Πώς θα καταλάβετε αν κάποιος σας κάνει stalking - Το φαινόμενο της εμμονικής παρακολούθησης
Η Ψυχολόγος και Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου, μιλώντας στο Newsbomb.gr αναφέρθηκε σε ορισμένα σημάδια που μπορούν να υποδείξουν ότι κάποιος είναι θύμα παρακολούθησης.
Η νέα σειρά του Netflix, «Baby Reindeer», έθεσε σε συζήτηση το φαινόμενο της εμμονικής παρακολούθησης, γνωστής και ως «stalking» στο διεθνές επίπεδο.
Αυτός ο όρος περιγράφει την αφανή βία που συνίσταται στην επαναλαμβανόμενη απειλητική συμπεριφορά προς ένα άτομο, χωρίς τη χρήση φυσικής βίας ή άλλων παράνομων πράξεων, που ωστόσο προκαλεί φόβο στο άτομο αυτό για την ασφάλειά του και τον εαυτό του.
Το «stalking» είναι μια πρακτική όπου κάποιος παρακολουθεί επανειλημμένα και ανεπιθύμητα ένα άτομο ή παρακολουθεί τις δραστηριότητές του χωρίς τη συγκατάθεσή του. Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε φυσικό χώρο, όπως να ακολουθεί κάποιος κάποιον στον δρόμο, αλλά και σε ψηφιακό χώρο, μέσω κοινωνικών δικτύων ή άλλων ηλεκτρονικών μέσων. Το stalking είναι παράνομο και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες για το άτομο που υποφέρει από αυτό.
Αλεξάνδρα Καππάτου: «Οι stalkers έχουν ανάγκη ελέγχου και εξουσίας πάνω στον άλλο. »
Η Ψυχολόγος και Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου, μιλώντας στο Newsbomb.gr αναφέρθηκε σε ορισμένα σημάδια που μπορούν να υποδείξουν ότι κάποιος είναι θύμα παρακολούθησης.
Η συμπεριφορά του παρενοχλούντος ατόμου περιλαμβάνει την εμμονική προσπάθειά του:
- να επικοινωνεί με το θύμα (π.χ. μέσω τηλεφώνου, διαδικτύου)
- να το παρακολουθεί στην οικία του, στον χώρο εργασίας του, επιτηρώντας και προσεγγίζοντάς το σε κοινωνικές εκδηλώσεις
- να το συκοφαντεί διαδίδοντας ψευδείς και κακόβουλες κατηγορίες ή κουτσομπολιά μέσω της χρήσης αφισών, φυλλαδίων, διαφημίσεων ή ακόμη και δημοσιεύοντας στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υλικό με προσβλητικό/ντροπιαστικό περιεχόμενο
- να τελεί πλαστοπροσωπία σε βάρος του θύματος, ενεργώντας στο όνομά του πράξεις, όπως παραγγελία αγαθών, ακύρωση υπηρεσιών, αποστολή κακόβουλων επιστολών ή ηλεκτρονικών μηνυμάτων σε άλλους, ή ακόμη και
- να χρησιμοποιεί πληρεξουσίους, στρατολογώντας άλλα άτομα για να το αναπληρώνουν στις ανωτέρω δραστηριότητες ή για να τα στρέφει κατά του θύματος.
«Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά ακούμε τη λέξη stalking από μαρτυρίες θυμάτων που έρχονται στη δημοσιότητα και περιγράφουν την τραυματική εμπειρία που έχουν βιώσει από ένα άτομο που τα παρακολουθούσε εμμονικά και τα απειλούσε με διάφορους τρόπους», είπε αρχικά η Αλεξάνδρα Καππάτου.
«Οι stalkers παρουσιάζουν εμμονική συμπεριφορά προς ένα συγκεκριμένο πρόσωπο , συνήθως πρώην ή και τωρινό σύντροφο που τους έχει απορρίψει αλλά και άγνωστο ή γνωστό τους άτομο που θέλουν να κατακτήσουν. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε μια ήδη υπάρχουσα σχέση με στόχο να την ελέγξουν», πρόσθεσε.
«Επιδιώκουν με διάφορους εμμονικούς τρόπους όπως παρακολούθηση με όλα τα μέσα, να πληροφορηθούν τη καθημερινότητα του θύματος γίνονται η «σκιά τους» με καταχρηστικό τρόπο. Έχουν ανάγκη ελέγχου και εξουσίας πάνω στον άλλο. Είναι ανώριμα άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία στις σχέσεις ενώ συχνά έχουν επιδείξει κακοποιητική συμπεριφορά. Κάποιες φορές υπάρχουν ενδείξεις κάποιας ψυχικής διαταραχής», συμπλήρωσε.
«Αν το άτομο δεν υποκύψει τότε αρχίζουν οι απειλές και ο εκφοβισμός»
Aξίζει να σημειωθεί ότι η επίμονη παρακολούθηση δεν έχει χρονικά όρια και μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό οδηγεί σε ψυχολογική κατάρρευση του θύματος, καθώς αναγκάζεται να ζει με φόβο καθημερινά. Επιπλέον, συχνά οι στενοί φίλοι και η οικογένειά του βρίσκονται επίσης στο στόχαστρο της παρακολούθησης από τον stalker, προσθέτοντας στην ένταση της κατάστασης.
«Οι stalkers παρακολουθούν εμμονικά με διάφορους τρόπους τη καθημερινότητα του θύματος , εμφανίζονται μπροστά του οποιαδήποτε στιγμή χωρίς ειδοποίηση , απειλούν ότι θα το βλάψουν ή ότι θα δημοσιοποιήσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες με προσωπικές στιγμές, μπορεί να φθάσουν στο σημείο να προκαλέσουν καταστροφές στο αυτοκίνητο του θύματος ή να του ασκήσουν βία κά. Σε περίπτωση που έχουν στοχοποιήσει ένα άγνωστο άτομο ή και γνωστό στην αρχή στέλνουν διάφορα δώρα , emails εκφράζοντας τα το θαυμασμό και τα συναισθήματα τους κλπ», εξήγησε η Ψυχολόγος και Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.
«Αν το άτομο δεν υποκύψει τότε αρχίζουν οι απειλές και ο εκφοβισμός.
Το θύμα βιώνει έντονο φόβο, αγωνία, ανασφάλεια, άγχος, θυμό, θλίψη που μπορεί να επηρεάσουν καθοριστικά τη ζωή του, τη σχέση του με τους άλλους αλλά και την εργασία του. Μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση του stalking», τόνισε η Αλεξάνδρα Καππάτου.
«Είναι σημαντικό να υπάρχει σωστή ενημέρωση ώστε έγκαιρα να εντοπιστούν συμπεριφορές stalking πχ. όταν κάποιος σύντροφος δήθεν λόγω ενδιαφέροντος θέλει να μαθαίνει λεπτομερώς τη καθημερινότητά μας, ζητά επίμονα να γνωρίζει ποιους συναντήσαμε , με ποιους συνομιλήσαμε , εμφανίζεται συχνά δήθεν τυχαία μπροστά μας για να μας κάνει έκπληξη κλπ», συμπλήρωσε.
Το stalking στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, το stalking από το 2018 και έπειτα θεωρείται ποινικό αδίκημα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται: «τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης ή παράλειψης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία, με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής μέσω τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκπεφρασμένη αντίθετη βούλησή του, θεωρείται stalking». (Ν. 4531/2018 ΦΕΚ Α΄62/5‐4‐2018).
Παρά την σημαντική αυτή εξέλιξη, οι γνώσεις της ελληνικής κοινωνίας γύρω από το θέμα εξακολουθούν να είναι περιορισμένες. Οι αρχές είναι αρμόδιες για την ευαισθητοποίηση του κόσμου πάνω σε τέτοια περιστατικά, ώστε οι πολίτες να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν το stalking και τις σοβαρές εκτάσεις που μπορεί να λάβει καθώς και να έχουν γνώση των νομικών δικαιωμάτων για το επόμενο βήμα. Πρέπει να υπάρξουν επίσημα ερευνητικά δεδομένα πάνω στα φαινόμενα stalking στην Ελλάδα, ώστε να γίνουν ξεκάθαρες οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας για αποτελεσματική αντιμετώπιση. Είναι πολύ πιθανό ένας σημαντικός αριθμός των βίαιων εγκλημάτων που συμβαίνουν στη χώρα μας να αποτελεί το τελικό στάδιο μιας σειράς συμπεριφορών stalking. Η πρόληψη τέτοιων περιστατικών μπορεί να γίνει μόνο με επαρκή γνώση των πολιτών, έγκαιρη αναγνώριση από το θύμα και καταγγελία.
Η «σκληρή» πραγματικότητα πίσω από την σειρά Baby Reindeer:
Ο Ρίτσαρντ ήταν ένας stand-up κωμικός ηθοποιός, ο οποίος πάσχιζε να πετύχει και εργαζόταν πίσω από τη μπάρα σε παμπ του Λονδίνου, όταν μια μέρα μπήκε μέσα και άρχισε να καυχιέται εκείνη, η Μάρθα, ότι είναι μία πολύ διάσημη και επιτυχημένη δικηγόρος, που όμως, παραδόξως δεν μπορούσε να πληρώσει ούτε ένα ποτό. Ο Γκαντ που τη λυπήθηκε της πρόσφερε μία κούπα τσάι, κέρασμα του μαγαζιού, μία ευγενική χειρονομία, που κάποιος θα μπορούσε να πει ότι έζησε για να μετανιώσει.
Το θύμα της εμμονικής παρακολούθησης πήρε τη στιγμή εκείνη και την παράνοια που ακολούθησε και τα μετέτρεψε στην τεράστια επιτυχία του Netflix που έχει κατακτήσει τον τηλεοπτικό κόσμο και έδωσε εν μία νυκτί δόξα και χρήματα στον 34χρονο δημιουργό. Μέσα στις δεκαπέντε ημέρες που έχει κυκλοφορήσει η σειρά έχει πάνω από 15 εκατομμύρια θεάσεις και είναι στην κορυφή των τσαρτς της δημοφιλούς πλατφόρμας σε 30 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Ο Γκαντ, θύμα της Μάρθα, όπως ονομάζει την stalker του έγραψε και σκηνοθέτησε και τα επτά επεισόδια της μίνι σειράς, στην οποία και πρωταγωνιστεί ως Donny Dunn, σε μία εκδοχή του εαυτού του φυσικά, ενώ ο τίτλος Baby Reindeer δόθηκε επειδή έτσι τον αποκαλούσε η stalker.
O Γκαντ δήλωσε ότι μέσα σε τεσσεράμισι χρόνια έλαβε 41.071 emails, 744 tweets, γράμματα που συνολικά αποτελούνταν από 106 σελίδες και 350 ώρες μηνυμάτων στον τηλεφωνητή του, από την μεγαλύτερή του γυναίκα. Ωστόσο, ενώ οι ανατροπές της εξαιρετικά τοξικής σχέσης των δύο έχουν αποδειχθεί χρυσός για τα νούμερα, η επιτυχία του Baby Reindeer φαίνεται πως έχει βαρύ τίμημα.
Ενώ ο Γκαντ υποστήριζε ότι προστάτευσε την ταυτότητα της stalker του σε τέτοιο βαθμό που δήλωσε ότι «δεν νομίζω ότι θα αναγνωρίσει τον εαυτό της», δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για τους… ντετέκτιβ του διαδικτύου να καταλάβουν για ποια πρόκειται.
Οι ισχυρισμοί της Μάρθας
Η γυναίκα, μίλησε στη Daily Mail και δήλωσε ότι πιστεύει πως «το σενάριο του Γκαντ ισοδυναμούσε με τον εκφοβισμό προς μία μεγαλύτερη γυναίκα για δόξα και χρήματα» και ότι δέχθηκε online «απειλές για τη ζωή της από υποστηρικτές του Γκαντ».
«Χρησιμοποιεί τη σειρά για να παρακολουθεί εμένα τώρα» υποστήριξε. «Εγώ είμαι το θύμα. Έγραψε μία ολόκληρη σειρά για μένα», ξέσπασε.
Με τις εικασίες στο διαδίκτυο να είναι πάρα πολλές όχι μόνο για την γυναίκα που καταδιώκει τον Γκαντ αλλά και για τον άνδρα ο οποίος κακοποιεί τον πρωταγωνιστή στη σειρά, η αστυνομία των Ουέστ Μίνλαντς ανέλαβε δράση, μετά από σειρά ψευδών κατηγοριών και απειλών που διατυπώθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατά διακεκριμένου θεατρικού σκηνοθέτη. Λυπηρό μπέρδεμα, ίσως όμως και αναμενόμενο λόγω της εκρηκτικής φύσης της σειράς. Πώς είναι δυνατόν να μη σκέφτηκε ότι οι θεατές θα θελήσουν να ταυτοποιήσουν τους πραγματικούς πρωταγωνιστές;
Ποια είναι η αληθινή «Μάρθα»
Η γυναίκα που ισχυρίζεται ότι είναι η αληθινή «Μάρθα» είναι 58 ετών και ζει μόνη της σε διαμέρισμα στο κέντρο του Λονδίνου, επιβιώνοντας με έναν προϋπολογισμό γύρω στις 30 λίρες την εβδομάδα για προμήθειες και μοιράζεται πολλές βασικές ομοιότητες με την τηλεοπτική περσόνα.
Πράγματι, ο ισχυρισμός του Γκαντ ότι προστάτευσε την ταυτότητά της αλλάζοντας λεπτομέρειες-κλειδί δεν είναι και τόσο σωστός, αφού και οι δύο γυναίκες είναι από τη Σκωτία, έχουν σπουδάσει Νομική και είναι γύρω στα 20 χρόνια μεγαλύτερες από τον Γκαντ, ενώ χρησιμοποιούν προκλητικό λεξιλόγιο τόσο στον λόγο όσο και στα γραπτά τους. Η γυναίκα επίσης έχει επίσης απίστευτη φυσική ομοιότητα με τη Μάρθα, παρόλο που όπως λέει η πραγματική stalker «μου μοιάζει κάπως, αν και στην καραντίνα πήρα αρκετά κιλά, αλλά στην πραγματικότητα δεν είμαι ελκυστική».
Η ιστορία του θύματος
Ο Γκαντ που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα χωριό κοντά στο Φάιφ και η γυναίκα που έγινε η stalker του γνωρίστηκαν πριν από περίπου μία δεκαετία στο Hawley Arms μία παμπ στο Κάμντεν του Λονδίνου όπου κάποτε σύχναζε η Έιμι Γουάινχαουζ και η παρέα της.
Στην οθόνη η συχνά διφορούμενη φύση των αρχικών συναντήσεών τους καθιστά την θέαση καθηλωτική, όπως και οι καταστροφικές πολύ συχνά αποφάσεις του Donny για το πώς να αντιμετωπίσει τη Μάρθα. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι φορές που παραδέχεται ότι τον ιντριγκάρει η κουβέντα μαζί της και ότι απολαμβάνει την προσοχή που δέχεται από εκείνη όταν η ζωή του δεν είναι τόσο καλή.
Η γυναίκα εν τω μεταξύ θυμάται τον κωμικό να παρατηρεί πόσο νέα έμοιαζε, για την ηλικία της, ήταν 47 την περίοδο που γνωρίστηκαν. Η «Μάρθα» αναφέρθηκε ακόμα και στην ατάκα για τις «κουρτίνες», όταν ανακάλεσε τις πρώτες συναντήσεις της με τον κωμικό στην παμπ που δούλευε. «Μου είπε, μπορώ να φτιάξω τις κουρτίνες σου;» εξηγώντας ότι πρόκειται για ατάκα που λέει κάποιος όταν θέλει να κοιμηθεί μαζί σου.
Η γυναίκα αμφισβήτησε ανοιχτά κάποια στοιχεία της σειράς, όπως το παρατσούκλι baby reindeer, που δίνει στη σειρά και τον τίτλο της.
Η τηλεοπτική Μάρθα λέει ότι τον φωνάζει έτσι επειδή της θυμίζει ένα παιχνίδι τάρανδο που είχε όταν ήταν παιδί, η αληθινή stalker όμως διαψεύδει το γεγονός, λέγοντας ότι δεν είχε ποτέ παιχνίδι τάρανδο και «ποτέ δεν θα έκανα μαζί του οποιαδήποτε συζήτηση για ένα παιχνίδι της παιδικής μου ηλικίας ούτως ή άλλως».
Η σειρά, εκτός από την περιπέτεια του Γκαντ με την stalker του ασχολείται και με τα πρώτα βήματα της καριέρας του, όταν ακόμα ήταν άγνωστος. Η βρετανική The Telegraph περιγράφει την επιτυχία του Netflix ως μία σειρά που «σε ρουφάει μέσα σε ένα ιδιαίτερα διεστραμμένο μυαλό» και ως μία κωμωδία που «οδηγεί την προσωπική κάθαρση σε τελείως νέα επίπεδα».
Το τίμημα της επιτυχίας
Ο Γκαντ πάντως τώρα καλεί το κοινό να σταματήσει τις εικασίες γύρω από την αληθινή ταυτότητα των πρωταγωνιστών της σειράς του, που έχει σαρώσει παγκοσμίως και βρίσκεται σταθερά στην κορυφή των trends.
Είναι δεδομένο ότι κάποια στιγμή όλη αυτή η αναταραχή που έχει προκαλέσει η σειρά θα «κάτσει» και η καταιγίδα θα σταματήσει, αφού αυτή τη στιγμή η μεγάλη επιτυχία της σειράς είναι που έχει προκαλέσει και τις χιλιάδες αναζητήσεις, συζητήσεις και εικασίες στο διαδίκτυο και τις δημοφιλείς πλατφόρμες δικτύωσης. Και ο Γκαντ, παρά την έκκλησή του προς τους θεατές της σειράς, να σταματήσουν να είναι τόσο περίεργοι, πρέπει να γνωρίζει τις συνέπειες της μεγάλης επιτυχίας.
Κατά πόσο ένας τόσο επιδέξιος αφηγητής δεν μπορεί να προβλέψει πώς ενισχύει την διαδικτυακή σύγχυση, που προέρχεται από τη θολή πραγματικότητα της σειράς και τις τόσο έντονα δοσμένες οπτικά περιγραφές.
Διαβάστε επίσης
Μέχρι και ο Στίβεν Κινγκ κόλλησε με το «Μικρό Ταρανδάκι» του Netflix
«Μικρό Ταρανδάκι»: Στο φως η ταυτότητα της εμμονικής πρωταγωνίστριας- Απειλεί με μηνύσεις το Netflix
Baby Reindeer: Η «σκοτεινή» πραγματικότητα πίσω από την σειρά που σαρώνει παγκοσμίως
