Ακραία καιρικά φαινόμενα: Επιστήμονες προειδοποιούν γι’ αυτό που πρόκειται να συμβεί

«Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που σημειώνονται στις πέντε ηπείρους δεν είναι τυχαία. Αντανακλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη λόγω ανθρώπινης δραστηριότητας. Είναι φοβερές θεομηνίες, για όσους τις αντιμετωπίζουν, τίποτα σπουδαίο όμως σε σύγκριση με αυτό που πιθανώς έρχεται, αν δεν ληφθούν εγκαίρως μέτρα αντιμετώπισης και αναστροφής.

Δυστυχώς, ισχυρότατα οικονομικά συμφέροντα και πολιτικοί που συνδέονται με αυτά κάνουν ότι μπορούν για να εμποδίσουν τη λήψη τέτοιων μέτρων.

Ωστόσο, η Επιστήμη είναι αμείλικτη. Η Αμερικανική Μετεωρολογική Εταιρεία έχει δημοσιεύσει μέχρι τώρα έξι ετήσιες εκθέσεις που εξετάζουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε συσχετισμό με την κλιματική αλλαγή. Η τελευταία έκθεσή της περιλαμβάνει τη μελέτη των καιρικών φαινομένων του 2016 και είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα του 2016 θα ήταν αδύνατο να συμβούν στην προβιομηχανική εποχή.

Μεταξύ των γεγονότων που δεν θα μπορούσαν να συμβούν χωρίς να ... βάλουμε το χεράκι μας, είναι το παγκόσμιο ιστορικό ρεκόρ θερμοκρασίας του πλανήτη, που σημειώθηκε ακριβώς το 2016, το κύμα θερμότητας που έπληξε την Ασία, όπως και το κύμα θερμών θαλάσσιων μαζών που κατευθύνθηκε στην Αλάσκα.

Τα φαινόμενα αυτά δεν είχαν ξανασυμβεί, είχαν όμως προβλεφθεί από την θεωρία της κλιματικής αλλαγής, καθώς αναπτύσσονταν εξαιτίας της ανθρωπογενούς δραστηριότητα ισχυρές τάσεις που ξέφευγαν που έσπρωχναν τον καιρό έξω από τα φυσικά όρια των μεταβολών του. Η θεωρία είχε επίσης προβλέψει ότι τα πρώτα φαινόμενα που θα παρατηρηθούν είναι φαινόμενα ακραίου καύσωνα, όπως και συνέβη.

Στην έκθεσή της, η Αμερικανική Μετεωρολογική Εταιρεία επισκόπησε 27 εργασίες που εξέτασαν συγκεκριμένα καιρικά φαινόμενα. 21 από αυτές εντόπισαν την κλιματική αλλαγή ως καταλύτη ενός καιρικού φαινομένου, ενώ έξι όχι. Τα τελευταία έξι χρόνια έχουν εξετασθεί 131 μελέτες, τα δύο τρίτα των οποίων εντοπίζουν συσχέτιση με την κλιματική αλλαγή, ενώ το ένα τρίτο όχι. Η μεθοδολογία των ερευνητών είναι να ασχολούνται με ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο, χωρίς να γνωρίζουν εκ των προτέρων αν συσχετίζεται με την κλιματική αλλαγή.

Τα πιο εντυπωσιακά ακραία καιρικά φαινόμενα το 2016 ήταν:

- Το απόλυτο ρεκόρ θερμοκρασίας της Γης, και ιδίως της Ασίας και της Αφρικής. Τρεις μελέτες κατέληξαν με ασυνήθιστα, για αυτό το είδος μελετών, κατηγορηματικό τρόπο στο συμπέρασμα ότι τέτοιες μεταβολές είναι αδύνατο να εξηγηθούν χωρίς τον παράγοντα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής

- H λεύκανση των κοραλλιών στον μεγάλο κοραλλιογενή ύφαλο (Great Barrier Reef). H λεύκανση προκαλείται από αύξηση της θερμοκρασίας των νερών, που οδηγεί σε αποβολή φυκιών από την επιφάνεια των κοραλλιών και αν παραταθεί οδηγεί σε θάνατο των κοραλλιών με πολύ σοβαρές επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Στην περίπτωση αυτή οι ερευνητές ήταν πιο επιφυλακτικοί για το αν έπρεπε να αποδοθεί το σύνολο της παρατηρηθείσης λεύκανσης στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως όμως επισήμανε μια μελέτη του National University της Αυστραλίας, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου αυξάνουν τη θερμική ένταση του ωκεανού και τον κίνδυνο ενός ακραίου γεγονότος στον ‘Υφαλο.

- Έντονες ξηρασίες και κύματα ζέστης έπληξαν το 2016 μεγάλο μέρος του νότου της αφρικανικής ηπείρου, προκαλώντας τοπικά ελλείψεις τροφής και νερού που επηρέασαν εκατομμύρια ανθρώπους. Μια μελέτη του Xing Yuan, της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών κατέληξε ότι οι απότομες ξηρασίες έχουν τριπλασιασθεί στην περιοχή τα τελευταία 60 χρόνια, με την υπερθέρμανση του πλανήτη κυρίως υπεύθυνη.

- Καταστρεπτικές πυρκαγιές έπληξαν τη Βόρειο Αμερική το 2016. Οι επιστήμονες κατέληξαν ότι η κλιματική αλλαγή έπαιξε έναν επιβαρυντικό ρόλο.

- Τα τελευταία χρόνια, ένα μεγάλο κομμάτι από ασυνήθιστα ζεστό νερό εμφανίστηκε στα ανοικτά των ακτών της Αλάσκας. Αυτά τα ζεστά νερά επέτρεψαν να αναπτυχθούν τοξικά φύκια που διασκορπίστηκαν στην περιοχή, σκοτώνοντας θαλάσσια πτηνά από τις χιλιάδες και καταστρέφοντας την τοπική αλιεία. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Αλάσκας χαρακτήρισε το φαινόμενο άνευ προηγουμένου και υπογράμμισε ότι δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς ανθρωπογενή μεταβολή του κλίματος, έστω και αν συνετέλεσαν και άλλοι παράγοντες. Στην ίδια μελέτη υπογραμμίζεται ότι περαιτέρω θέρμανση θα οδηγήσει σε βαθιά αλλαγή για τους ανθρώπους, τα συστήματα και τα είδη.

Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται η επιστημονική ανάλυση των ακραίων καιρικών φαινομένων του 2017, όπου εκφράζονται ήδη υποψίες, δεν υπάρχουν όμως ακόμα αποδείξεις, ότι οι σημειωθείσες υψηλές θερμοκρασίες, οι έντονες βροχοπτώσεις, οι ξηρασίες και ισχυροί τυφώνες σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.

Οι συσχετίσεις αυτές δεν είναι εύκολες, γιατί τα ακραία φαινόμενα μπορούν να είναι μια στατιστική διακύμανση και δεν είναι πάντα εύκολο να συσχετισθούν με μακροχρόνιες τάσεις του κλίματος. Σε αντίθεση με τις ξηρασίες της Αφρικής, η μελέτη της ξηρασίας της βορειανατολικής Βραζιλίας δεν απέδειξε κάποια συσχέτιση με την κλιματική αλλαγή. Αντιθέτως, άλλα φαινόμενα, δεν μπορούν να εξηγηθούν χωρίς την κλιματική αλλαγή.

Οι επιστήμονες εκφράζουν αισιοδοξία ότι κάθε χρόνο οι μέθοδοι θα βελτιώνονται και θα γίνει ίσως στο τέλος δυνατή η απόδοση κάθε ακραίου καιρικού φαινομένου στην κλιματική αλλαγή ή σε άλλους παράγοντες, ώστε να μπορούν και οι πληττόμενες κοινότητες να κάνουν τον αντίστοιχο σχεδιασμό προστασίας τους.

Εκεί βέβαια που είναι δύσκολο να είναι κανένας αισιόδοξος είναι στο κατά πόσον οι κοινωνίες, τα κράτη και οι υπερεθνικοί θεσμοί θα κάνουν τίποτα για να σταματήσουν, εκτός από το να τη μελετάνε, την πορεία του ανθρώπου προς την καταστροφή».

* Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Διετέλεσε ειδικός συνεργάτης στο Γραφείο του Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου με αντικείμενο της σχέσεις Ανατολής-Δύσης και τον έλεγχο των εξοπλισμών.