Εμπραχίμ Ραΐσι: Πώς ο «χασάπης της Τεχεράνης» ηγήθηκε της σφαγής χιλιάδων στο Ιράν

Ο Ιρανός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραΐσι, που σκοτώθηκε χθες όταν το ελικόπτερο στο οποίο επέβαινε συνετρίβη στο Αζερμπαϊτζάν, όπου βρισκόταν για επίσκεψη, χαρακτηρίστηκε ως σκληροπυρηνικός και προστατευόμενος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν που βοήθησε στην επίβλεψη των μαζικών εκτελέσεων χιλιάδων ανθρώπων το 1988, κερδίζοντας το προσωνύμιο «Ο χασάπης της Τεχεράνης».

Εξελέγη πρόεδρος το 2021, συνέχισε να ηγείται της χώρας, εμπλουτίζοντάς την με ουράνιο, και εξαπολύοντας μια μεγάλη επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους στο Ισραήλ.

Ο ξαφνικός θάνατος του Ραΐσι, ήρθε καθώς το Ιράν αγωνίζεται με εσωτερικές έριδες και τη διαμόρφωση των σχέσεών του με τον ευρύτερο κόσμο.

Πρώτα κληρικός, ο Ραΐσι φίλησε κάποτε το Κοράνι, ενώπιον του ΟΗΕ και μίλησε περισσότερο σαν ιεροκήρυκας παρά σαν πολιτικός όταν απευθυνόταν στον κόσμο.

Απέκτησε φήμη αφού διορίστηκε αναπληρωτής εισαγγελέας της Τεχεράνης το 1985 πριν συνεχίσει να υπηρετεί στην εισαγγελική επιτροπή η οποία - υπό τις εντολές του τότε ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί - καταδίκασε χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους σε θάνατο. Η σειρά των μαζικών εκτελέσεων ξεκίνησε στις 19 Ιουλίου 1988 και διήρκεσε σχεδόν πέντε μήνες σε 32 πόλεις. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των νεκρών κυμαίνονται από 2.500 έως 30.000.

Ο Ραΐσι ήταν ένα από τα τέσσερα μέλη της επιτροπής, η οποία αργότερα έγινε γνωστή ως «Επιτροπή Θανάτου» που «επέβλεπαν» τη σφαγή.

Οι δολοφονίες ήρθαν αφότου ο τότε ανώτατος ηγέτης του Ιράν Ρουχολάχ Χομεϊνί αποδέχθηκε μια κατάπαυση του πυρός με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ το 1988, τερματίζοντας έναν οκταετή ιερό πόλεμο εναντίον του Ιράκ.

Αυτό ώθησε μέλη της ιρανικής αντιπολιτευόμενης ομάδας Mujahedeen-e-Khalq, βαριά οπλισμένα από τον Σαντάμ Χουσεΐν, να εισβάλουν στα ιρανικά σύνορα από το Ιράκ σε μια αιφνιδιαστική επίθεση.

Οι δίκες ξεκίνησαν περίπου εκείνη την εποχή, με τους κατηγορούμενους να καλούνται να ταυτοποιηθούν.

Εκείνοι που απάντησαν «μουτζαχεντίν» στάλθηκαν στον θάνατα, ενώ άλλοι ρωτήθηκαν για την προθυμία τους να «καθαρίσουν ναρκοπέδια για τον στρατό της Ισλαμικής Δημοκρατίας», σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας του 1990.

Ενώ η πλειονότητα των νεκρών ήταν υποστηρικτές των Μουτζαχεντίν του Λαού του Ιράν (MeK), εκτελέστηκαν επίσης υποστηρικτές αριστερών παρατάξεων.

Διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκτιμούν ότι εκτελέστηκαν έως και 5.000 άνθρωποι, αλλά ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν ότι ήταν ακόμη υψηλότερος - κοντά στους 30.000.

Ο Ραΐσι ήταν προκλητικός όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξη Τύπου για τον ρόλο του στις εκτελέσεις του 1988 μετά την εκλογή του στην προεδρία το 2021.

«Είμαι περήφανος που είμαι υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ασφάλειας και άνεσης των ανθρώπων ως εισαγγελέας όπου κι αν βρισκόμουν», δήλωσε ο Ραΐσι, ο οποίος κατέληξε στην εξουσία σε μια ψηφοφορία που διαχειρίστηκε προσεκτικά ο Χαμενεΐ για να εκκαθαρίσει τυχόν σημαντικούς υποψηφίους της αντιπολίτευσης.

Η άφιξή του ήρθε αφού η πυρηνική συμφωνία του Ρουχανί με τις παγκόσμιες δυνάμεις παρέμεινε «στα χαρτιά» αφού ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε μονομερώς τις ΗΠΑ από τη συμφωνία, αναθερμαίνοντας χρόνια υποβόσκουσες εντάσεις μεταξύ της Τεχεράνης και της Ουάσινγκτον.

Και παρά τις διαβεβαιώσεις της νέας κυβέρνησης Ραΐσι, ότι θέλει να επανέλθει στη συμφωνία, αντέδρασε στις διεθνείς επιθεωρήσεις, εν μέρει λόγω μιας συνεχιζόμενης ύποπτης εκστρατείας δολιοφθοράς που διεξάγεται από το Ισραήλ με στόχο το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Οι συνομιλίες στη Βιέννη για την αποκατάσταση της συμφωνίας παρέμειναν στάσιμες τους πρώτους μήνες της κυβέρνησής του.

Μαζικές διαδηλώσεις σάρωσαν τη χώρα το 2022 μετά τον θάνατο της Μαχσά Αμινί, της γυναίκας που τέθηκε υπό κράτηση επειδή δεν φορούσε χιτζάμπ και ο θάνατός της αποτέλεσε αφορμή για κύμα διαδηλώσεων.

Η πολύμηνη καταστολή ασφαλείας που ακολούθησε σκότωσε περισσότερους από 500 ανθρώπους και πάνω από 22.000 συνελήφθησαν.

Έκτοτε, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανέφεραν ότι οι ιρανικές αρχές εργάζονται για την καταστολή των γυναικών που παραβιάζουν τους αυστηρούς ενδυματολογικούς κώδικες της χώρας.

Στη συνέχεια ήρθε ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς το 2023, στον οποίο πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν στόχευσαν το Ισραήλ. Η ίδια η Τεχεράνη εξαπέλυσε μια ασυνήθιστη επίθεση στο Ισραήλ τον Απρίλιο, κατά την οποία εκτοξεύτηκαν εκατοντάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πύραυλοι κρουζ και βαλλιστικοί πύραυλοι.

Το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους κατέρριψαν τα βλήματα, αλλά έδειξε πόσο είχε φουντώσει ο μακροχρόνιος σκιώδης πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.

Γεννημένος στο Mashhad στις 14 Δεκεμβρίου 1960, από οικογένεια που έλκει τις ρίζες της από τον προφήτη του Ισλάμ Μωάμεθ, κάτι που χαρακτηρίζεται από το μαύρο τουρμπάνι που θα φορούσε αργότερα.

Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν 5 ετών. Θα πήγαινε στο σεμινάριο στη σιιτική ιερή πόλη Qom και αργότερα θα περιέγραφε τον εαυτό του ως αγιατολάχ, έναν υψηλόβαθμο σιίτη κληρικό.

Σύμφωνα με το σύνταγμα του Ιράν, οι νέες προεδρικές εκλογές θα πρέπει να προκηρυχθούν εντός 50 ημερών - αλλά ο θάνατος του Ραΐσι είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει μια μάχη εξουσίας, με μια ποικιλία φιλόδοξων υποψηφίων να ανταγωνίζονται τώρα για την εξουσία.