Αμφίπολη: Ποιον προστάτευαν οι δύο Καρυάτιδες;

Μία «ανάσα» πριν την αποκάλυψη του μεγάλου μυστικού φαίνεται πως βρίσκονται οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι πραγματοποιούν ανασκαφές στον ταφικό στο εντυπωσιακό ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά της Αμφίπολης.

Ήδη τον γύρο του κόσμου κάνουν τα νέα εντυπωσιακά και εξαιρετικής σημασίας ευρήματα, τα οποία έφεραν στο φως οι αρχαιολόγοι. Πρόκειται για τις Καρυάτιδες από θασίτικο μάρμαρο, οι οποίες συμφυείς με πεσσούς στήριζαν το μαρμάρινο επιστύλιο μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο.

Πλέον οι αρχαιολόγοι είναι πεπεισμένοι ότι ο νεκρός που βρίσκεται στον τάφο ήταν σίγουρα πολύ σημαντικό πρόσωπο και η Αμφίπολη μια σπουδαία πόλη για τους Μακεδόνες. Οι εικασίες για το τι συμβολίζουν οι Καρυάτιδες στην είσοδο δίνουν και παίρνουν και μέχρι στιγμής ούτε οι αρχαιολόγοι μπορούν να μιλήσουν με βεβαιότητα, καθώς τα ευρήματα έχουν εντυπωσιάσει ακόμα και τους ίδιους. Εκτιμούν μάλιστα πως όσο προχωρούν στο εσωτερικό του τάφου μπορούν να ανακαλύψουν ακόμα πιο σπουδαία πράγματα.

Οι δύο Κόρες, από τις οποίες μόνο η μία σώζει σχεδόν ακέραιο το πρόσωπό της, φέρουν πλούσιους βοστρύχους που καλύπτουν τους ώμους τους, ενώτια και χειριδωτό (με μανίκια) χιτώνα, ενώ υπάρχουν ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος. Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι τα δυο χέρια τους, το δεξί της μίας και το αριστερό της άλλης, τα οποία, αν και δεν σώζουν το μεγαλύτερο μέρος τους, έχουν φανερή κατεύθυνση: «Ήταν προτεταμμένα, ώστε με την κίνηση τους να αποτρέπουν συμβολικά εκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο και ήταν ένθετα. Ακολουθείται, δηλαδή, η ίδια τεχνική, όπως στις κεφαλές και στα φτερά των Σφιγγών» πληροφορεί το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε σχετική ανακοίνωση. Τα τμήματα παλάμης και τα μικρότερα θραύσματα από τα δάκτυλά τους που βρέθηκαν ανάμεσα στα αμμώδη χώματα, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να εντοπιστούν κι άλλα μέρη τους.

Τι σημαίνουν για τον ελληνικό πολιτισμό οι Καρυάτιδες;

Τι γνωρίζουμε όμως για τον τύπο αυτό των γλυπτών, με διασημότερους εκπροσώπους τις έξι Κόρες που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης του Ερεχθείου και οι οποίες σήμερα βρίσκονται οι πέντε «ξαναγεννημένες» με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας στο Μουσείο της Ακρόπολης και η έκτη, που αφαίρεσε βίαια ο Έλγιν το 1801, στο Βρετανικό Μουσείο; Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, οι Καρυάτιδες ταυτίζονται με τις νεαρές κοπέλες από τις Καρυές της Λακωνίας, που χόρευαν με καλάθια στο κεφάλι σε τελετουργίες προς τιμήν της Καρυάτιδος Αρτέμιδος. Οι γυναικείες μορφές τους χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία αρχιτεκτονική -κυρίως στον ιωνικό ρυθμό- αντί για κίονες, ενώ το «ανδρικό» τους αντίστοιχο είχε τη μορφή του 'Ατλαντα.

Οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου αντικατοπτρίζουν τη γλυπτική του «πλούσιου ρυθμού» του τελευταίου τέταρτου του 4ου αι. π. Χ. Στο βιβλίο «Η Ακρόπολη μέσα από το Μουσείο της», ο καθηγητής Πάνος Βαλαβάνης σημειώνει «ότι ο αρχιτεκτονικός ρόλος των κορών υπηρετείται από τη στάση τους (αξονικός σκελετός), τα βαριά τους ενδύματα (κατακόρυφες εξωτερικές πτυχές του πέπλου σαν ραβδώσεις κιόνων), την περίπλοκη και ογκώδη κόμμωσή τους (για την ενίσχυση του αδύναμου για στήριξη αυχένα), και ένα είδος καλαθιού στο κεφάλι που λειτουργεί ως κιονόκρανο». Ο ίδιος, δε, πληροφορεί ότι τα έξι αγάλματα αποτελούσαν έργα διαφορετικών γλυπτών που αντέγραψαν κάποιο πρότυπο, πιθανόν έργο μαθητών του Φειδία ή ακόμη και του Καλλίμαχου, ενώ δεν αποκλείει κάθε μία Κόρη να έφερε διαφορετικά χρώματα στην ενδυμασία της. Από τις πιο πειστικές ερμηνείες για τον συμβολικό τους χαρακτήρα, είναι ότι πρόκειται για χοηφόρους, που απέδιδαν τιμές στον αρχαίο βασιλιά της πόλης Κέκροπα, ο τάφος του οποίου βρισκόταν ακριβώς κάτω από τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου.

Πρόδρομες μορφές των Καρυάτιδων του Ερεχθείου θεωρούνται οι Κόρες που στόλιζαν τον Θησαυρό των Σιφνίων, ο οποίος χρονολογείται λίγο πριν το 525 π. Χ. και είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία στο ιερό των Δελφών. Αντί για κίονες, δύο Κόρες στήριζαν τον θριγκό του κτιρίου (τα αγάλματα εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών), ενώ η μία διατηρεί μεγάλο μέρος του κορμού και το κεφάλι με τον κάλαθο διακοσμημένο με ανάγλυφη διονυσιακή σκηνή μαινάδων και σιληνών. Τα ενδύματά τους πρέπει να ήταν κι αυτά χρωματισμένα (με κόκκινο, μπλε, πράσινο, ώχρα και χρυσαφί χρώμα) για περισσότερο εντυπωσιασμό.

Δύο άλλες Καρυάτιδες, του 1ου αι. π. Χ. αυτή τη φορά, στόλιζαν και στήριζαν τα μικρά προπύλαια του Ιερού της Δήμητρας της Ελευσίνας. Τεράστιες σε μέγεθος, η μία αποτελεί κεντρικό έκθεμα του μουσείου της Ελευσίνας, ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο Fitzwilliam Museum του Cabridge. Η «Κιστοφόρος Κόρη», όπως είναι γνωστή η Καρυάτιδα του ελληνικού μουσείου, φέρει στην κεφαλή της την κίστη, ένα κιβώτιο κυλινδρικού σχήματος που χρησίμευε για τη φύλαξη τροφών και το οποίο κρατούσαν στις μυστηριακές λατρείες, όπως αυτές των Ελευσινίων, οι κιστοφόροι. Η Καρυάτιδα που βρίσκεται στο μουσείο του Κέιμπριτζ, φέρει κι αυτή το ίδιο διακοσμητικό μοτίβο με την ξενιτεμένη αδελφή της, ενώ η ιστορία της έχει αρκετά κοινά με την Καρυάτιδα που άρπαξε ο Έλγιν: Έγινε περίπου την ίδια περίοδο με τη λεηλασία στην Ακρόπολη από τον περιηγητή Έντουαρντ Κλαρκ, διδάκτωρ του Kέιμπριτζ, ειδικό στην ορυκτολογία, ο οποίος πέτυχε τη μεταφορά από την Ελευσίνα της κολοσσιαίας μαρμάρινης Kαρυάτιδας-Kιστοφόρου στην Αγγλία.

Πρώτη φορά εντοπίζονται Καρυάτιδες στη Μακεδονία

«Συνταρακτική» χαρακτήρισε ο καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας του ΑΠΘ και στενός συνεργάτης του Μανώλη Ανδρόνικου, Παναγιώτης Φάκλαρης, τις μαρμάρινες Κόρες καθώς κυρίως επειδή είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται Καρυάτιδες σε μακεδονικό τάφο.

Μιλώντας στον «ΣΚΑΙ», ανέφερε «περίμενα γλυπτά, αλλά όχι Kαρυάτιδες. Πρόκειται για ένα διακοσμητικό αρχιτεκτονικό στοιχείο». Ο ίδιος εξέφρασε τη βεβαιότητα, ότι η απουσία προσώπου από τη μία Καρυάτιδα, και ενδεχομένως οι φθορές στο πρόσωπο της δεύτερης, μαρτυρούν τις προσπάθειες τυμβωρύχων για σύληση του ταφικού μνημείου. «Πρόκειται οπωσδήποτε για βέβηλο ανθρώπινο χέρι» σημείωσε, απορρίπτοντας την πιθανότητα φυσικής φθοράς.

Διαβάστε επίσης:

Αμφίπολη: Διθυραμβικά σχόλια για τις Καρυάτιδες από τα ξένα ΜΜΕ

Αμφίπολη: Τι δείχνουν και τι... κρύβουν οι Καρυάτιδες

Αποκαλύπτουμε τον τάφο στο Λόφο Καστά από σεισμική τομογραφία (pics)

Αμφίπολη: Αποκαλύφθηκαν δύο καρυάτιδες!

Αμφίπολη: Συνεχίζονται οι ανασκαφικές εργασίες

«Σπαζοκεφαλιά» το ενδεχόμενο σύλησης του τάφου