23 Ιουλίου 2018. Η ημερομηνία που έμελλε να χαρακτεί ανεξίτηλα στη συλλογική μας μνήμη, ως η μεγαλύτερη τραγωδία της σύγχρονης Ελλάδας, σε καιρό ειρήνης. Η φωτιά που ξεσπά το μεσημέρι στο Νταού Πεντέλης, από έναν κάτοικο που προσπαθούσε να κάψει χόρτα, γρήγορα εξελίσσεται σε μια ασταμάτητη πύρινή λαίλαπα, που καταστρέφει στην κυριολεξία τα πάντα στο πέρασμά της.

Οι πυροσβεστικές δυνάμεις της Αττικής είναι επικεντρωμένες στη μεγάλη φωτιά που ξέσπασε νωρίτερα στην Κινέττα, κι έτσι το πύρινο μέτωπο γρήγορα κατεβαίνει την Πεντέλη, καίει την Καλλιτεχνούπολη, τον Νέο Βουτζά και φτάνει στη Μαραθώνος, όπου στήνεται η γραμμή άμυνας. Εις μάτην. Οι κλιματολογικές συνθήκες, οι έντονοι άνεμοι και το μικροκλίμα που προκαλεί η φωτιά, δημιουργούν φλόγες ύψους 30 μέτρων, και η λεωφόρος, ως φυσικό ανάχωμα, δεν δύναται να τις σταματήσει.

Η φωτιά περνάει στο Μάτι. Και ο εφιάλτης έχει μόλις ξεκινήσει.

Κάτοικοι, επισκέπτες και τουρίστες, είναι όλοι απροετοίμαστοι, αφού κανείς δεν τους έχει ειδοποιήσει για αυτό που έρχεται. Επικρατεί το απόλυτο χάος. Η αστυνομία παρεκτρέπει την κυκλοφορία από τη Μαραθώνος, μέσα στο Μάτι, οδηγώντας τα ΙΧ και τους επιβαίνοντες στον θάνατο. Όσοι προσπαθούν να ξεφύγουν ακολουθώντας την αντίστροφη πορεία, εγκλωβίζονται από αυτούς που έρχονται. Πυροσβεστική δεν υπάρχει πουθενά, τα εναέρια μέσα δεν πετάνε.

Οι περισσότεροι καίγονται στους στενούς δρόμους, εγκλωβισμένοι και αβοήθητοι. Άλλοι βρίσκουν τον θάνατο στα σπίτια τους.

Όσοι προλαβαίνουν να ξεφύγουν από τις φλόγες και τους καπνούς ψάχνουν διέξοδο στη θάλασσα. Κάποιοι τα καταφέρνουν και περιμένουν επί ώρες μέσα στο νερό, για τους διασώστες που δεν ήρθαν ποτέ. Άλλοι όμως πνίγονται. Και άλλοι τσακίζονται στους βράχους, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποφύγουν τον φριχτό θάνατο που επιφέρουν οι φλόγες.

104 νεκροί, και περισσότεροι από 60 εγκαυματίες, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι να ζήσουν την υπόλοιπη ζωή τους μέσα στον πόνο και στις πλαστικές.

Όλα έγιναν λάθος, ή μάλλον, δεν έγινε απολύτως τίποτα, για να περιοριστεί το κακό και να σωθούν κάποιοι από αυτούς. Η τότε κυβέρνηση, αρχικά έκρυβε από τα ΜΜΕ την είδηση της ύπαρξης νεκρών -πολλών νεκρών- και στη συνέχεια «δεν βρήκε λάθη» στην όλη διαχείριση της τραγωδίας.

Έπρεπε να περάσουν άλλα 4 χρόνια για να ξεκινήσει η πολύκροτη δίκη. Ελάχιστοι κρίθηκαν ως υπεύθυνοι, ακόμη λιγότεροι κατηγορήθηκαν και τελικά καταδικάστηκαν μόλις 6 άτομα, εκ των οποίων κι ο υπαίτιος για την πρόκληση της πυρκαγιάς. Οι ποινές, αστείες -ή μάλλον τραγικές- καθώς κανείς δεν κατέληξε στη φυλακή, παρά επιβλήθηκαν φυλακίσεις με αναστολή και αποζημιώσεις ύψους… 365 ευρώ ανά νεκρό συνάνθρωπό μας.

Η οργή μεταξύ των συγγενών των θυμάτων ξεχειλίζει και κάτω από την πίεση της λαϊκής κατακραυγής, η δίκη ξεκινάει ξανά, σε δεύτερο βαθμό, στις 8 Ιουλίου του 2024. Μπορεί αυτή τη φορά να αλλάξει ουσιαστικά κάτι ώστε να ικανοποιηθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα και να αποδοθεί Δικαιοσύνη; Όλα δείχνουν, ότι αυτή η τραγωδία, δεν θα έχει κάθαρση…

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΛΛΑ

Η Κατερίνα Μάλλα, κάτοικος της περιοχής και εκ των διασωθέντων με κινηματογραφικό τρόπο, μας δείχνει επί τόπου ένα-ένα τα λάθη που οδήγησαν στην τραγωδία. Ή μάλλον την παντελή απουσία των Αρχών, τις μοιραίες επιλογές, την αναλγησία στο απόγειό της. «Ήταν σαν κάποιος να ήθελε να μας κάψει επίτηδες», δεν διστάζει να πει, και το χρονικό των γεγονότων, δεν την διαψεύδει. Ο τρόπος που κατέληξαν 27 άτομα στο μοιραίο οικόπεδο, όπου βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, είναι ενδεικτικός. Όπως και οι οικογενειακές τραγωδίες, των ανθρώπων που ούρλιαζαν για να σωθούν, σε ξηρά και θάλασσα. «Για εμάς, η μόνη κάθαρση πια, θα είναι να ακουστεί η αλήθεια μας», μας λέει. «Και πώς θα κάνουμε την Ελλάδα πιο ασφαλή για τα παιδιά μας»…

ΑΡΗΣ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ

Ο Άρης Χερουβείμ έχασε τα δίδυμα ανιψάκια, την αδερφή του και τη μητέρα του στη φωτιά. Στο σημείο, ελάχιστα μέτρα μακριά από το σπίτι τους, ύψωσε έναν μεγάλο λευκό σταυρό, στη μνήμη τους. «Ήταν τόσο κοντά στη λεωφόρο Μαραθώνος. Και τα πυροσβεστικά ακριβώς δίπλα. Κανείς όμως δεν έκανε τίποτα», όπως θυμάται ξανά, τον εφιάλτη που θα τον στοιχειώνει για πάντα. «Από τη νέα δίκη δεν περιμένω τίποτα. Το κατηγορητήριο είναι έτσι στημένο από την αρχή, ώστε οι υπεύθυνοι να γλιτώσουν με μια μικρή… επίπληξη, για τους 104 νεκρούς», θεωρεί. «Δυστυχώς όμως η Δικαιοσύνη δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε».

ΜΑΙΡΗ ΚΑΛΑΪΤΖΗ

Η Μαίρη Καλαϊτζή, 90 ετών σήμερα, μένει σε ένα σπίτι σχεδόν δίπλα στη θάλασσα. Αυτό ήταν που την έσωσε -όχι όμως και τη φίλη της, που έτρεχαν μαζί για να ξεφύγουν από τις φλόγες. Στην προσπάθειά της, κι ενώ ο δρόμος που διένυσε ήταν ήδη γεμάτος απανθρακωμένα πτώματα μέσα στα αμάξια τους, υπέστη τρομερά εγκαύματα, που την ταλαιπωρούν καθημερινά, μέχρι και σήμερα. «Πονάω πολύ. Πολύ, και μονίμως. Είμαι τυχερή όμως, που έζησα», παραδέχεται, βρίσκοντας το κουράγιο να μας χαμογελάσει, δείχνοντάς μας τα καμένα της χέρια.

ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΡΥΔΑ

Η Μαρίνα Καρύδα εξέδωσε πολύ πρόσφατα το βιβλίο «Μάτι, 23 Ιουλίου 2018», μια αντικειμενική καταγραφή όλων όσων συνέβησαν τη μοιραία ημέρα, βάσει των μαρτυριών, των καταθέσεων στο δικαστήριο, των συνομιλιών μεταξύ των πυροσβεστών και του πορίσματος του πραγματογνώμονα. Μεταξύ αυτών, αναδεικνύεται και ο επαίσχυντος εκβιασμός που δέχτηκε ο πραγματογνώμον, Δημήτρης Λιότσος, για να τους βγάλει όλους λάδι. Ουσιαστική τιμωρία δεν υπήρξε ούτε για αυτή την απόπειρα συγκάλυψης, πόσο μάλλον για το έγκλημα του θανάτου 104 ανθρώπων. «Είναι ανατριχιαστικά όλα αυτά, θα έπρεπε να έχουν βγάλει όλους τους Έλληνες στους δρόμους. Δεχτήκαμε πολύ πόλεμο, από τα παράκεντρα και όχι μόνο της τότε κυβέρνησης, για να συγκαλυφθούν οι ευθύνες και να φανεί ότι οι μόνοι υπεύθυνοι ήταν ο… αέρας και η ρυμοτομία της περιοχής. Το κατηγορητήριο ήταν στημένο. Και η προπαγάνδα πέρασε σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Είναι κομματικό όλο αυτό. Ήρθε η ώρα να ακουστεί η αλήθεια, για εμάς αυτό θα ήταν κάθαρση», επισημαίνει.

ΤΑΣΟΣ ΜΠΟΜΠΟΝΗΣ

Μαζί της, συμφωνεί και ο Τάσος Μπομπόνης. Μας δείχνει επί χάρτου τα σημεία ακριβώς που έχασαν τη ζωή τους οι 104 συνάνθρωποι μας, καθώς και το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής. «Αποδεικνύεται ο σφοδρός πόλεμος που δεχτήκαμε, για να ρίξουν το φταίξιμο σε εμάς. Διέξοδοι υπήρχαν ανά 50 μέτρα προς την παραλία. Υπήρχε πανικός από την κυβέρνηση να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Δυστυχώς πολλοί πείστηκαν για αυτό. Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν ειδοποιηθήκαμε», μας λέει.

ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΤΖΗΣΤΑΜΑΤΙΟΥ

Ο Κώστας Χατζησταματίου εκείνες τις ώρες βγήκε στους δρόμους μαζί με το εγγονάκι του – σώθηκαν τελευταία χάρη σε έναν περαστικό, έκτοτε όμως πληρώνει το τίμημα, με τα έντονα εγκαύματα στα χέρια που τον ταλαιπωρούν. Ο ίδιος, είχε την υπομονή, αλλά και το σθένος, να παρακολουθήσει όλες τις συνεδρίες του δικαστηρίου για το Μάτι, επί 16 μήνες. «Πρόκειται για μια δίκη-παρωδία που κατέληξε σε φαρσοκωμωδία. Ακούστηκαν αδιανόητα πράγματα, σημεία και τέρατα. Κανείς δεν τόλμησε να αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούσαν, ενώ οι κατηγορούμενοι ήταν οι μισοί από αυτούς που θα έπρεπε. Όταν με ρωτάει ο εγγονός μου, που ταλαιπωρείται από τα εγκαύματα, γιατί δεν μπαίνει κανείς φυλακή για αυτό που μας συνέβη, δεν ξέρω τι να του απαντήσω», μας λέει. «Δεν θέλουμε εκδίκηση. Θέλουμε να αποδοθεί Δικαιοσύνη, για να μην ξανασυμβεί. Για τα παιδιά όλου του κόσμου».

JAROSLAV KORZENIOWSKI

Πολύ ιδιαίτερη είναι η περίπτωση του Πολωνού Jaroslav Korzeniowski, ο οποίος παραθέριζε εκείνη τη μέρα με τη σύζυγο και το αγοράκι τους σε παραλιακό ξενοδοχείο. Όταν έφτασαν οι φλόγες, έκανε αυτό που κάθε σωστός άνδρας έπρεπε να κάνει, για να προστατέψει την οικογένειά του. Έβαλε τη γυναίκα και το αγοράκι σε μια βάρκα, στην οποία υπήρχαν μόνο δύο θέσεις, κι αυτός έμεινε να αντιμετωπίσει τις φλόγες. Η μοίρα όμως, στάθηκε βασανιστική μαζί του. Υπό συνθήκες που μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ, η γυναίκα και το παιδάκι πνίγηκαν, ενώ εκείνος που έμεινε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο, έζησε. Η ιστορία του, έγινε ντοκιμαντέρ στη δημόσια τηλεόραση της πατρίδας του. Έκτοτε, η ψυχή του παραμένει στο Μάτι, το οποίο επισκέπτεται κάθε χρόνο, αυτή την εποχή. «Ήταν ένα έγκλημα, όχι δυστύχημα. Μιλούσα με τη γυναίκα μου ενώ ήταν στη θάλασσα για μια ώρα. Που ήταν το Λιμενικό, η Πυροσβεστική, η Αστυνομία… Τι περιμένω από τη νέα δίκη; Αλήθεια και Δικαιοσύνη… Ευχαριστώ όσους μάχονται για τη Δικαιοσύνη»…

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΧΑΤΖΗΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ

Η Αφροδίτη Χατζηαναστασιάδη, διασωθείσα κι αυτή, ήταν εκ των νεαρών που έφτιαξαν το μοναδικό -γιατί άραγε- άτυπο μνημείο για τους νεκρούς. Μια ταμπέλα με 104 πρόσωπα, τα οποία από φέτος έδωσαν τη θέση τους σε λουλούδια, «γιατί αυτός ο τόπος έπρεπε να αποκτήσει ξανά χρώμα, και να περάσουμε από το πένθος στις πράξεις». Το σημείο επισκέπτεται κάθε χρόνο μια σχολή από τη Νέα Υόρκη, που πραγματοποιεί έρευνες σχετικές με θέματα συλλογικής μνήμης. Όταν τη ρώτησαν τι έγινε με τη δίκη «και ποιοι και πόσοι μπήκαν φυλακή για αυτό το έγκλημα», τότε αυτή έσκυψε το κεφάλι και ντράπηκε ως Ελληνίδα…