Από την Κλιματική Αλλαγή στην Κλιματική Κρίση: Η ανθρωπότητα σε αχαρτογράφητα εδάφη καταστροφής

Η Κλιματική Αλλαγή, φαινόμενο ανθρωπογενές και γνωστό από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, μετατράπηκε σε μια πραγματική Κλιματική Κρίση, η οποία, εν αντιθέσει με όλες τις υπόλοιπες που έχουν αντιμετωπίσει τα έθνη και οι κοινωνίες (πανδημίες, πόλεμοι, οικονομικά κραχ) δεν μπορεί πια να αντιμετωπιστεί – παρά μόνο να μετριαστούν οι επιπτώσεις της. Κάτι που ίσως είχε συμβεί με σχετική αποτελεσματικότητα, αν είχαμε αποφασίσει να κινηθούμε πιο γρήγορα, από τότε που οι κραυγές αγωνίας των επιστημόνων, δυστυχώς καταπνίγηκαν στον βωμό της αθρόας «οικονομικής ανάπτυξης».

Πλέον, δια στόματος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, οδεύουμε σε αχαρτογράφητα εδάφη καταστροφής, κι αυτό αν έχουμε υπολογίσει σωστά τις προβλέψεις μας, καθώς δεν αποκλείεται η κατάσταση να γίνει ακόμα χειρότερη από όσο φανταζόμαστε. Όχι «κάποτε» στο μέλλον – ήδη συμβαίνει.

Αντιμέτωποι με έναν τρομακτικό κόσμο - Σήμερα

Αρκεί να ρωτήσουμε τους κατοίκους για παράδειγμα της βόρειας Εύβοιας, θύματα εκτός των άλλων ενός νέου τρομακτικού φαινομένου, των μέγα-πυρκαγιών, απότοκο της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες όπως εξηγούν οι ειδικοί, δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με ανθρώπινα μέσα. Ή τους κατοίκους της Καλιφόρνια, της Αυστραλίας, πολλών άλλων μεσογειακών και μη χωρών που έρχονται αντιμέτωπες με τις ίδιες προκλήσεις, και για τον ίδιο λόγο.

Αν πάμε πιο βόρεια, θα διαπιστώσουμε ότι ο πλανήτης αντιμετώπισε φέτος ένα ασύγκριτο κύμα ξηρασίας, με τρομακτικές συνέπειες για τις κοινωνίες και τις οικονομίες, που καθιστά διακύβευμα ακόμα και το πιο πολύτιμο αγαθό της φύσης: Το νερό. Πιο ανατολικά, οι μέγα-καταιγίδες, οι τυφώνες και άλλα μη γνωστά μέχρι σήμερα σε τέτοια ένταση φαινόμενα, προκαλούν τεράστιες καταστροφές με τα θύματα να ανέρχονται σε χιλιάδες, όπως συνέβη πολύ πρόσφατα με τις πλημμύρες του Πακιστάν.

Και αλλού, η κατάσταση υπερβαίνει ακόμα και τα πιο εσχατολογικά σενάρια του κινηματογράφου. Ολόκληρα νησιά, στον Ειρηνικό, βρίσκονται αντιμέτωπα στην κυριολεξία με το φάσμα του ολοκληρωτικού αφανισμού. Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, επίσης βασική συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, σύντομα και χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό, αναμένεται να «βυθίσει» ολόκληρα νησιωτικά κράτη, με τους κατοίκους τους να γίνονται αναγκαστικά κλιματικοί πρόσφυγες.

Δεν είναι οι μόνοι. Ο όρος «κλιματικός πρόσφυγας» ισχύει εδώ και λίγες δεκαετίες, και αναφέρεται σε ανθρώπους οι οποίοι παίρνουν τον αναγκαστικό δρόμο της μετανάστευσης, όχι σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής η διωγμένοι από τον πόλεμο: Αφήνουν για πάντα τα σπίτια τους, διότι ο βίος σε αυτά έχει γίνει αβίωτος. Και βρισκόμαστε μόνο στην αρχή. Το λιώσιμο των πάγων είναι ένα μη αναστρέψιμο φαινόμενο επίσης, με τις παγωμένες ηπείρους πια, σε μεγάλο μέρος τους, να έχουν καταστεί… επισκέψιμες.

Αχαρτογράφητα εδάφη καταστροφής

Όλα αυτά συμβαίνουν σήμερα, και ενώ η μέση θερμοκρασία έχει ανέβει μόλις 1 βαθμό Κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Οι προβλέψεις αναφέρουν ότι αν τα κάνουμε όλα σωστά από εδώ και πέρα, τα επόμενα χρόνια θα ανέβουν άλλον 1,5 βαθμό. Αν κάτι δεν πάει καλά, ή αν οι υπολογισμοί μας δεν είναι και τόσο σωστοί, τότε τις επόμενες δεκαετίες η θερμοκρασία μπορεί να ανέβει και 2 και 3 βαθμούς. Και εδώ θα γίνουν γνώρισμα τα «αχαρτογράφητα εδάφη καταστροφής».

Για να αντιληφθούμε για ποιον λόγο το κάθε δέκατο βαθμού Κελσίου μετράει, αρκεί να διαβάσουμε την εισαγωγή του -όχι εσχατολογικού, αλλά ευστόχως προειδοποιητικού- βιβλίου του Μαρκ Λίνα, «6 βαθμοί»:

«Τι θα συνέβαινε αν ο κόσμος γινόταν κατά έξι βαθμούς θερμότερος; Ολόκληρες εκτάσεις γίνονται μη κατοικήσιμες. Πληθυσμοί αποδεκατίζονται. Σε κάποια μέρη του κόσμου, η γη στεγνώνει και ραγίζει. Άλλες περιοχές πλήττονται από πρωτοφανείς θεομηνίες. Καλώς ήλθατε σ' έναν κόσμο έξι βαθμούς θερμότερο από τον σημερινό. Καλώς ήλθατε στο μέλλον».

Γνωρίζαμε ότι φταίμε, αλλά… αργήσαμε

Ένα από τα πιο ιστορικά ορόσημα της ενωμένης ανθρωπότητας, ήταν αυτό του 1992, και συνέβη στο Ρίο της Βραζιλίας. Εκεί, έγινε η πρώτη διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση το πρόβλημα, καθώς οι ειδικοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι η συντελούμενη κλιματική αλλαγή, που είχε ήδη ξεκινήσει, δεν ήταν φυσικό φαινόμενο.

Η θερμοκρασία του πλανήτη έχει μεταβληθεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια των 4,5 δισεκατομμυρίων ετών από τη δημιουργία του, με αποτέλεσμα τις εξαφανίσεις ειδών, τη γέννηση και τον «θάνατο» ολόκληρων ηπείρων. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει πλέον, γίνεται για πρώτη φορά: Η θερμοκρασία αλλάζει εξαιτίας μας.

Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου (κυρίως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο) που ξεκίνησαν από τη βιομηχανική περίοδο συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην άνοδο αυτή της θερμοκρασίας. Τα συγκεκριμένα αέρια δεσμεύονται στην ατμόσφαιρα και με πολύπλοκους μηχανισμούς της φύσης, λόγω του ηλιακού φωτός, θερμαίνουν τον πλανήτη μας. Τα αέρια αυτά παράγονται σήμερα κατά κύριο λόγο από τη χρήση των ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, λιγνίτης) στη βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας, όσο βεβαίως και στις μεταφορές.

¨Ένα «αντίμετρο» σε αυτές τις εκλύσεις των αερίων προσφέρει ο ίδιος ο πλανήτης: Τα δάση απορροφούν μεγάλες ποσότητες CO2, όπως και οι ωκεανοί. Όταν τα δάση καίγονται όμως, κάτι που συμβαίνει ιδιαίτερα συχνά και παντού πια, τότε αυτοί οι δεσμευμένοι ρύποι εκλύονται πίσω στην ατμόσφαιρα. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η καταστροφή ενός δάσους, πλέον δυστυχώς συμβάλλει και την αυξανόμενη ένταση του φαινομένου. Οι ωκεανοί μας, δε, σύμφωνα με κάποιες πρόσφατες ανησυχητικές μελέτες, έχουν γίνει πια τόσο τοξικοί από αυτούς τους ρύπους, που πλέον… συγκρατούν πολύ λιγότερους από ότι παλαιότερα.

Στο Ρίο αναφέρθηκαν όλα αυτά, και παρά τους πρόσκαιρους «αρνητές» αυτού του φαινομένου -κυρίως εκφραστές της βιομηχανίας και των ορυκτών καυσίμων- όλα σχεδόν τα κράτη δεσμεύθηκαν να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Μάλιστα, το φαινόμενο από τότε ήταν τόσο αδιαμφισβήτητο, που οι δράσεις που προβλέπονταν δεν περιορίζονταν στη μείωση των εκπομπών ρύπων -που παραμένει 30 χρόνια μετά ακόμα το μεγάλο ζητούμενο- αλλά προέβλεπαν και προγράμματα προσαρμογής σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.

Οικονομική ανάπτυξη vs περιβαλλοντική προστασία, σημειώσατε άσσο

Από το Ρίο κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και δυστυχώς τα πράγματα δεν πήγαν όπως θα ήθελαν οι επιστήμονες -διότι υπερίσχυσαν οι οικονομολόγοι και οι επιχειρηματίες. Οικονομική ανάπτυξη vs περιβαλλοντική προστασία, σημειώσατε άσσο.

Το πρόβλημα άρχισε ωστόσο να γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό και να φαίνεται ότι τελικά επηρεάζει δραστικά και την ίδια την οικονομία. Έτσι, η περιβαλλοντική προστασία, δηλαδή η δράση κατά της κλιματικής αλλαγής, συνδέθηκε αναγκαστικά με την οικονομική ανάπτυξη, γεννώντας τον όρο της «αειφόρου», ή βιώσιμης ανάπτυξης, που έγινε αναγκαστικός μονόδρομος για τη λειτουργία των κοινωνιών μας.

Ένας μονόδρομος, ο οποίος δυστυχώς ακόμα παρακάμπτεται συχνά, τόσο από τους γνωστούς ρυπαντές, τα ανεπτυγμένα κράτη, που ευθύνονται στο μεγαλύτερο ποσοστό διαχρονικά για την κλιματική αλλαγή, όσο όμως και από τον αναπτυσσόμενο κόσμο που χρειάζεται περισσότερη «ενέργεια» για να τροφοδοτήσει την κούρσα της ανάπτυξής του. Ινδία και Κίνα, για παράδειγμα, παραμένουν απρόθυμες να βάλουν ένα χαλινάρι στην ανάπτυξή τους, «πληρώνοντας» αυτές την χωρίς όριο οικονομική γιγάντωση των ΗΠΑ και της Ευρώπης των τελευταίων αιώνων. Η χρυσή τομή για την κλιματική δικαιοσύνη, παραμένει ένα μεγάλο ζητούμενο.

Αναζητώντας το «χρυσό γκολ» στην παράταση – Η Διάσκεψη του Παρισίου

Επόμενος μεγάλος σταθμός ήταν η Διάσκεψη των Μερών, το 2015, στο Παρίσι. Εκεί ήταν πια πλήρως κατανοητό ότι η δράση πρέπει να είναι άμεση και η τήρηση των στόχων απαρέγκλιτη. Εκεί καθορίστηκε και ο συγκεκριμένος στόχος να μην ξεπεραστεί ο 1,5 βαθμός Κελσίου, αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει να το… πάρουμε αλλιώς.

Η Ε.Ε. δεσμεύθηκε να αλλάξει ουσιαστικά τρόπο παραγωγής και μεταφορών στις κοινωνίες της: Οι εκπομπές των αερίων πρέπει να μειωθούν κατά 55% μέχρι το 2030 και μέχρι το 2050 η ήπειρός μας να γίνει «κλιματικά ουδέτερη» - δηλαδή σχεδόν να τις μηδενίσει.

«Η συμφωνία των Παρισίων παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος των παγκόσμιων προσπαθειών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αναδιαπραγμάτευσης» δήλωσαν τότε οι ηγέτες της ΕΕ.

Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, το Συμβούλιο τόνισε ότι οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου θα πρέπει να φθάσουν στις υψηλότερες τιμές τους το 2020, να ελαττωθούν, έως το 2050, κατά 50% τουλάχιστον σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 και να είναι σχεδόν μηδενικές ή κάτω του μηδενός έως το 2100.

Όλα τα κράτη δεσμεύονται στην ανάληψη αυτής της δράσης και στην τήρηση των στόχων, που επιφέρει την αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξής του. Κυριότερο μέτρο, δεν είναι άλλο από την εξ’ ολοκλήρου στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αφήνοντας στο παρελθόν τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα.

Η ενέργεια από τον ήλιο (φωτοβολταϊκά), τον άνεμο (αιολικά) αλλά και το νερό (υδροηλεκτρικά) είναι ατελείωτη και «πράσινη», αφού δεν παράγει ρύπους. Και οι ειδικοί προκρίνουν αυτή τη στροφή ως την απαραίτητη λύση, μαζί με μια δέσμη άλλων σημαντικών μέτρων.

Το Ρίο, πάντως, του 1992, απέχει πια χρονικά περισσότερο από όσο το ορόσημο του 2050, οπότε, η ανθρωπότητα θα κληθεί να κάνει τον «λογαριασμό» του μέλλοντος της, σε έναν ούτως ή άλλως πιο θερμό και επικίνδυνο κόσμο.

Το μίνι ντοκιμαντέρ του Newsbomb

Στο Newsbomb.gr καταθέτουν τις απόψεις και τις γνώσεις τους κάποιοι από τους πλέον ειδικούς της χώρας μας, εξηγώντας όσα πρέπει να γνωρίζουμε οι κάτοικοι αυτής της χώρας και του πλανήτη για την πραγματικά μεγάλη κρίση των καιρών μας και των μελλοντικών γενεών, όσο και το τι μπορούμε -και επιβάλλεται- να κάνουμε για αυτό, τόσο ως οργανωμένες κοινωνίες και κράτη, όσο και ο κάθε ένας μας -ξεχωριστά.

Στο βίντεο συμμετέχουν οι Γρηγόρης Τσάλτας, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, πρ. πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου και πρ. υπουργός Περιβάλλοντος, Αλέξανδρος Μουλόπουλος, υπεύθυνος τομέα Κλίματος και Ενέργειας στο WWF Ελλάς, Σταύρος Μαυρογένης, Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου και Πολιτικής για την Κλιματική Αλλαγή, Νίκος Μάντζαρης, Συνιδρυτής, Αναλυτής Πολιτικής στο «The Green Tank» και Γαβριήλ Ξανθόπουλος, Δ/ντης Ερευνών στο Ινστιτούτο Δασικών Μεσογειακών Οικοσυστημάτων ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ», με ειδίκευση στις δασικές πυρκαγιές.

Δείτε το βίντεο: