Τα αποτυπώματα της Πανδημίας: Με κατάθλιψη και αϋπνία οι Έλληνες - Οι επιπτώσεις στα παιδιά
Η πανδημία COVID-19 προκάλεσε ποικίλες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του πληθυσμού παγκοσμίως, με τις επιδράσεις να διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία, την επαγγελματική κατάσταση, την υγεία, και άλλους παράγοντες.
Οι ανησυχίες σχετικά με την υγεία, την οικονομική σταθερότητα και την αβεβαιότητα για το μέλλον οδήγησαν σε αυξημένα επίπεδα άγχους και στρες σε πολλούς ανθρώπους. Η κοινωνική απομόνωση, η απώλεια αγαπημένων προσώπων και οι αλλαγές στην καθημερινή ζωή συνέβαλαν στην εμφάνιση ή την επιδείνωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία έχουν τύχει προσοχής από επαγγελματίες υγείας και ερευνητές σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα, έχει γίνει μια προσπάθεια να καταγραφούν οι επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία του πληθυσμού. Υπάρχουν δείκτες που υποδεικνύουν αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως η αύξηση των κλήσεων σε γραμμές υποστήριξης, η αύξηση των επισκέψεων σε ψυχολόγους και ψυχίατρους.
Πώς οι περιορισμοί στις κοινωνικές επαφές επηρέασαν αρνητικά την ψυχική υγεία
Όπως ανέφερε η Ψυχολόγος και Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου στο Newsbomb.gr η πανδημία του COVID-19 είχε σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των νέων διεθνώς. Πολυάριθμες μελέτες προερχόμενες από άλλες χώρες κυρίως, επιβεβαιώνουν αυτά που εμπειρικά στη κλινική πράξη διαπιστώσαμε οι ειδικοί ψυχικής υγείας στη χώρα μας δηλαδή αύξηση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης.
Ορισμένοι νέοι ανέπτυξαν ή επιδείνωσαν διαταραχές διατροφής κατά τη διάρκεια της πανδημίας λόγω του αυξημένου στρες και της ανάγκης για έλεγχο σε μια αβέβαιη περίοδο.
«Ενήλικες, έφηβοι και παιδιά επηρεάστηκαν αρκετά από τα παρατεταμένα διαστήματα Lockdown με τις παρεπόμενες αλλαγές στη καθημερινότητα καθώς το διάχυτο άγχος, η ανασφάλεια και η αγωνία, μέχρι σήμερα καταγράφονται στα απόνερα αυτής της περιόδου», είπε αρχικά η Αλεξάνδρα Καππάτου στο Newsbomb.gr.
«Ειδικά στα παιδιά και στους εφήβους οι αλλαγές στη ρουτίνα τους, η τηλεκπαίδευση, η έλλειψη συγχρωτισμού με τους συνομηλίκους τους, η επαφή με το γονεικό άγχος και την ανησυχία καθώς και η αυξημένη χρήση των ηλεκτρονικών ως βασικού μέσου επικοινωνίας με τους φίλους τους συνετέλεσαν σημαντικά στην αύξηση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους και διαταραχών ύπνου συμπλήρωσε η κυρία Καππάτου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περιορισμοί στις κοινωνικές επαφές και η αδυναμία συμμετοχής σε ομαδικές δραστηριότητες αύξησαν τα συναισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης.
Παράλληλα στους εφήβους δημιουργήθηκε το αίσθημα της αβεβαιότητας για το μέλλον. Οι ανησυχίες σχετικά με τις σπουδές, την επαγγελματική σταδιοδρομία και το μέλλον γενικότερα προκάλεσαν αυξημένη ανησυχία και αίσθημα ανασφάλειας. Παρατηρήθηκε ότι η παρατεταμένη παραμονή στο σπίτι και οι οικονομικές πιέσεις οδήγησαν σε αυξημένες εντάσεις και συγκρούσεις εντός των οικογενειών».
Πώς περιορίζεται η κατάθλιψη;
Όσον αφορά την αντιμετώπιση της κατάθλιψης απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση που συνδυάζει διάφορες μεθόδους για την παροχή της καλύτερης δυνατής φροντίδας. η Αλεξάνδρα Καππάτου ανέφερε: «Το βασικότερο για τους γονείς είναι να εντοπίσουν και να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα. Είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό ότι η κατάθλιψη δεν είναι απλά η κακή διάθεση αλλά ένα σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας που προκαλεί μία βαθιά αίσθηση απελπισίας και θυμού». Ειδικά στα παιδιά και τους εφήβους συχνά περνά απαρατήρητη από το περιβάλλον ή υποδιαγιγνώσκεται.
Στο μυαλό όλων η παιδική ηλικία είναι συνυφασμένη με την ανεμελιά και τη χαρά, δυστυχώς όμως δεν συμβαίνει πάντα αυτό. Συχνά τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να υποτιμηθούν γιατί ίσως είναι μεταμφιεσμένα. Ωστόσο, όταν παρατηρούμε αλλαγές στη διάθεση ή στη συμπεριφορά των παιδιών και εφήβων που να διαρκούν πάνω από δυο εβδομάδες χωρίς να υπάρχει κάποιος λόγος στην οικογένεια. Συχνά η συζήτηση με το παιδί ή τον έφηβο μας δίνει απαντήσεις για το πώς αισθάνεται».
«Η μέση ηλικία έναρξης της κατάθλιψης είναι τα 14 χρόνια και ορισμένες φορές διαγιγνώσκεται και κάποιες άλλες όχι», υπογράμμισε η Ψυχολόγος και Παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου. Επίσης τόνισε ότι τα επεισόδια αυτά συνήθως διαρκούν αρκετούς μήνες, όταν όμως μείνουν χωρίς αντιμετώπιση οι έφηβοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για απόπειρα αυτοκτονίας καθώς και για εθισμούς όπως χρήση ουσιών κλπ.
Συνολικά, η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη για μεγαλύτερη υποστήριξη της ψυχικής υγείας των νέων μέσω σχολείων, κοινοτικών προγραμμάτων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας και η παροχή κατάλληλων πόρων για την αντιμετώπιση των ψυχικών προκλήσεων είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία των νέων στην Ελλάδα.
Ποια είναι τα συμπτώματα και πώς θα αναγνωρίσουμε την κατάθλιψη
Όπως ανέφερε η Αλεξάνδρα Καππάτου είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα της κατάθλιψης στα παιδιά μπορεί να ποικίλουν και να μην είναι πάντα προφανή. Εάν υπάρχει ανησυχία για την ψυχική υγεία ενός παιδιού, είναι σημαντικό να ζητηθεί βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας για την ακριβή διάγνωση και την κατάλληλη αντιμετώπιση.
Η κατάθλιψη στα παιδιά μπορεί να παρουσιάζεται με διάφορα συμπτώματα, τα οποία μπορεί να διαφέρουν από αυτά των ενηλίκων.
Η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους
Παρακάτω παρατίθενται τα δέκα κύρια συμπτώματα της κατάθλιψης:
- Καταθλιπτική διάθεση κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας
- Απώλεια ενδιαφέροντος ή της ικανοποίησης για καθετί ακόμη και για δραστηριότητες που του άρεσαν πριν. Συχνά απομακρύνεται από τους φίλους του
- Μείωση της όρεξης και απώλεια βάρους χωρίς να κάνει διατροφή ή αντίθετα αυξηση του βάρους
- Ασυνήθιστη κούραση ή βαρεμάρα
- Ευερεθιστότητα και θυμός
- Αισθήματα αναξιότητας και ενοχής
- Έλλειψη εκτίμησης προς τον εαυτό του
- Δυσάρεστες και επαναλαμβανόμενες σκέψεις για το θάνατο
- Αδυναμία να σκεφθεί ή να συγκεντρωθεί με συνέπεια την πτώση της σχολικής του επίδοσης και δυσκολία να λάβει αποφάσεις
- Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου
Συμβουλές της Αλεξάνδρας Καππάτου προς τους γονείς
- Διδάξτε το παιδί από νωρίς να εκφράζει τα συναισθήματά του
- Συζητάτε περιοδικά μαζί του για την άποψη που έχει για τον εαυτό του και για τους φίλους του.
- Εξηγήστε του ότι κανένας δεν είναι τέλειος σε όλους τους τομείς
- Προτρέψτε τον σε δραστηριότητες που έχει καλές επιδόσεις για να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή του
- Μάθετέ το από μικρό να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του
- Να το προτρέπετε να αθλείται
- Μιλήστε του για τις δικές σας δυσκολίες και το τρόπο που τις αντιμετωπίσατε. Έτσι θα καταλάβει ότι δεν είναι μόνο του.
- Η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί.
Συνολικά, η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη για μεγαλύτερη υποστήριξη της ψυχικής υγείας των νέων μέσω διαφόρων προγραμμάτων στα πλαίσια του σχολείου, της κοινότητας αλλά και των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας και η παροχή κατάλληλων πόρων για την αντιμετώπιση των ψυχικών προκλήσεων είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία των νέων στην Ελλάδα.
1 στους 4 νέους σε όλο τον κόσμο παρουσίασε «αυξημένα κλινικά συμπτώματα κατάθλιψης»
Σύμφωνα με μελέτες φάνηκε ότι περίπου 1 στους 4 νέους σε όλο τον κόσμο παρουσίασε «αυξημένα κλινικά συμπτώματα κατάθλιψης» κατά το πρώτο έτος της πανδημίας.
Κάποια συμπτώματα είναι διαφορετικά από τους ενήλικες όπως η ευερεθιστότητα ή ο θυμός που είναι συχνά η κυρίαρχη διάθεση στην κατάθλιψη των εφήβων σε αντίθεση με τους ενήλικες. Ο έφηβος είναι γκρινιάρης, εχθρικός, απογοητεύεται εύκολα και είναι επιρρεπής στα ξεσπάσματα. Δείχνει να βαριέται και να μην τον ενδιαφέρει κάτι. Έχει ανεξήγητους πόνους όπως κεφαλαλγίες κλπ. Δεν απομονώνεται απαραίτητα από τους φίλους ή ξεκινά παρέα με νέα άτομα.
Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί σε μια ιδιαίτερη κατάσταση αλλαγών ή ενός αποχωρισμού που επιδεινώνεται από την ανασφάλεια του μέλλοντος. Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να είναι το συγκρουσιακό διαζύγιο των γονέων, ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου, οικονομικά προβλήματα στην οικογένεια κλπ.
Ειδικά την περίοδο της πανδημίας κάποιοι λόγοι αύξησης της κατάθλιψης σύμφωνα με μελέτες είναι αποτέλεσμα της αποφυγής κοινωνικών επαφών λόγω του φόβου της ασθένειας, η παραμονή στο σπίτι μεγάλες περιόδους, η μείωση ή και έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, η συμβίωση με ενήλικες (γονείς) που έχει επηρεαστεί η ψυχική τους υγεία λόγω πανδημίας κλπ. Άλλες μελέτες διαπίστωσαν ότι η ΔΕΠΥ, ένα ιστορικό δυσκολιών ψυχικής υγείας και η συναισθηματική κακοποίηση αύξησαν τον κίνδυνο για κατάθλιψη σε παιδιά και εφήβους κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία.
Πιο αναλυτικά τα συμπτώματα χωρίζονται σε συναισθηματικά, συμπεριφορικά, σωματικά, γνωστικά και κοινωνικά:
Συναισθηματικά Συμπτώματα:
- Συνεχές αίσθημα λύπης, θλίψης ή απελπισίας.
- Ευερεθιστότητα ή θυμός: Συχνά τα παιδιά με κατάθλιψη μπορεί να είναι ευερέθιστα ή να θυμώνουν εύκολα.
- Αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής.
- Απώλεια ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες: Μείωση της ευχαρίστησης από δραστηριότητες που παλαιότερα τους άρεσαν.
Συμπεριφορικά Συμπτώματα:
- Απόσυρση από κοινωνικές επαφές: Απομάκρυνση από φίλους και οικογένεια.
- Δυσκολία στη συγκέντρωση: Προβλήματα με την προσοχή και τη συγκέντρωση, που μπορεί να επηρεάσουν την απόδοση στο σχολείο.
- Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου: Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος.
- Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες: Μειωμένη ή αυξημένη όρεξη, που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ή αύξηση βάρους.
- Κόπωση ή έλλειψη ενέργειας: Συνεχής αίσθηση κόπωσης, ακόμη και με επαρκή ύπνο.
- Επιθετική συμπεριφορά ή εκρήξεις θυμού: Συχνές εκρήξεις ή επιθετική συμπεριφορά.
- Σωματικά Συμπτώματα:
- Επίμονοι πόνοι και ενοχλήσεις: Πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι ή άλλοι σωματικοί πόνοι χωρίς εμφανή ιατρική αιτία.
- Επιβράδυνση των κινήσεων ή της ομιλίας.
Γνωστικά Συμπτώματα:
- Απαισιόδοξες σκέψεις: Αίσθημα απελπισίας για το μέλλον.
- Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας: Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχουν σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας.
Κοινωνικά Συμπτώματα:
- Προβλήματα στις σχέσεις με συνομήλικους: Δυσκολίες στις φιλίες και στις κοινωνικές σχέσεις.
- Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων: Αποφυγή συμμετοχής σε σχολικές ή εξωσχολικές δραστηριότητες.
