25 χρόνια Πούτιν: Ο «τσάρος» που άλλαξε τη Ρωσία και τον κόσμο - Ένα τέταρτο του αιώνα στο τιμόνι

Στις 31 Δεκεμβρίου 1999, ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γιέλτσιν βγήκε στα ερτζιανά για να ανακοινώσει αιφνιδιαστικά στους συμπατριώτες του ότι θα εγκατέλειπε την εξουσία, παραδίδοντας τη σκυτάλη στον μέχρι τότε πρωθυπουργό του. Ο πρώτος μετασοβιετικός ηγέτης της Ρωσίας φημιζόταν για τις ξαφνικές του αποφάσεις, από τη διαταγή στα τανκς να επιτεθούν στο εξεγερμένο κοινοβούλιο για να συντρίψει τους πολιτικούς αντιπάλους του, μέχρι τη διεύθυνση μιας στρατιωτικής ορχήστρας στη Γερμανία, υπό την επήρεια αλκοόλ. Κράτησε ωστόσο για το τέλος μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις του.

«Φεύγω. Έκανα ό,τι μπορούσα», είχε πει ο Γέλτσιν, μπερδεύοντας τα λόγια του σε μια τηλεοπτική ομιλία την Πρωτοχρονιά το 1999, καθώς ο κόσμος ετοιμαζόταν να γιορτάσει τη νέα χιλιετία. Ο τότε ηγέτης της Ρωσίας είχε ακόμη μισό χρόνο από τη λήξη της δεύτερης θητεία του και κανείς δεν περίμενε ότι θα παραιτηθεί νωρίς.

«Γιατί να παραμείνουμε στην εξουσία όταν η χώρα έχει έναν ισχυρό ηγέτη που μπορεί να γίνει πρόεδρός της, έναν άνθρωπο στον οποίο σχεδόν όλοι οι Ρώσοι εναποθέτουν τις ελπίδες τους για το μέλλον;» είπε, αναγνωρίζοντας τον πόνο που προκάλεσε στους Ρώσους η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Αυτός ο ισχυρός ηγέτης ήταν ένας πολιτικός άγνωστος στους Ρώσους: ένας πρώην αξιωματικός της KGB ονόματι Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος συμπληρώνει φέτος ένα τέταρτο του αιώνα στο τιμόνι της Ρωσίας, τόσο ως πρόεδρος όσο και κατά τη διάρκεια μιας ενδιάμεσης τετραετίας, ως πανίσχυρος πρωθυπουργός. Τρία χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και με τον νέο Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ να του τείνει χείρα φιλίας, ο Πούτιν εξακολουθεί να κάνει το δικό του παιχνίδι και να επιβάλλει τους όρους του.

«Η ελευθερία του λόγου, η ελευθερία της συνείδησης, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, αυτές οι θεμελιώδεις αρχές μιας πολιτισμένης κοινωνίας θα προστατεύονται από το κράτος», υποσχέθηκε ο Πούτιν, καθώς απευθυνόταν στο έθνος για πρώτη φορά ως πρόεδρος.

Ήταν μια υπόσχεση που θα αθετούσε επανειλημμένα τα επόμενα 25 χρόνια, καθώς οδήγησε τη Ρωσία σε μια σπειροειδή αντιπαράθεση με τη Δύση και βύθιζε τη χώρα του σε ένα κύμα τρομοκρατίας -όπως του καταλογίζουν οι επικριτές του.

Στην αυγή του 2025, η παραμονή του Πούτιν στην εξουσία φαίνεται πάντως πιο εξασφαλισμένη από ποτέ. Στο πεδίο μάχης στην Ουκρανία, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν σημειώσει πρόοδο σε έναν σκληρό πόλεμο φθοράς, προελαύνοντας στην περιοχή του Ντονμπάς. Στο εσωτερικό, το πολιτικό τοπίο της Ρωσίας έχει καθαριστεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους, μετά τον θάνατο του δημοφιλέστερου ηγέτη της αντιπολίτευσης, του Αλεξέι Ναβάλνι. Και η οικονομία έχει «αντέξει» στα πολλαπλά σοκ των δυτικών κυρώσεων, μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

«Έσωσα τη Ρωσία από τη δυτική κυριαρχία»

Στις 26 Μαρτίου του 2000 ο Πούτιν κέρδιζε τις (πρώτες) προεδρικές εκλογές με ποσοστό 53.4% των ψήφων. Ήταν από τις πιο σημαντικές στιγμές στην ιστορία της σύγχρονης Ρωσίας, αφού ήταν η πρώτη φορά, που η εναλλαγή στην εξουσία γινόταν με όρους φιλελεύθερης δημοκρατίας, δηλαδή μέσω εκλογών.

Παρά την 25η επέτειο από την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία, το Κρεμλίνο δεν έχει δείξει κανένα σημάδι ότι σκοπεύει να τιμήσει την ημερομηνία. Μέχρι στιγμής επίσης έχει κάνει ελάχιστη αναφορά στην περίσταση, λέγοντας μόνο στην ετήσια συνέντευξη Τύπου του αυτόν τον μήνα ότι η διακυβέρνησή του «έσωσε» τη Ρωσία από τη δυτική κυριαρχία.

Σήμερα ο Πούτιν μπορεί να εμπνέει εμπιστοσύνη στους πιστούς του, αλλά η Ρωσία μπαίνει σε νέα εποχή. Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έκανε προεκλογική εκστρατεία με την υπόσχεσή να τερματίσει άμεσα τον πόλεμο στην Ουκρανία. «(Είναι) ένα από τα πράγματα που θέλω να κάνω και γρήγορα – και ο πρόεδρος Πούτιν είπε ότι θέλει να συναντηθεί μαζί μου το συντομότερο δυνατό», είπε ο Τραμπ σε πρόσφατη εκδήλωση στην Αριζόνα.

Δεν είναι περίεργο που δεν άνοιξαν σαμπάνιες στη Μόσχα μετά την επανεκλογή του Τραμπ. Ο Πούτιν έχει ποντάρει τα πάντα στον πόλεμο στην Ουκρανία: Έθεσε την οικονομία της χώρας του σε πολεμική βάση. Σφυρηλάτησε στενότερες συμμαχίες με τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν για να διατηρήσει τη λειτουργία της πολεμικής μηχανής. Και βρέθηκε στη λίστα καταζητούμενων του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, όλα για την επιδίωξη του μαξιμαλιστικού στόχου να κατεδαφιστεί η βιωσιμότητα της Ουκρανίας ως κράτους

«Ο Πούτιν τον οποίο συνάντησα με τον οποίο δημιουργήσαμε ένα Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας, είναι πολύ, πολύ διαφορετικός από αυτόν τον σχεδόν μεγαλομανή αυτή τη στιγμή», μου είπε ο πρώην αρχηγός του ΝΑΤΟ Λόρδος Ρόμπερτσον το 2023. «Ο άνθρωπος που στάθηκε δίπλα μου τον Μάιο του 2002, ακριβώς δίπλα μου, και είπε ότι η Ουκρανία είναι ένα κυρίαρχο και ανεξάρτητο εθνικό κράτος που θα παίρνει τις δικές του αποφάσεις για την ασφάλεια, είναι τώρα ο άνθρωπος που λέει ότι [η Ουκρανία] δεν είναι εθνικό κράτος.

«Νομίζω ότι έχει μια τεράστια φιλοδοξία για τη χώρα του. Η Σοβιετική Ένωση αναγνωρίστηκε ως η δεύτερη υπερδύναμη στον κόσμο. Η Ρωσία δεν μπορεί να διεκδικήσει δάφνες προς αυτή την κατεύθυνση. Και νομίζω ότι αυτό συντρίβει τον εγωισμό του». Αυτή είναι μια πιθανή εξήγηση για την αλλαγή που είδαμε στον Πούτιν: η φλογερή του φιλοδοξία να «Κάνει τη Ρωσία Μεγάλη ξανά» (και να αναπληρώσει αυτό που πολλοί αντιλαμβάνονται ως ήττα της Μόσχας στον Ψυχρό Πόλεμο) έβαλε τη Ρωσία σε μια αναπόφευκτη πορεία σύγκρουσης με τους γείτονές της – και με τη Δύση.

Το Κρεμλίνο έχει διαφορετική εξήγηση. Από τις ομιλίες που εκφωνεί, τα σχόλια που κάνει, ο Πούτιν φαίνεται να οδηγείται από μία δυσαρέσκεια, από μια συνολική αίσθηση ότι για χρόνια η Ρωσία υφίσταται ψέματα και ασέβεια, ενώ οι ανησυχίες για την ασφάλειά της απορρίπτονται από τη Δύση.

Λίγα λόγια για τον Πούτιν

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν γεννήθηκε στις 7 Οκτωβρίου του 1952 στο Λένινγκραντ. Πρώην στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών της ΕΣΣΔ παραιτήθηκε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης για να ενταχθεί στο δυναμικό του προσωπικού γραφείου του Δημάρχου της Αγίας Πετρούπολης. Μετά την ήττα του δημάρχου Σομπτσάκ, στις δημαρχιακές εκλογές, εγκατέλειψε την Αγία Πετρούπολη για τη Μόσχα, όπου διορίστηκε στο προσωπικό γραφείο του τότε Ρώσου Προέδρου, Μπόρις Γιέλτσιν.

Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, προβιβάστηκε σε αρχηγό της νέας μυστικής υπηρεσίας της Ρωσίας, της FSB, και συνακόλουθα σε μέλος του πανίσχυρου Συμβουλίου Ασφαλείας της χώρας, πριν ορκιστεί υπηρεσιακός πρωθυπουργός τον Αύγουστο του 1999 και υπηρεσιακός πρόεδρος τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.

Πρόσωπο άγνωστο στους Ρώσους, επιλέχθηκε από τον Μπορίς Γιέλτσιν για διάδοχός του, διαδοχή που επικύρωσε και ο ρωσικός λαός δίνοντας του τη νίκη, στις προεδρικές εκλογές του 2000, από τον πρώτο γύρο. Ο Πούτιν τέθηκε επικεφαλής του κράτους της Ρωσίας σε μια δύσκολη περίοδο για τη χώρα, αφού το φάσμα της χρεοκοπίας του Αυγούστου του 1998, ήταν ακόμα ένας κίνδυνος για τη χώρα. Ωστόσο κατάφερε κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, να ανατάξει τη ρωσική οικονομία και να τη θέσει σε τροχιά ανάπτυξης.

Μετά το τέλος του πολυετούς πολέμου εναντίον των Τσετσένων αυτονομιστών, επενέβη στρατιωτικά στη Γεωργία το 2008 (πόλεμος της Νότιας Οσσετίας). Επίσης, έχει εμπλακεί σε μακροχρόνια σύγκρουση με την Ουκρανία από το 2014, με αρχικά αποτελέσματα την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, και την de facto ανεξαρτησία των περιοχών του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ. Παράλληλα, ο Ρωσικός στρατός συνέβαλε στη διάλυση του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμο.

Από το 2022 η προαναφερθείσα σύγκρουση με την Ουκρανία έχει μετατραπεί σε γενικευμένο πόλεμο. Σκοπός αυτής της επέμβασης, σύμφωνα με τον ίδιον, είναι η προστασία των ρωσικών και ρωσόφωνων μειονοτήτων, καθώς και η αποστρατιωτικοποίηση και «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας. Αναλυτές, δημοσιογράφοι και ερευνητές ισχυρίζονται ότι αιτία των πολέμων ήταν και είναι, η αντίληψη της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, όσον αφορά στη σφαίρα επιρροής της χώρας, καθώς και η επέκταση του ΝΑΤΟ μέσα σε αυτή τη σφαίρα.

Η εισβολή στην Ουκρανία αντιμετωπίστηκε δυναμικά τόσο από τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και από μεμονωμένες χώρες, που επέβαλλαν μια σειρά κυρώσεων στη Ρωσία, ενώ παρείχαν στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ο Πούτιν έχει επικριθεί για την αυταρχική διακυβέρνηση και την καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών στη χώρα του, καθώς καταγράφονται διώξεις αντιφρονούντων, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υψηλά επίπεδα διαφθοράς.

Ο Βλαντίμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς αλλά και από τους πιο αμφιλεγόμενους ηγέτες του καιρού μας. Το 2007 ανακηρύχθηκε «Πρόσωπο της Χρονιάς» από το περιοδικό Time, ενώ από το 2013 ως το 2016 βρισκόταν στο Νο.1 της λίστας του περιοδικού Forbes με τα «ισχυρότερα πρόσωπα του κόσμου». Αν συνυπολογίσουμε τόσο την προεδρία του όσο και την πρωθυπουργία του, ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι ο δεύτερος μακροβιότερος ηγέτης στην Ευρώπη, μετά τον πρόεδρο της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο.