Κατασκευές, ο πυλώνας της ελληνικής οικονομίας γιγαντώνεται – Αλλά οι Έλληνες ψάχνουν σπίτι
Ενώ ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί παραδοσιακά έναν από τους βασικότερους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, την ίδια στιγμή αποκαλύπτεται πως προσφέρει από τα χαμηλότερα ημερομίσθια. Από την άλλη πλευρά, το κόστος ενοικίου και αγοράς κατοικίας είναι υπέρμετρο για τις οικογένειες και καταντά δυσβάστακτο ειδικά για τις μονογονεϊκές.
Κι ενώ χιλιάδες κτήρια στην Αθήνα και την επαρχία, ακόμη και σε παραδοσιακούς οικισμούς, παραμένουν ερειπωμένα και ρημάζουν, είτε λόγω έλλειψης χρημάτων είτε λόγω πολυϊδιοκτησίας, δεν υπάρχει μέριμνα για να μπουν σε ένα πρόγραμμα και να εξυπηρετήσουν τις κοινωνικές ή και τουριστικές ανάγκες, σε συνεργασία με το κεντρικό κράτος ή την αυτοδιοίκηση.
Αν πάμε λίγο πιο πίσω, στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, θα δούμε ότι ο ΕΝΦΙΑ αποδείχτηκε ο φόρος που ανεβοκατέβαζε κυβερνήσεις ενώ δημιούργησε τεράστιες στρεβλώσεις και στα ελληνικά νοικοκυριά που συνέρρεαν σε ουρές για να πληρώσουν τη ΔΕΗ, καθώς η είσπραξή του ήταν συνδεδεμένη με τον λογαριασμό ρεύματος.
Κατά τη dianeosis, εξίσου σημαντικό πρόβλημα ήταν πως τον Απρίλιο του 2013, ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας με το Β΄ μνημόνιο ουσιαστικά καταργήθηκε κι απορροφήθηκε από τη σημερινή ΔΥΠΑ. Ο ΟΕΚ, που λειτούργησε από το 1954, σταμάτησε να εκδίδει νέα δάνεια, οικισμούς και κατοικίες και παρέμεινε μόνο στη σφαίρα της παρακολούθησης δανείων. Καθώς κάποιοι εργοδότες δεν ήθελαν να πληρώνουν εισφορά υπέρ τρίτων, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος ως προς την κατοικία.
Ο ΕΝΦΙΑ, το κλείσιμο του ΟΕΚ, οι χαμηλές εργασιακές αμοιβές μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα, οι μειωμένες συντάξεις, η μείωση των εισοδημάτων και των ελεύθερων επαγγελματιών και των δημοσίων υπαλλήλων και η αδυναμία των τραπεζών να στηρίξουν νέα δάνεια αλλά και η αβεβαιότητα στην εργασία, ουσιαστικά «πέταξαν» την οικοδομή στα αζήτητα. Τα μαζικά λουκέτα σε εμπορικές επιχειρήσεις μείωσαν και τη δυναμική κατασκευής κτηρίων για εταιρείες κι έμειναν ξενοίκιαστα.
Σήμερα ωστόσο, η εικόνα αυτή έχει ανατραπεί ριζικά. Το γεγονός ότι ανέκαμψε το 21-22 ο κλάδος των κατασκευών αποτυπώνεται και στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (Απρίλιος 2023), παρά τη μικρή επιβράδυνση το 2023. Κατά την ΕΛΣΤΑΤ, ο κλάδος αφορά σε πάνω από 65.000 επιχειρήσεις, εκ των οποίων περίπου 19.000 αφορούν στις κατασκευές κτηρίων.
Δυστυχώς, όμως, τα οφέλη του δεν τα καρπούνται, όσο θα έπρεπε, ούτε οι εργαζόμενοι στον κατασκευαστικό κλάδο, ούτε οι πολίτες. Έρευνα της Eurostat στην Ελλάδα δείχνει πως το 1 στα 3 νοικοκυριά δίνει περισσότερο από 40% του εισοδήματος για στέγη, γεγονός που αποτελεί το πιο υψηλό ποσοστό στην Ευρώπη και αποτελεί φυσικά αναχαιτιστικό παράγοντα για τη δημιουργία οικογένειας.
Για ποιους λόγους όμως έχει ανακάμψει ο κατασκευαστικός κλάδος;
Τουρισμός – Βραχυχρόνιες Μισθώσεις: Η ζήτηση για ξενοδοχεία και κατοικίες για βραχυχρόνιες μισθώσεις (βίλες και μικρότερα διαμερίσματα) συνδέθηκε με την αύξηση των μεγεθών του τουρισμού, ακόμη και στην Αττική, δημιουργώντας οικονομική ασφυξία σε χιλιάδες νοικοκυριά, που πληρώνουν υπέρογκα ποσά για ενοίκια. Η τάση για νέες πράσινες και ψηφιακές υποδομές στον τουρισμό και οι ανακαινίσεις μέσω ΕΣΠΑ δείχνουν πως ο τουρισμός μαζί με τα κοινοτικά προγράμματα θα εξακολουθήσουν να είναι πυλώνας της οικοδομής και στο μέλλον.
Ενεργειακά Προγράμματα: Στο πλαίσιο της Πράσινης Ευρωπαϊκής Συμφωνίας είναι σε εξέλιξη προγράμματα για «πράσινες» υποδομές είτε στις επιχειρήσεις (π.χ. φωτοβολταϊκά, ενεργειακές αναβαθμίσεις κ.ά.) είτε στους καταναλωτές (π.χ. αλλαγή λαμπτήρων, κουφωμάτων κ.ά.). Δόθηκαν τραπεζικά δάνεια για τις πράσινες δράσεις «Εξοικονομώ κατ΄ Οίκον» κ.ά. Τα ενεργειακά προγράμματα άλλαξαν τη φυσιογνωμία χιλιάδων κτηρίων ενώ υπήρξαν προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης και για αγρότες από το ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο.
Golden Visa: Η Golden Visa προσέλκυσε τόσο μεμονωμένα άτομα, όσο και νέους θεσμικούς επενδυτές στον χώρο της αγοράς ακινήτων. Η τάση παραμένει ανοδική. Υπήρξε μαζική αγορά ακινήτων από ξένους επενδυτές: Κινέζους, Τούρκους, Ισραηλινούς κ.ά.
Ανάκαμψη τραπεζών: Μετά τις ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών επανήλθε το τραπεζικό σύστημα, που ήταν σε κακή κατάσταση τα χρόνια της κρίσης. Οι τράπεζες ξανάνοιξαν τις στρόφιγγες για νέα δάνεια αλλά με πολλές εγγυήσεις. Τα τραπεζικά προγράμματα «Εστία», «Πρώτη Κατοικία» κ.ά. εξυπηρετούν αυτόν τον σκοπό.
Τακτοποιήσεις αυθαιρέτων: Στη βελτίωση των μεγεθών του κατασκευαστικού κλάδου, πέρα από τα δημόσια έργα, ήρθαν να προστεθούν οι τακτοποιήσεις αυθαίρετων κατοικιών, το ενεργειακό πιστοποιητικό κτηρίων κ.ά., επιβαρύνοντας ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις υπέρμετρα τους μικροϊδιοκτήτες ακινήτων και καταστημάτων.
Κοινωνική αντιπαροχή: Η κυβέρνηση σχεδιάζει να δώσει ακίνητα του Δημοσίου ως κοινωνική αντιπαροχή και ήδη έχουν κατατεθεί αιτήσεις για Κοινωνική Στέγη. Ορισμένα απ΄ αυτά τα ακίνητα δεν είναι απαραίτητα σε περιοχές, που μπορεί να αντέξει οικονομικά ένας νέος άνθρωπος για να ζήσει ή είναι πολύ μακριά από τον τόπο εργασίας. Επομένως χρειάζεται εξορθολογισμός αλλά και πρόβλεψη για τα ζευγάρια, που χωρίζουν ποιος θα επιβαρυνθεί τα έξοδα του δανείου κι αν θα βρεθούν ξαφνικά, έχοντας πληρώσει πολλές δόσεις στον δρόμο. Ο διαγωνισμός από το υπουργείο Οικογένειας αναμένεται να αρχίσει το αμέσως επόμενο διάστημα.
Προσωρινή Στέγη: Ταυτόχρονα σε πολλές περιοχές υπάρχει αδήριτη ανάγκη για προσωρινή ή μόνιμη κοινωνική στέγη σε υπηρετούντες σε τουριστικά νησιά πολυτελείας, π.χ. γιατρούς, νοσηλευτές, δασκάλους, καθηγητές κ.ά. Υπάρχουν κάποιες θετικές εξελίξεις για γιατρούς αλλά δεν αρκούν.
Η κυβέρνηση σχεδιάζει βελτιώσεις στο πρόγραμμα «Ανακαινίζω – Νοικιάζω», που δεν πήγε όσο καλά περίμενε ενώ θα υπάρξουν βελτιώσεις και στο πρόγραμμα «Σπίτι μου1». Το ενδιαφέρον στο «Σπίτι μου 1» ήταν πιο έντονο. Έχουν ήδη εγκριθεί 9.156 αιτήσεις ατόμων, που έχουν υπαχθεί στο πρόγραμμα. Έχουν γίνει 6.678 εκταμιεύσεις, συνολικού ύψους 642,8 εκ. ευρώ κι έχουν υπογραφεί 6.993 συμβάσεις έχουν υπογραφεί συνολικού ύψους 673,4 εκ. ευρώ.
Οι συνέπειες στον κατασκευαστικό κλάδο
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως και τα επόμενα χρόνια ο κατασκευαστικός κλάδος θα εξακολουθήσει να δίνει δουλειές και να τραβά το κουπί της ελληνικής οικονομίας. Αυτό θα εξαρτηθεί βεβαίως από το πως θα δει η αγορά τη σημαντική αύξηση στην τιμή της golden visa, τις αλλαγές, που θα γίνουν στο πλαίσιο για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις αλλά και το ζήτημα των μαζικών πλειστηριασμών, που αναμένεται να δημιουργήσει μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές στην αγορά ακινήτων.
Ωστόσο, παρότι η οικοδομή δημιουργεί πλούτο για πάνω από 120 επαγγέλματα, σε αντίθεση με τη δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων, η επένδυση στην αγορά ακινήτων, δεν είναι παραγωγική επένδυση. Αν κάποιος δώσει χρήματα για ένα σπίτι, δεν σημαίνει πως κάθε μέρα θα αγοράζει ή θ’ ανακαινίζει κάποιο άλλο. Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία παραμένει με πήλινα πόδια, αν δεν αναπτύξει ταυτόχρονα και τις άλλες παραγωγικές της δραστηριότητες: αγροτική παραγωγή, μεταποίηση, βιομηχανία, ψηφιακή τεχνολογία κ.ά.
Τι λέει το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος
Ο Κωνσταντίνος Κόλλιας, πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος σε δηλώσεις του στο Newsbomb.gr σημειώνει ότι «η κατακόρυφη αύξηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για ακίνητα, κυρίως από ξένους, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων, έχει οδηγήσει σε σημαντική άνοδο των τιμών, σε ό,τι αφορά τόσο την πώληση, όσο και την ενοικίαση κατοικιών.
Ταυτόχρονα, η διατήρηση των τιμών πολλών βασικών προϊόντων σε υψηλά επίπεδα - παρά τη σταδιακή μείωση του πληθωρισμού - και οι αβεβαιότητες σε παγκόσμιο επίπεδο, συντηρούν την επιφυλακτικότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για επιτάχυνση της μείωσης των επιτοκίων. Όλο αυτό δυσκολεύει την εύρεση κατοικίας από τα νοικοκυριά - είτε για αγορά, είτε για ενοικίαση».
Το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος έχει ζητήσει, όπως εξηγεί ο κ. Κόλλιας, «να υπάρξει «νέος κύκλος του προγράμματος «Σπίτι μου», διότι, όπως λέει, «έχει βοηθήσει πολλούς νέους και ευάλωτα νοικοκυριά να βρουν και να αγοράσουν στέγη. Όμως, δεδομένων των πολύ μεγαλύτερων αναγκών, απαιτείται να ανοίξει δεύτερος κύκλος και με διευρυμένα κριτήρια, σε ό,τι αφορά στο εισόδημα και την ηλικία του αγοραστή, καθώς και το έτος κατασκευής του ακινήτου, όπως έχει δεσμευτεί η κυβέρνηση. Στην ίδια κατεύθυνση, λύση θα δώσει και η αξιοποίηση των ακινήτων του Δημοσίου, που είναι ανεκμετάλλευτα, για φτηνή στέγη σε νέους και ευάλωτους».
