Ο πραγματικός λόγος που αποτυγχάνουν οι δίαιτες! Μπορούμε να κάνουμε κάτι;

Αυτή η παγκόσμια επιβάρυνση δημόσιας υγείας σχετίζεται και με τον αυξημένο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2, των καρδιαγγειακών νόσων και του καρκίνου. Σε σχέση με την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στη χώρα μας, συστήνεται στους υπέρβαρους και παχύσαρκους να συμβουλεύονται τον γιατρό τους, ο οποίος θα τους υποδείξει τον κατάλληλο τρόπο (π.χ. δίαιτα, άσκηση, φαρμακευτική αγωγή), όχι μόνο για την απώλεια σωματικού βάρους, αλλά και για τη διατήρησή του σε φυσιολογικά επίπεδα στο μέλλον.

Χρήσιμο είναι να αναφερθεί, ότι είναι πλέον διαθέσιμη και στην Ελλάδα φαρμακευτική αγωγή ως συμπλήρωμα μιας δίαιτας μειωμένων θερμίδων και σωματικής άσκησης, που οδηγεί σε έως και 4 φορές μεγαλύτερη απώλεια βάρους σε σύγκριση με την απώλεια βάρους που επιτυγχάνεται μόνο με τη δίαιτα και άθληση. Το φάρμακο αυτό (συνδυασμός των δραστικών ουσιών υδροχλωρικής ναλτρεξόνης/ υδροχλωρικής βουπροπιόνης) δρα σε περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον έλεγχο της πρόσληψης τροφής και της δαπάνης κατανάλωσης ενέργειας και διατίθεται υπό μορφή δισκίων παρατεταμένης αποδέσμευσης. Στην Αμερική έχει περισσότερο από 2,5 χρόνια κυκλοφορίας και περισσότερο από 1,5 εκ. ασθενείς.

Παρόλα αυτά, στην καθημερινή μας ζωή, το να χάσεις βάρος και να το διατηρήσεις είναι, στατιστικά, τόσο δύσκολο, όσο το να γίνεις εκατομμυριούχος - ίσως και πιο δύσκολο. Η απάντηση στην ερώτηση, «γιατί συμβαίνει αυτό;», μάλλον βρέθηκε στο φαινόμενο του «κολλήματος της ζυγαριάς», όταν κάνουμε μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων. Ίσως εκεί βρίσκεται το «μυστικό» που θα μας κάνει να χάσουμε κιλά, να τα διατηρήσουμε και να παραμείνουμε σε φυσιολογικό βάρος, για πολλά χρόνια!

Όπως όλες οι απρόσμενες απαντήσεις, έτσι κι αυτή είναι εξαιρετικά απλή: οι δίαιτες απώλειας βάρους αποτυγχάνουν διότι κάποιοι διατροφολόγοι, διαιτολόγοι και «διάσημοι», που συχνά τις προτείνουν ή τις προωθούν (και όσοι ακολουθούν τις συμβουλές τους), δεν κάνουν μια ουσιαστική διάκριση, μεταξύ της μείωσης του σωματικού βάρους της μείωσης του σωματικού λίπους. Με απλά λόγια, η απώλεια βάρους δεν είναι το ίδιο πράγμα με την απώλεια λίπους!

Για να καταλάβουμε τη σημασία της διαφοράς, μεταξύ του σωματικού λίπους και του σωματικού βάρους στην καθημερινότητά μας, ας δούμε τα βασικά σημεία της φυσιολογίας του μηχανισμού απώλειας βάρους:

• Υπάρχουν δύο κυρίαρχα συστατικά σωματικού βάρους – το σταθερό βάρος και το μεταβλητό βάρος.

• Το μεταβλητό βάρος είναι το σύνολο των πεπτικών υγρών, μέσα στον γαστρεντερικό σωλήνα, των άπεπτων (αχώνευτων) τροφών, μέσα στο στομάχι και το λεπτό έντερο, των κοπράνων, μέσα στο παχύ έντερο και του νερού, το οποίο χάνουμε φυσιολογικά, με την εφίδρωση και τα ούρα. Αυτά τα μεταβλητά συστατικά του σωματικού μας βάρους αντιπροσωπεύουν, περίπου, 6 με 13 κιλά του υφιστάμενου βάρους μας, ανάλογα με την διατροφή που ακολουθούμε και την πεπτική μας υγεία.

• Το σταθερό βάρος είναι όλα τα άλλα, δηλαδή τα υπόλοιπα υγρά, όπως το πλάσμα του αίματος και η λέμφος, το βάρος του δέρματος, τα οστά, τα εσωτερικά όργανα, οι μύες, ο λιπώδης ιστός ή σωματικό λίπος, η μοναδική, τελικά, ουσία από την οποία θέλουμε πραγματικά να απαλλαγούμε.

• Το μεταβλητό βάρος «ανεβοκατεβαίνει» από μέρα σε μέρα, ανάλογα με την ποσότητα των υγρών που καταναλώνουμε και κατόπιν αποβάλλουμε, το φόρτο εργασίας μας και το περιβάλλον που ζούμε. Μια μέρα στην παραλία ή μια ώρα σε μια ζεστή μπανιέρα, για παράδειγμα, μπορούν να μειώσουν το σωματικό βάρος κατά πολλά γραμμάρια ή ακόμη και κιλά, απλά με την εφίδρωση.

• Το σταθερό βάρος παραμένει σταθερό για πιο μεγάλα χρονικά διαστήματα, διότι η απώλεια σωματικού λίπους είναι αρκετά αργή, σε οποιαδήποτε δίαιτα, και απαιτεί σημαντικό χρόνο για να δώσει μετρήσιμα και μόνιμα αποτελέσματα.

Μιλώντας πρακτικά, όταν ξεκινάμε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους, τα πρώτα 5 με 10 κιλά απώλειας βάρους αποτελούνται, σχεδόν αποκλειστικά, από τα εξής συστατικά:

(α) Μείωση του συνολικού βάρους των τροφών που έχουμε καταναλώσει τις τελευταίες ημέρες. Ειδικά εάν μας άρεσε να τρώμε πολύ.
(β) Μείωση των πεπτικών υγρών. Αμέσως μόλις αρχίσουμε να τρώμε λιγότερο, το σώμα μειώνει την ποσότητα του σάλιου, των γαστρικών και των παγκρεατικών υγρών που εμπλέκονται στην πέψη. Αυτή η ποσότητα κυμαίνεται περίπου, μεταξύ 5 και 6 λίτρων, ανά ημέρα και μπορεί να φτάσει στο μισό, αν ακολουθούμε μια δίαιτα μειωμένων θερμίδων.
(c) Απώλεια νερού σε όλο το σώμα, ειδικά με την ούρηση. Αυτό συμβαίνει, διότι οι δίαιτες χαμηλών θερμίδων προκαλούν έντονη διούρηση και αφυδάτωση.
(d) Απώλεια κοπράνων από τα έντερα. Καθώς μειώνουμε την πρόσληψη τροφής, ειδικά των φυτικών ινών, ο συνολικός όγκος των κοπράνων, μέσα στο παχύ έντερο μπορεί να μειωθεί από 3 έως και 5 φορές.

Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε όλα τα πιο πάνω, ως «απώλεια βάρους φάντασμα»! Αυτό το παγκόσμια αγνοημένο γεγονός της ανθρώπινης φυσιολογίας βρίσκεται πίσω από την πανταχού παρούσα υπόσχεση, για σχεδόν «αυτόματη» απώλεια, 5 έως και 10 κιλών σωματικού βάρους: μια υπόσχεση που συναντάμε, πολύ συχνά, σε πολλά εξώφυλλα περιοδικών, σε sites και σε βιβλία για δίαιτες, σε εκπομπές τηλεόρασης και στα χείλη «ειδικών» και μη.

Η απότομη απώλεια «βάρους φάντασμα», συνήθως μέσα σε 1 ή 2 εβδομάδες, επίσης εξηγεί για ποιο λόγο τόσοι πολλοί άνθρωποι κάνουν «γιο-γιο», δηλαδή γυρνούν στο αρχικό τους βάρος, όταν σταματούν τη δίαιτα: το αθροιστικό βάρος των τροφών, των πεπτικών υγρών, του νερού και των κοπράνων αρχίζει να επιστρέφει, μόλις κι εμείς επιστρέψουμε στην φυσιολογική μας δίαιτα.

Η υπόσχεση για «γρήγορη μείωση της περιφέρειας της μέσης» είναι κι αυτή μια δημοφιλής διαιτητική «φάρσα»: καθώς το στομάχι, τα έντερα και τα εσωτερικά όργανα καθαρίζουν το εσωτερικό τους, η περιφέρεια της μέσης που τα περιβάλλει συρρικνώνεται αρκετούς πόντους, παρόλο που, στην πράξη, όλο το σωματικό λίπος παραμένει ακριβώς εκεί που ήταν, πριν ξεκινήσουμε τη δίαιτα.

Το παροιμιώδες «κόλλημα της ζυγαριάς» είναι ακόμη ένα τέχνασμα που δημιουργήθηκε για να δώσει «άφεση αμαρτιών» σε κάποιους σύμβουλους αδυνατίσματος και να τους απαλλάξει από τις ευθύνες, για τις άστοχες συμβουλές τους. Κι ακόμη, για να ρίξει το φταίξιμο σε εμάς και στον μεταβολισμό μας, που δήθεν αδυνατεί να μας βοηθήσει να χάσουμε βάρος. Η αλήθεια είναι ότι, όταν δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε το «κόλλημα της ζυγαριάς», αυτό σημαίνει ότι έχουμε χάσει «βάρος φάντασμα», αλλά ούτε ένα γραμμάριο σωματικού λίπους και, μάλλον, έχουμε προσθέσει και λίγο περισσότερο απ’ αυτό!

Σ’ αυτό το σημείο, ίσως αναρωτηθούμε αγανακτισμένοι: Γιατί ποτέ κανείς δε μας έχει μιλήσει γι’ αυτό; Πιθανότατα για δύο λόγους: Πρώτον, διότι οι σύμβουλοι αδυνατίσματος δε γνωρίζουν ή δε θέλουν να γνωρίζουν αυτό το «δυσάρεστο» αλλά απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο. Δεύτερον, διότι το να λες την αλήθεια, δηλαδή ότι απαιτείται πολύ χρόνος και πολύ προσπάθεια για να χάσεις σωματικό λίπος, ίσως εμποδίζει την εύκολη πώληση της «βιομηχανίας» αδυνατίσματος, μέσα από websites, βιβλία, περιοδικά, συνταγές μαγειρικής, μαθήματα, προγράμματα διατροφής, «διαιτητικά» τρόφιμα, snacks και πολλά άλλα.

Αν στ’ αλήθεια σκεφτόμαστε να χάσουμε βάρος, αυτό πρέπει να είναι το λίπος κάτω από το δέρμα μας και όχι αχώνευτες τροφές, υγρά ή κόπρανα στα έντερά μας. Η απώλεια πραγματικού σωματικού λίπους χρειάζεται χρόνο, διότι, ακόμη και σε μια δίαιτα χαμηλών θερμίδων, υπολογίζουμε ότι δε μπορούμε να χάνουμε παρά μόνο λίγα γραμμάρια κάθε μέρα, στην καλύτερη περίπτωση, λιγότερα από 60 - 90. Μόλις συνειδητοποιήσουμε τη διαφορά, μεταξύ απώλειας λίπους και απώλειας «βάρους φάντασμα», θα καταφέρουμε να διαχειριστούμε πολύ πιο εύκολα τη διαδικασία απώλειας βάρους και να διατηρήσουμε το επιθυμητό μας βάρος για πολλά χρόνια!