Κι όμως στην Ελλάδα της κρίσης γίνονται σπουδαία πράγματα!

O οίνος Malvasia επιστρέφει στην πατρική γη από τα μεγάλα σαλόνια της Ευρώπης

Έναν ξεχασμένο μύθο που θα δώσει πνοή και αίγλη σε ολόκληρη την περιοχή της Μονεμβασιάς ζωντανεύουν αυτό το Καλοκαίρι οι οινοποιοί της Λακωνίας. Ο μύθος ακούει στο όνομα Malvasia – το φράγκικο όνομα της Μονεμβασιάς –, το κρασί που είναι πασίγνωστο σε όλη την Ευρώπη, αφού οι κληματίδες της περιοχής μεταφυτεύθηκαν στα πιο διαφορετικά σημεία της Γηραιάς Ηπείρου. Από αυτές γεννήθηκαν οι πιο διαφορετικές ποικιλίες Malvasia που λατρεύονται στη Γαλλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Ουγγαρία και στην Πορτογαλία. Αποκαλυπτική της λατρείας για το Malvasia είναι η παρακάτω ιστορία που μας μετέφερε ο κ. Γιώργος Τσιμπίδης, σημαντικός οινοποιός της Λακωνίας που σήκωσε τη σημαία του επαναπατρισμού του Malvasia στη γενέτειρα Μονεμβασία: «Ο ίδιος ο Σαίξπηρ έκανε στον Ριχάρδο Γ’ μια ενδιαφέρουσα αναφορά που ακούσαμε σε θεατρική παράσταση στην Επίδαυρο. Όταν o δούκας Κλάρενς πρόδωσε τον βασιλιά της Αγγλίας, ο τελευταίος τού ανακοίνωσε τη θανατική του καταδίκη λέγοντάς του: “Θα σε σκοτώσω αλλά μπορείς να διαλέξεις εσύ τον τρόπο του θανάτου σου”. Τότε ο δούκας τού ζήτησε να πνιγεί μέσα σε ένα βαρέλι Malvasia».

Ο οίνος Malvasia φαίνεται ότι παρήχθη για πρώτη φορά στην ευρύτερη περιοχή της Μονεμβασιάς πριν από τον 13ο αιώνα. Όταν όμως η περιοχή της Μονεμβασιάς – κυρίως η ενδοχώρα – έπεσε στους Τούρκους, τα αμπέλια ξεριζώθηκαν και η παραγωγή του οίνου Malvasia μεταφέρθηκε στην Κρήτη, όπου και διατηρήθηκε περίπου ως το 1800. Ήταν το πλέον διάσημο κρασί, ιδιαίτερα στον Μεσαίωνα. Στα διάσημα τραπέζια της Ευρώπης αλλά και στη Ρωσία δεν μπορούσε κανείς να βρεθεί χωρίς να δοκιμάσει τον Malvasia οίνο. Ένα γλυκό πολυποικιλιακό κρασί, το οποίο είχε το χρώμα του μελιού.

Στην προσπάθεια αναγέννησης του μύθου Monemvasia - Malvasia και «επαναπατρισμού» του από τα μεγάλα σαλόνια της Ευρώπης στη γενέτειρα συμμετέχει επίσης ο οινολόγος χημικός κ. Ηρακλής Τριχείλης. «Κατεβαίνοντας στη Λακωνία ψάξαμε με τον πατέρα μου κάποιες ποικιλίες που έρχονταν από πολύ παλιά» λέει ο κ. Τριχείλης προσθέτοντας: «Οφείλω όμως να υπογραμμίσω ότι το πρόσωπο που μας μετέδωσε τη σπίθα και συνέβαλε τα μέγιστα για την αναβίωση του Malvasia ήταν η οινολόγος κυρία Σταυρούλα Κουράκου. Οι συναντήσεις με την κυρία Κουράκου ήταν καθοριστικές για την επιτυχία της προσπάθειας κατοχύρωσης του οίνου Malvasia».

Η κυρία Κουράκου επηρέασε με τις γνώσεις και το πάθος της τους Λάκωνες οινοποιούς, πείθοντάς τους για την αξία του εγχειρήματος: «Η κυρία Κουράκου αποτελεί μια πολύ σημαντική προσωπικότητα», λέει ο κ. Τσιμπίδης και συμπληρώνει: «Αν μη τι άλλο, αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η Ελληνίδα αυτή είναι η μόνη γυναίκα που διετέλεσε πρόεδρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Οίνου. Θα σας πω απλά ότι στην προσπάθεια κατοχύρωσης του Malvasia η κυρία Κουράκου ήταν ο αρχιστράτηγος και εμείς δύο απλοί στρατιώτες…».

Οι προσπάθειες θεσμοθέτησης του οίνου Malvasia πήραν σάρκα και οστά πρόσφατα και αφού είχαν προηγηθεί προσπάθειες δέκα ετών. «Καταλαβαίνετε πώς νιώσαμε όταν θεσμοθετήθηκε η παραγωγή ενός κρασιού που ήδη παραγόταν σε ολόκληρη την Ευρώπη εκτός από την Ελλάδα που ήταν και η γενέτειρα του συγκεκριμένου οίνου» λέει ο κ. Τριχείλης. Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Ελλάδα ήταν αδύνατη η παραγωγή του συγκεκριμένου οίνου. Και αυτό διότι όταν δίνεις όνομα σε ένα κρασί οφείλεις να γράψεις στην ετικέτα την ποικιλία από την οποία προέρχεται. Έλα όμως που δεν υπήρχε ποικιλία Malvasia στη χώρα μας. Όταν οι ξένοι έρχονταν να πάρουν κλιματίδες από την περιοχή της Μονεμβασίας για να τις μεταφυτέψουν στη χώρες τους ονόμαζαν τις ποικιλίες αυτές με το όνομα Malvasia, αφού από αυτές παραγόταν ο οίνος αυτός. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να έχουμε σε όλη την Ευρώπη – Ιταλία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία Ουγγαρία – διαφορετικές ποικιλίες Μalvasia. Αυτοί είχαν δικαίωμα από την ευρωπαϊκή νομοθεσία να γράφουν στα κρασιά τους Malvasia. Στην Ελλάδα όμως ο συγκεκριμένος οίνος δεν παρήγετο.

Τα τελευταία χρόνια κάποιοι οινοποιοί έφεραν από το εξωτερικό κληματίδες Malvasia και τις επανακαλλιέργησαν στην Ελλάδα. Ανάλογες κινήσεις έγιναν στην Κρήτη. Ο οίνος αυτός ωστόσο δεν μπορεί να θεωρηθεί και τυπικά Malvasia, αφού η επίσημη θεσμοθέτησή του έγινε πέρυσι και φέρει την επωνυμία Monemvasia Malvasia. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο οίνος Malvasia θέλει τουλάχιστον δύο χρόνια παλαίωση.

«Τα επόμενα χρόνια» λέει ο κ. Τριχείλης «θα παράγουμε Malvasia οίνο. Με τον τρόπο αυτόν θα ξαναζωντανέψουμε έναν μύθο που περιηγήθηκε την Ευρώπη για να ξαναγυρίσει στα πάτρια εδάφη».

Η θεσμοθέτηση ωστόσο του ονόματος Monemvasia Malvasia είναι η μία πλευρά του εγχειρήματος που ισχυροποιεί τη θέση της Μονεμβασιάς στον παγκόσμιο οινικό χάρτη. Η άλλη πλευρά ωστόσο σχετίζεται με την προβολή του τόπου στο εξωτερικό. «Αν αναθέταμε στο καλύτερο γραφείο του εξωτερικού ένα σχέδιο marketing της περιοχής, είμαι σίγουρος ότι αυτή θα γινόταν στη βάση του ονόματος Malvasia και θα ξεκινούσε από αυτό το προϊόν» λέει ο κ. Τσιμπίδης καταλήγοντας: «Από το Καλοκαίρι του 2013 θα έχουμε με τον Malvasia οίνο ένα πολύ ισχυρό όπλο για την προβολή της πανέμορφης Λακωνίας».

Σελίδες από την ιστορία… της διεκδίκησης

• «Πέντε ολόκληρους αιώνες κράτησε η κυριαρχία του ελληνικού Μονεμβασία-Malvasia στις ξένες αγορές της Ανατολής και της Δύσης: άρχισε να παράγεται πριν από τον 13ο αιώνα στη βυζαντινή Μονεμβασιά… Κανένα άλλο κρασί δεν απόκτησε τόση φήμη κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση και κανένα όνομα κρασιού από τότε μέχρι σήμερα δεν έχει τόσο ενδιαφέρουσα ιστορία…» (Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα από το άρθρο της στην εφημερίδα «Καθημερινή» με τίτλο «Ο οίνος “μαλβαζία” στη Δύση»).

• «Ο Μονεμβάσιος οίνος, γνωστός και ως Δωρικός οίνος, vinum de Malvasia, vinum de Monovasia, vinum Malvasie, vinum Monemvasie και malvasia, όπως και άλλοι οίνοι, αντλεί το όνομά του από την περιοχή παραγωγής του ή το λιμάνι εξαγωγής του, τη Μονεμβασία, που απαντά στις ιταλικές πηγές από τον 12ο αιώνα ως Malvasia. Το κρασί αυτό είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούσαν από τα άλλα κρασιά, πληρούσε συγκεκριμένες προδιαγραφές – ποικιλία κλήματος, τρόπο παρασκευής – και πιθανότατα παραγόταν σε ολόκληρη την εγγύς περιφέρεια της Μονεμβασίας…» [Βιβλιογραφία: Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου Μονεμβάσιος–Μονοβασ(ι) ά–Malvasia, Ε.Ι.Ε.–Ι.Β.Ε.–Οίνον ιστορώ, V, επιμ. Η. Αναγνωστάκης, Αθήνα 2008.]

• Σήμερα το ποιοτικό οινικό δυναμικό των τοπικών ποικιλιών της περιοχής αναφοράς επιβεβαιώνεται και επιβραβεύεται από τις αλλεπάλληλες διακρίσεις των κρασιών σε Διεθνείς Διαγωνισμούς Οίνου. Επίσης τα αποτελέσματα των πειραματικών οινοποιήσεων Μονεμβασία-Malvasia που έγιναν από το 2005 ως το 2008 από το Ινστιτούτο Οίνου με πρώτη ύλη σταφύλια των ποικιλιών που μετέχουν στην παραγωγή του από την περιοχή μας έδωσαν εξαιρετικά αποτελέσματα τόσο σε επίπεδο τεχνικών χαρακτηριστικών (σάκχαρα, ολική οξύτητα, ph) όσο και σε μετρήσιμα ποιοτικά χαρακτηριστικά (όπως πρόδρομες αρωματικές ενώσεις), με αποτέλεσμα βάσιμα να εκτιμούμε ότι οι ποικιλίες αυτές κατατάσσονται στις κορυφαίες ελληνικές ποικιλίες. Επίσης κατά την οργανοληπτική αξιολόγηση των κρασιών Μονεμβασία-Malvasia τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά έως άριστα.

• «Πολλές οι πηγές που τεκμηριώνουν ότι οι Φράγκοι αποκαλούσαν Malvasia το κάστρο της Μονεμβασιάς, όμως η πιο συγκλονιστική μνημονεύεται σε μια απόφαση της Βενετικής Γερουσίας με ημερομηνία 27 Φεβρουαρίου 1400, που αφορά επιστολή του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος “…αιτείται όπως σε περίπτωση που οι Τούρκοι καταστούν ιδιαίτερα επικίνδυνοι, ο αδερφός του, ο Δεσπότης του Μυστρά, με την οικογένειά του και την αυτοκράτειρα, που βρίσκονται στη Malvasia, δυνηθούν να οδηγηθούν με βενετικές γαλέρες στην Κορώνη, τη Μεθώνη ή την Κρήτη…”. Η οικογένεια του αυτοκράτορα βρισκόταν τότε στο κάστρο της Μονεμβασιάς, που ήταν ακόμα βυζαντινό – στη βενετική απόφαση γράφεται ότι βρισκόταν στη Malvasia. Τι χρείαν έχουμε μαρτύρων; Είναι λοιπόν φανερό ότι η επωνυμία Malvasia ήταν γεωγραφική και υποδήλωνε τη βυζαντινή πόλη της Μονεμβασιάς. Όμως οι Φράγκοι ονόμαζαν Μalvasia και τον οίνο της Μονεμβασιάς, όπως μαρτυρείται από τον Δουκάγγιο (Du Cange), Γάλλο σοφό του 17ου αιώνα που αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη του Μεσαίωνα, της Λατινικής Δύσης και της Ελληνικής Ανατολής και θεωρείται ο πατέρας των βυζαντινών σπουδών στη Δύση: «Μονεμβασιώτης ή Μονεμβασιώτικος οίνος, vinum Monenbasioticum, κοινώς Μalvasia». Ήταν επομένως ο Malvasia ένας βυζαντινός οίνος με γεωγραφική επωνυμία καταγωγής – Μονεμβασία – με το φράγκικο όνομα της περιοχής. Γι’ αυτό η επωνυμία Μalvasia θεωρείται μια ιστορική «ονομασία προελεύσεως».

• Όμως η Μονεμβασιά ήταν ένας βράχος, ένα κάστρο χτισμένο πάνω σε ένα νησί που ενώνεται με τη στεριά με έναν δρόμο 400 μέτρων περίπου. Στο κάστρο μπορούσε να μπει κανείς μόνο από μία πύλη από όπου πηγάζει και το όνομα του κάστρου: Μονεμβασία, μία μόνη έμβασις. Πώς μπορούσε να έχει δικό της κρασί; Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε τι ακριβώς συνέβαινε η περίπτωση του Porto, γλυκού κρασιού της Πορτογαλίας. Η πόλη του Porto, που σημαίνει ως γνωστό λιμάνι, δεν έχει βέβαια αμπέλια. Η αμπελουργική ζώνη παραγωγής του ονομαστού αυτού κρασιού βρίσκεται μακριά, στην κοιλάδα του ποταμού Duro. Όμως οι αποθήκες παλαίωσης του κρασιού βρίσκονται στο Porto από όπου και εξάγεται. Από εκεί πήρε το όνομά του, γιατί αυτοί που αγόραζαν και μετέφεραν το κρασί στα πέρατα του κόσμου δεν γνώριζαν παρά μόνο το λιμάνι. Το ίδιο συνέβαινε και στη Μονεμβασιά. Οι αμπελώνες βρίσκονταν στη «Δωριέων χώρα», όπως ονομαζόταν η περιοχή της επαρχίας Επιδαύρου Λιμηράς που βρίσκεται απέναντι από το Κάστρο της Μονεμβασιάς… Εκεί παραγόταν το κρασί που εμπορεύονταν οι Μονεμβασιώτες έμποροι και φόρτωναν τα καράβια από το λιμάνι της Μονεμβασιάς.

• Στα βυζαντινά χρόνια η οικονομία στις πόλεις- κάστρα βασιζόταν κυρίως στο εμπόριο. Τυπικό παράδειγμα αποτελεί η Μονεμβασιά, χτισμένη πριν από τον 8ο αιώνα για την άμυνα του βυζαντινού πληθυσμού από τους Σλάβους. Ήδη από τον 12ο αιώνα εμφανίζεται ως σημαντική εμπορική πόλη. Οι Μονεμβασιώτες ήταν ναυτικοί, έμποροι και διάσημοι πειρατές. Εξάλλου ήδη από τον 13ο αιώνα έχουν σημαντικά προνόμια: φορολογική ατέλεια για τα κτήματά τους, απαλλαγή από το φόρο αγοροπωλησίας μέσα στην πόλη τους και από τις αρχές του 14ου αιώνα μειωμένο φόρο για τις αγοροπωλησίες στις μεγάλες εμπορικές πόλεις Κωνσταντινούπολη Σηλυβρία, Ραιδεστό, Καλλίπολη, Αίνο, Ίστρια, Νότια Ιταλία, παράλιες πόλεις της Θράκης κ.ά. Στις πόλεις αυτές είχαν εγκατασταθεί πολλοί Μονεμβασιώτες, οι οποίοι εμπορεύονταν μεταξύ των άλλων και το κρασί της πατρίδας τους: τον «Μονεμβάσιον» ή «Μονεμβασιώτην» ή απλά τον «Μονεμβασιά», το ίδιο αυτό κρασί που Βενετοί και Γενουάτες έμποροι πωλούσαν με το φράγκικο όνομα καταγωγής του: «Μalvasia».

• Την τρανότερη απόδειξη της ποιότητας και της φήμης του οίνου αυτού αποτελεί το γεγονός ότι οι Βενετοί και Γενουάτες μιμήθηκαν τον τρόπο παρασκευής του στην Κρήτη και στις κτήσεις τους στα νησιά του Αιγαίου και οικειοποιήθηκαν το όνομα καταγωγής του…..» (Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα από το άρθρο της στην εφημερίδα «Καθημερινή» με τίτλο «Μαλβαζία: Βυζαντινό κρασί με φράγκικη επωνυμία καταγωγής»)

• Το αμπέλι και το κρασί είναι άρρηκτα δεμένα με την πολιτιστική, κοινωνική και οικονομική ζωή των ανθρώπων της περιοχής από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Το κρασί, εκτός από στοιχείο βασικής διατροφικής ανάγκης της περιοχής, ήταν επίσης άρρηκτα συνυφασμένο με όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και τις παραδόσεις του λαού.

«…Οι μαρτυρίες της ποίησης: Η λαϊκή μούσα θρήνησε τ’ αμπέλια της Μονοβασιάς όταν ο Μωριάς έπεσε στα χέρια των Τούρκων:

• Και όποθεν επέρασε για τη Μονεμβασία,

Αμπέλια και γεννήματα σαν τά ‘καψε η φωτιά…

• άσπρα κόκκινα κρασά μοσκάτα οκ(από) τη Μονοβασά

μου τα φέρνα κάθε ώρα, μα σαν εγύρισε ο τροχός

εφαλλίρισα ο φτωχός…

…από τον κύκλο των ακριτικών τραγουδιών:

• φέρτε Μονεμβασιά κρασί, να πιουν οι αντρειωμένοι.

Αλλά και στο Συναξάριον των ευγενικών γυναικών και τιμιωτάτων αρχοντισσών:

• …ότι έσφαξεν τα ταπεινά τα ίδια της παιδία

Και έπεν το αίμα τους ωσάν μονοβασία…

Ας διαβάσουμε όμως και τους στίχους του αρχιεπισκόπου Αρσενίου:

• Είδα βαρέλες αργυρές μ’ ολόχρυσα στεφάνια,

Όλες με τες φιάλες τους και μ’ έτερα καυκία

Γεμάται ήσαν άπασαι καλή Μονεμβασία,

Και οίνος ευωδέστατος από την Ρωμανία…

Αλλά και ο Φαναριώτης λόγιος και πολιτικός Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής θυμάται τα κρασιά της Μονοβασιάς και στη λόγια γλώσσα της εποχής, σε αρμονία προς την αστική ευζωία της φαναριώτικης κοινωνίας, θα γράψει:

• Καθ’ ημέραν να μεθούμεν, με καλήν μονεμβασίαν…

(Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα «Η ποικιλία αμπέλου malvasia και οι κατ’ όνομα μαλβαζίες», ΕΚΔΟΣΗ ΕΙΕ ΙΒΕ, ΑΘΗΝΑ 2008). Trt

Ποιοι ζωντανεύουν τον μύθο του διάσημου οίνου, που μέσα του ήθελαν να πνιγούν οι ευγενείς της γηραιάς ηπείρου

Ο κ. Γιώργος Τσιμπίδης, γεννημένος το 1958, σπούδασε φυσικός στο πανεπιστήμιο της Πάτρας. Αν και ασχολήθηκε για κάποιο διάστημα με τον τουρισμό, αυτό δεν στάθηκε ικανό να τον αποσπάσει από μια μεγάλη αγάπη που έμελλε να αποβεί… μοιραία: η οινοποιία δεν ήταν απλώς ένα ενδιαφέρον για τον κ. Τσιμπίδη αλλά στόχος ζωής. Στο δρόμο αυτόν πολύτιμος συμπαραστάτης η γυναίκα του που εγκαταλείπει την εκπαίδευση για να ζήσει και αυτή το όνειρο αλλά και τις δυσκολίες της οινοποιίας. Η Οινοποιητική Μονεμβασίας του Γ. Τσιμπίδη επιστρέφει διαρκώς με ελπιδοφόρα μηνύματα αποσπώντας το ένα βραβείο μετά το άλλο. Προσφάτως πήρε δύο χρυσά μετάλλια στον Διεθνή Διαγωνισμό Οίνου Θεσσαλονίκης 2012 για τα κρασιά της Μαλεάτης Ερυθρός 2006 και Λαλούδι Ερυθρός 2007. Η Οινοποιητική Μονεμβασίας αναδεικνύει τα ιδιαίτερα και εξαιρετικά προϊόντα της Λακωνίας κρατώντας ψηλά τη σημαία της ποιότητας. Δεκαπέντε χρόνια σκληρής δουλειάς και αφοσίωσης στην υπηρεσία του ποιοτικού κρασιού και της ιστορίας της περιοχής με τη βαριά κληρονομιά της αναβίωσης του Μονεμβάσιου - Malvasia οίνου που εστέφθη με επιτυχία στις 23 Ιουλίου 2010 – οπότε και εκδόθηκε το φύλλο 1125 της εφημερίδας της κυβέρνησης με την αναγνώριση του οίνου Μονεμβασία - Malvasia ως Προστατευόμενης Ονομασίας Προελεύσεως (ΠΟΠ) –, έχουν να επιδείξουν έναν ιδιόκτητο αμπελώνα 300 στρεμμάτων, κατάφυτο από τοπικές ποικιλίες, μια σειρά ποιοτικών επώνυμων πλέον οίνων με τις επωνυμίες Μονεμβάσιος, Λαλούδι, Ανθοσμίας, Μαλεάτης, Καστροπολιτεία, Λακωνικός, Φιλέρι, Κυδωνίτσα, Ασύρτικο, Μητρόπολις και 98 διεθνείς διακρίσεις - μετάλλια στους μεγαλύτερους διεθνείς διαγωνισμούς οίνου. Η επιχείρηση έχει κατακτήσει τις ξένες αγορές και ιδιαίτερα τον Καναδά, τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ελβετία, τη Γερμανία και τη Σουηδία.

• Ο κ. Ηρακλής Τριχείλης γεννήθηκε στα Παπαδιάνικα Λακωνίας, όπου τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Φοίτησε με υποτροφία στο Αμερικανικό Κολλέγιο «Ανατόλια» Θεσσαλονίκης. Είναι χημικός, πτυχιούχος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και οινολόγος. Είναι γνώστης της αγγλικής γλώσσας. Διαμένει μόνιμα στα Παπαδιάνικα από το 1985 και διατηρεί οινολογικό εργαστήριο στους Μολάους από το 1987. Ως το 2002 διατηρούσε κατάστημα γεωργικών φαρμάκων. Εγκατέστησε αμπελώνες με παλιές γηγενείς και νέες ποικιλίες και ίδρυσε οινοποιητική μονάδα, η οποία λειτουργεί στα Παπαδιάνικα. Τα κρασιά του έχουν τύχει αρκετών βραβεύσεων στο διεθνή διαγωνισμό οίνου Θεσσαλονίκης. Ασχολείται συστηματικά με τις καλλιέργειες της ελιάς και των εσπεριδοειδών. Διετέλεσε κοινοτικός σύμβουλος και δήμαρχος για δύο (2) τετραετίες του τέως Δήμου Ασωπού ενώ σήμερα αποτελεί τον πρώτο δήμαρχο του νέου «καλλικρατικού» Δήμου Μονεμβασιάς.