Οι «τεχνοβαρώνοι» και οι κοινοί θνητοί
Οι εγχώριες αναφορές στον εκλιπόντα περιορίστηκαν -μάλλον αναμενόμενα- στην πολιτική και ηθική συμπαράσταση που προσέφερε στην Ελλάδα από το μετερίζι του. H αλήθεια είναι ότι ο Σαρμπάνης υπήρξε όντως μια νηφάλια φωνή διακριτικής υποστήριξης των ελληνικών ζητημάτων, αλλά κυρίως μια σεβάσμια και μετριοπαθής προσωπικότητα ευρείας αποδοχής κι ένας διορατικός πολιτικός που συνδύαζε χαμηλό προφίλ με υψηλή δυναμικότητα.
Κορυφαία παρακαταθήκη άφησε την κατάστρωση και συγγραφή -από κοινού με τον ρεπουμπλικάνο Μάικλ Όξλεϋ, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων- του εμβληματικού Νόμου Sarbanes-Oxley του 2002, ο οποίος δικαίως χαρακτηρίζεται ως η σημαντικότερη πρωτοβουλία ενίσχυσης της κρατικής εποπτείας των χρηματαγορών από την ίδρυση της Αμερικάνικης Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) κατά την περίοδο της μεγάλης ύφεσης τη δεκαετία του 1930. To νομοθέτημα-σταθμός ψηφίστηκε στον απόηχο των μεγάλων σκανδάλων Enron και WorldCom, θεμελίωσε αυξημένες ευθύνες εταιρικής διακυβέρνησης με σκοπούς την προστασία του επενδυτικού κοινού, τον αυστηρότερο έλεγχο των διαδικασιών, και την ενδυνάμωση της διαφάνειας και της ανεξαρτησίας των εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων, ενώ αναμφίβολα επηρέασε αντίστοιχες νομοθετικές επιδιώξεις σε διεθνές επίπεδο.
Όπως ακριβώς ο Σαρμπάνης «έλαμψε» σε μια ταραχώδη μεταβατική περίοδο, έτσι «έσβησε» σε μια επίσης κρίσιμη συγκυρία για τις κοινωνίες και τις οικονομίες. Η εμπειρία, η αποφασιστικότητα, η συγκρότηση και η αντίληψή του θα προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στη διαχείριση της μεταπανδημικής εποχής.
Είναι βέβαιο ότι ο σχεδιασμός της επόμενης ημέρας θα σκοντάψει σε γρίφους δύσκολους και καινοφανείς προκλήσεις. Η βιοηθική, η νέα, «απομακρυσμένη» πραγματικότητα στις διαπροσωπικές και εργασιακές σχέσεις και στην εκπαίδευση, τα συλλογικά αντανακλαστικά απέναντι στο «εχθρικό άγνωστο», ο εγγυητικός ρόλος και η κοινωνική αποστολή του Κράτους, η διαχείριση του διευρυνόμενου χάσματος ανισοτήτων και της καινούργιας κανονικότητας θα μας απασχολούν στο εξής ολοένα κι εντονότερα.
Ο καταιγιστικός ρυθμός αναδιαμόρφωσης των βιοτικών όρων -που έχει ήδη επιβληθεί ως παρεπόμενο της ψηφιακής επανάστασης- δημιουργεί διαρκώς τετελεσμένα εν ριπή οφθαλμού. Οι κοινωνίες στέκουν πλέον αδύναμες να αποκωδικοποιήσουν και να αξιολογήσουν τον κατακλυσμό πληροφοριών, και πολύ συχνά υποβαθμίζονται σε απλό παρατηρητή των εξελίξεων.
Ένα νέο μεγάλο κοινωνικό σχίσμα μοιάζει πια σχεδόν αναπόδραστο. Οι ζυμώσεις ήδη αναδεικνύουν μια καινούργια τάξη, μια ακόμη πιο ολιγάριθμη ελίτ με χαρακτηριστικά που δεν περιορίζονται στην συγκέντρωση υλικού πλούτου και μέσων παραγωγής με την κλασική έννοια. Οι «τεχνοβαρώνοι» διεκδικούν σθεναρά το μονοπώλιο στη διαμόρφωση, στη διαχείριση και στον έλεγχο του μέλλοντος μέσω της τεράστιας διάδοσης της ψηφιακής τεχνολογίας. Βλέπουν τους εαυτούς τους ως κληρονόμους του οράματος των μεγαλοβιομηχάνων του 19ου και 20ου αιώνα, αλλά ξέρουν πως η δική τους ανερχόμενη δυναστεία θα ξεπεράσει κάθε Ροκφέλερ και Φορντ, κάθε Κάρνεγκι και Βάντερμπιλτ.
Πολύ σύντομα η ισχύς αυτής της ελίτ θα δοκιμάσει τα όρια στατικότητας του παγκοσμιοποιημένου κόσμου μας. Θα εξαπλωθεί εκθετικά και θα αποπειραθεί να καταλάβει όλο τον ζωτικό χώρο και χρόνο των «κοινών θνητών».
Η επαγρύπνηση και η διάθεση αντίστασης στην διαφαινόμενη προοπτική μοιάζουν ελλειμματικές, ενώ συνάμα διατυπώνονται εύλογοι φόβοι ότι η διάχυτη κοινωνική κόπωση θα οδηγήσει σε μια άνευ όρων παράδοση.
Χωρίς υπερβολή, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου να πιέσουμε με όλες μας τις δυνάμεις για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα χαλιναγωγεί αυτή την τεράστια κι ανεξέλεγκτη επιβολή, που θα θέτει τους αυστηρούς όρους μιας σύγχρονης εκδοχής της «εταιρικής υπευθυνότητας» για το κοινό καλό.
* Η Αγγελική Αδαμοπούλου είναι νομικός. Είναι Βουλευτής Α’ Αθηνών και Υπεύθυνη Τομέα Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ΜέΡΑ25.