Ποια αποστρατικοποίηση; Το νέο Casus Belli της Τουρκίας και η απειλή της ελληνικής κυριαρχίας

Αρκετές φορές έχουμε επισημάνει πως η Τουρκία δεν αρέσκεται σε εκπλήξεις, πως ό,τι λέει το κάνει πράξη έχοντας προηγουμένως προαναγγέλλει τις κινήσεις της. Μπορεί στην Αθήνα η πολιτική ηγεσία να αποδίδει την τουρκική προκλητικότητα και τις απειλές εναντίον της Ελλάδας στα εσωτερικά προβλήματα της γείτονος, ωστόσο, η πραγματικότητα δεν μπορεί να υποτιμηθεί, πόσο μάλλον να αγνοηθεί.

Είναι προφανές ότι η Τουρκία αναζητά στοιχεία ελληνικής «παραβατικότητας» σε ζητήματα όπως η αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου, σε μια προσπάθεια να κατοχυρώσει τη δική της αντίληψη για τη διαπραγμάτευση. Και είναι αλήθεια πως το κάνει μεθοδικά… τρεις τουρκικές επιστολές στον ΟΗΕ και συνεχείς δηλώσεις της τουρκικής ηγεσίας, κυρίως από Ερντογάν, Ακάρ και Τσαβούσογλου, που συνδέουν την αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου με την ελληνική κυριαρχία.

Ενδεχομένως η Άγκυρα να θεωρεί ότι η διεθνής συγκυρία και οι συσχετισμοί την ευνοούν ώστε να διαμορφώσει ένα τραπέζι διαλόγου με μια ατζέντα που δεν θα έχει να χάσει τίποτα, αντιθέτως θα έχει να κερδίσει, έστω και ελάχιστα. Αυτή άλλωστε είναι και η πάγια τακτική της γείτονος, μπαίνει σε κάθε διαπραγμάτευση ζητώντας 100 με σκοπό να πάρει 20 ή ακόμα και 10.

Ο Ταγίπ Ερντογάν παραμένει πιστός στην στρατιωτικοποιημένη εξωτερική πολιτική (militarized foreign policy) που άρχισε να εφαρμόζει από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και μετά, με την Ελλάδα και την Κύπρο να βρίσκονται σταθερά στο κάδρο. Με τη χώρα μας ωστόσο να έχει στείλει δυναμικές απαντήσεις από το 2020, όταν και επιχείρησε αποσταθεροποίηση σε Έβρο, Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, ο σουλτάνος επαναφέρει το ζήτημα της αποστρατικοποίησης νησιών, το οποίο έχει αναγάγει πλέον σε «εθνικό ζήτημα».

Από το 1964 έθεσε η Τουρκία για πρώτη φορά ζήτημα αποστρατικοποίησης των νησιών και έφερε μάλιστα και στο ΣΑ του ΟΗΕ το ζήτημα με επιστολή τον Αύγουστο του 1976. Τώρα συνδέει με το «έτσι θέλω», για πρώτη φορά το ζήτημα της αποστρατικοποίησης με την κυριαρχία, θέτοντάς το ως προϋπόθεση για την διατήρηση της ελληνικής κυριαρχίας.

Οι Συνθήκες και ο λόγος στρατικοποίησης των νησιών

Κατ’ αρχάς, για να αντιληφθούμε τι ισχύει. Το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου ορίστηκε από μια σειρά από συνθήκες. Σύμφωνα με τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης του 1923, ορίζεται ένα καθεστώς μερικής αποστρατικοποίησης για τη Μυτιλήνη, τη Χίο, τη Σάμο και την Ικαρία – μερικής με την έννοια ότι η Ελλάδα αναλάμβανε να μην εγκαταστήσει εκεί ναυτικές βάσεις και οχυρωματικά έργα. Η Συνθήκη της Λωζάνης για τα Στενά του 1923 όριζε επίσης ένα καθεστώς αποστρατικοποίησης της Λήμνου και της Σαμοθράκης στο πλαίσιο της συνολικότερης αποστρατικοποίησης των Δαρδανελλίων, της Θάλασσας του Μαρμαρά και του Βοσπόρου (κατ’ αναλογία προβλεπόταν και αποστρατικοποίηση Ίμβρου, Τενέδου και Λαγουσών. Ωστόσο, πάγια θέση της ελληνικής πλευράς είναι ότι η Συνθήκη της Λωζάνης για τα Στενά καταργήθηκε με τη Σύμβαση του Μοντρέ, που ακόμη και σήμερα αποτελεί τη βάση για την προσέγγιση των σχετικών ζητημάτων και άρα η Ελλάδα απέκτησε δικαίωμα να εξοπλίσει πλήρως και τα δύο αυτά νησιά. Το καθεστώς των Δωδεκανήσων διαμορφώθηκε με βάση τη συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, τη συμφωνία δηλαδή ανάμεσα στους Συμμάχους και την Ιταλία. Η Συνθήκη αυτή όντως προβλέπει πλήρη αποστρατικοποίηση αυτών των περιοχών. Ωστόσο, έχει μια σημασία ότι η Τουρκία δεν ήταν συμβαλλόμενο σε αυτή τη συνθήκη.

Για να ξεκαθαρίσουμε κάτι πολύ σημαντικό, από τη στιγμή που στα νησιά αυτά η Ελλάδα ασκεί πλήρη κυριαρχία, είναι δεδομένο ότι έχει και το δικαίωμα να εξασφαλίσει την άμυνά τους με κάθε τρόπο, συμπεριλαμβανομένης βεβαίως και της παρουσία Ενόπλων Δυνάμεων. Διαφορετικά θα ήταν σαν να αποδέχεται ότι σε αυτά τα νησιά ασκεί περιορισμένη κυριαρχία ή κυριαρχία υπό προϋποθέσεις. Ουσιαστικά, η ίδια η έννοια της πλήρους κυριαρχίας, που περιλαμβάνει προφανώς και τη δυνατότητα των κρατών να έχουν ένοπλες δυνατότητες υπεράσπισής της, ακυρώνει τις απαιτήσεις αποστρατικοποίησης. Σε αυτή την κατεύθυνση κατατείνει και το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ που ρητά αναγνωρίζει στις χώρες το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας.

Επίσης, η Ελλάδα δεν αθέτησε κανέναν όρο των Συνθηκών που υπεγράφησαν, αντιθέτως, προχώρησε σε επαναστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου αναγκαστικά, εξαιτίας του γεγονότος ότι η Τουρκία μετά την εισβολή στην Κύπρο το 1974 κλιμάκωσε την επιθετικότητά της, δημιουργώντας στα παράλια της Μικράς Ασίας τη γνωστή «Στρατιά του Αιγαίου», συγκεντρώνοντας εκεί πανίσχυρες δυνάμεις, έτοιμες να επιχειρήσουν επιθετικές ενέργειες εναντίον της Ελλάδας. Ακόμη, η Τουρκία είχε επισήμως κηρύξει ως αφορμή πολέμου (casus belli), εναντίον της Ελλάδας, την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης ή χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο. Τώρα ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου θέτει μια δεύτερη αιτία πολέμου εναντίον της Ελλάδας αμφισβητώντας την ελληνική ιδιοκτησία στα νησιά του Αιγαίου που είναι κατοχυρωμένα από διεθνείς συνθήκες. Επομένως, για ποια αποστρατικοποίηση μιλάμε; Τα νησιά μας απειλούνται και δεν θα έχουμε το δικαίωμα υπεράσπισης;

Είναι προφανές πως η Τουρκία επιχειρεί να διευρύνει τις «γκρίζες ζώνες», συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές ακόμη και τα μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου για τα οποία υπήρχε η πρόβλεψη περί αποστρατικοποίησης ή περιορισμένης στρατιωτικής παρουσίας επ αυτών. Παράλληλα, προσπαθεί να ανατρέψει και την εικόνα της Ελλάδας ως χώρα που υπερασπίζεται το διεθνές Δίκαιο.

Απώτερος στόχος της Τουρκίας είναι να προβάλει σε μια μελλοντική διαπραγμάτευση τη θέση της και για περιορισμένη επήρεια των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, που δεν θα εκτείνονται πέραν των χωρικών υδάτων τους. Με τον τρόπο αυτό θα πετύχαινε την πάγια επιδίωξη της για διαμοιρασμό της υφαλοκρηπίδας στο μέσο του Αιγαίου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι θαλάσσιες ζώνες των ελληνικών νησιών.

Η Τουρκία λοιπόν επιχειρεί μεθοδικά να ανατρέψει τα πάντα στο Αρχιπέλαγος, παρουσιάζοντας την Ελλάδα ως παραβάτη. Πλέον εδώ δεν μιλάμε για αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων αλλά για αμφισβήτηση του σκληρού πυρήνα της κυριαρχίας μιας χώρας και η Τουρκία απειλεί ευθέως πια την ίδια την ακεραιότητα της ελληνικής επικράτειας. Ο Μεσούτ Χακί Τζασίν, σύμβουλος ασφαλείας και εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν το είχε πει ξεκάθαρα πριν μερικούς μήνες, πως ο εξοπλισμός των νησιών του Αιγαίου είναι «αιτία πολέμου (casus belli)».

Η Ελλάδα από την πλευρά της δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια, διαμηνύει πως «ό,τι απειλείται δεν αποστρατικοποιείται», ενώ με συνεχή διπλωματική κινητικότητα ενημερώνει εταίρους και συμμάχους για τις πρακτικές και πολιτικές της Άγκυρας.

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.