Η τραγωδία του τουρκικού αιτήματος των F-16 και οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις

Τα F-16 που αιτήθηκε η Τουρκία από τις ΗΠΑ, απασχολούν την Ελλάδα και τον ευρύτερο δημόσιο διάλογο που γίνεται τόσο για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις όσο και για τις ελληνοτουρκικές και τις αμερικανοτουρκικές, από το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου του 2021. Δέκα μήνες πριν αποστείλει η Τουρκία αίτημα για αγορά 40 νέων F-16 και αναβάθμιση άλλων 79 ίδιου τύπου αεροσκαφών, είχε εκπαραθυρωθεί από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35 καθώς είχε πραγματοποιήσει σημαντική αμυντική συναλλαγή με τη Ρωσία (αγοράζοντας το καλοκαίρι του 2017 συστοιχίες S-400 έναντι του ποσού των 2,5 δις $).

Η Τουρκία είναι ουσιαστικά από το 2017 σε καθεστώς embargo όπλων. Η αγορά των S-400 προκάλεσαν κυρώσεις βάσει του νόμου CAATSA-CRIEEA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act – Countering Russian Influence in Europe and Eurasia Act) που πλήττουν την αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας από το 2020. Αυτό είναι το χρονολόγιο της υπόθεσης των F-16 και της πιθανής τους πώλησης στην Τουρκία. Χρειάζεται να δούμε τις παραμέτρους και όσα έχουν ήδη προκύψει.

Δε σχετίζονται τα F-16 που θέλει να αγοράσει η Τουρκία με τα F-35 που θέλει να αγοράσει η Ελλάδα.

Όλα τα νέα σχετικά με τα F-16 που επιδιώκει να αποκτήσει η Τουρκία, ξεκίνησαν με ένα δημοσίευμα της WSJ την Παρασκευή 13 Ιανουαρίου 2023. Σύμφωνα με αυτό, η κυβέρνηση Biden θα στείλει το αίτημα στο Κογκρέσο. Να τονίσουμε ό,τι η αποστολή αιτήματος δεν ισοδυναμεί με πώληση. Το αμερικανικό πολιτικό σύστημα είναι πολύ διαφορετικό. Το Κογκρέσο ελέγχει την αμερικανική κυβέρνηση και δεν είναι το ίδιο το Κογκρέσο με την αμερικανική κυβέρνηση. Τονίζονται αυτά, γιατί τα περισσότερα fake news στην Ελλάδα (είτε επιτηδευμένα είτε λόγω άγνοιας) στηρίζονται σε τέτοιες λανθασμένες υποθέσεις εργασίας.

Το Κογκρέσο είναι σαν «ταμείο» που χρειάζεται να πείσεις για να απελευθερώσει κονδύλια ή πωλήσεις. Σύμφωνα με την WSJ ο Λευκός Οίκος προσπαθεί να συσχετίσει (τουλάχιστον επικοινωνιακά) το θέμα απόκτησης των 30 F-35 της Ελλάδας με τα 40+79 F-16 της Τουρκίας με τον οπλισμό που αυτά φέρουν. Νομικά και διαδικαστικά, δε συσχετίζονται αυτά τα δύο ξεχωριστά αιτήματα. Ο Γερουσιαστής Menendez έσπευσε αμέσως μετά το δημοσίευμα περί πιθανής αποστολής του αιτήματος στο Κογκρέσο από την αμερικανική κυβέρνηση, οτι το ελληνικό αίτημα θα προχωρήσει και το τουρκικό όχι, ενώ οι φήμες θέλουν οτι τον Δεκέμβριο του 2022 ο Menendez έκανε γνωστό στην αμερικανική κυβέρνηση οτι καλύτερα να μη στείλουν το αίτημα της Τουρκίας στο Κογκρέσο.

Στη Γερουσία, ο Menendez είναι Chairman της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και έχει δικαίωμα veto που μπορεί να ασκηθεί εντός 30 ημερών από την μέρα που θα κατατεθεί από το αίτημα της αμερικανικής κυβέρνησης. Νέο δημοσίευμα των ΝΥΤ αναφέρει ρητά οτι το ελληνικό αίτημα είναι πολύ πιθανό να προχωρήσει ενώ το τουρκικό είναι πολύ δύσκολο γιατί στο Κογκρέσο έχουν πολύ αρνητική εικόνα για τον Ερντογάν. Ο επικοινωνιακός συσχετισμός των F-35 που επιθυμεί να αγοράσει η Ελλάδα με τα F-16 που επιθυμεί η Τουρκία, είναι για να πιεστεί ο Γερουσιαστής Menendez.

Δεν πρέπει να λησμονούμε οτι υπάρχουν εκκρεμότητες οικονομικές από την εκπαραθύρωση της Τουρκίας από τα F-35 και μαζί με το μέγεθος της παραγγελίας της Τουρκίας (είναι πάνω από 6 δις $) παίζουν σημαντικό ρόλο για την απελευθέρωση της πώλησης. Αυτά, για να καταστεί αντιληπτό το μέγεθος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει το ελληνοαμερικανικό lobby που σε συνεργασία με το αρμενικό, το κουρδικό, το ινδικό και με άλλες οργανώσεις, προσπαθούν να αποτρέψουν μια πώληση μαχητικών αεροσκαφών στην Τουρκία.

Τα F-16 που θέλει η Τουρκία χρησιμοποιούνται από τις ΗΠΑ ως μοχλός πίεσης προκειμένου να αλλάξει πολιτική η Τουρκία σε πολλά θέματα και να μην επηρεάζει αρνητικά τα αμερικανικά συμφέροντα.

Οι τουρκικές εκολογές σύμφωνα με το Bloomberg θα είναι οι πιο σημαντικές εκλογές του 2023. Αυτές οι εκλογές, θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τον στρατηγικό προσανατολισμό της Τουρκίας και αυτός θα έχει επιπτώσεις στο ΝΑΤΟ και στις ευρύτερες σχέσεις Δύσης-Τουρκίας. Η Τουρκία κρατά σε ομηρία το ΝΑΤΟ με το πάγωμα των υποψηφιοτήτων της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, θα μεταβεί στην Ουάσινγκτον στις 18 Ιανουαρίου 2023 και η λίστα των αμερικανικοτουρκικών διαφορών είναι τεράστια. Λόγω αυτών των διαφορών, όλα είναι στο τραπέζι για μια εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση η οποία όσες φορές έχει επιχειρηθεί να γίνει από το 2020 και μετά, δεν έχει τελεσφορήσει.

Τα F-16 χρησιμοποιούνται ως μοχλός πίεσης από τις ΗΠΑ προκειμένου η Τουρκία να προχωρήσει σε έγκριση για το θέμα της εισόδου της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Ο εκπρόσωπος του State Department ανέφερε πως η τουρκική έγκριση για Σουηδία και Φινλανδία πρέπει να γίνει άμεσα, τις επόμενες μέρες. Όλα αυτά, έχουν σαν φόντο τις τουρκικές εκλογές που θα γίνουν για πολλούς μετά τις 6 Απριλίου 2023. Με άλλα λόγια, το τι θα κάνει η Αμερική σε σχέση με τα F-16 (ρητορική στήριξη σε F-16 από την αμερικανική κυβέρνηση ενώ υπάρχει το τεράστιο εμπόδιο της Γερουσίας ή και κάποια υπόσχεση για συνάντηση του Ερντογάν με τον Αμερικανό πρόεδρο) σχετίζεται με το τι θέλουν οι ΗΠΑ ως αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών.

Στην έκθεση του Κογκρέσου που έγινε για την Τουρκία, διατυπώνεται η άποψη οτι ένας άλλος πρόεδρος στην Τουρκία ίσως να μη δημιουργούσε τόσα προβλήματα στις σχέσεις Τουρκίας-Δύσης (εντάσσοντας και τις ελληνοτουρκικές διαφορές εντός). Το θέμα όμως του πολιτικού μέλλοντος της Τουρκίας, το χειρίζεται η αμερικανική κυβέρνηση.

Συμπεράσματα για την Ελλάδα.

Με την τουρκική επιθετικότητα να έχει αγγίξει το ζενίθ της, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να καθυστερήσει η απόκτηση των F-16 από την Τουρκία. Ο πρωταρχικός στόχος είναι η ακύρωση της πώλησης μέχρι να ικανοποιηθούν οι όροι που έχει θέσει ο Γερουσιαστής Menendez και οι οποίοι καθιστούν την Τουρκία υπόλογη όχι μόνο για επιθετικότητα έναντι της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αρμενίας, των Κούρδων συμμάχων των ΗΠΑ αλλά και για κατάφορη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών κανόνων της δημοκρατίας και για αντισυμμαχική συμπεριφορά τόσο λόγω των ειδικών σχέσεων Τουρκίας με τη Ρωσία αλλά και με το Ιράν. Η συμμόρφωση της Τουρκίας (όσο ουτοπική και αν είναι) είναι ο όρος για να έχει πρόσβαση σε αμερικανικό οπλισμό.

Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει την αναβάθμιση των δικών της F-16, έχει προμηθευεί Rafale και δύναται να αγοράσει και F-35. Η απόκτηση των F-16 από την Τουρκία δεν αλλάζει το πλεονέκτημα της Ελλάδας στον αέρα αλλά για προφανείς λόγους, η Τουρκία πρέπει να πιεστεί να αλλάξει πολιτική στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ύψος της παραγγελίας και τα οικονομικά συμφέροντα εταιρειών κατασκευής οπλικών συστημάτων, καθιστούν πιθανό να πάρει η Τουρκία τα F-16. Αυτό που ενδιαφέρει την Ελλάδα πρωτίστως, είναι να χάσει χρόνο η Τουρκία σε αυτόν την άτυπη κούρσα εξοπλισμών ώστε να μην έχει τη δυνατότητα υλοποίησης των απειλών εναντίον της Ελλάδας.