Κατ' οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση

Ειδικότερα, επιβάλλεται μόνο αντ' αυτής και μόνον εφόσον συντρέχουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις επιβολής της προσωρινής κρατήσεως, είναι εφικτή η επιβολή του και επιπλέον κρίνεται ότι με τους λοιπούς περιοριστικούς όρους δεν ικανοποιούνται οι από το άρθρο 296 Κ.Ποιν.Δικ. σκοποί, δηλαδή της αποτροπής του κινδύνου τελέσεως νέων εγκλημάτων και της διασφαλίσεως ότι εκείνος στον οποίο επιβλήθηκαν οι όροι θα παραστεί οποτεδήποτε στην ανάκριση ή στο δικαστήριο και θα υποβληθεί στην εκτέλεση της αποφάσεως.

Με την εισαγωγή ενός ενδιάμεσου σταδίου έκτισης της ποινής επιδιώκεται η σταδιακή και ομαλή μετάβαση για τον κατάδικο ή υπόδικο από το καθεστώς στέρησης της ελευθερίας στην ελεύθερη κοινωνική ζωή. Το προσαρμοσθέν τεχνικό μέσο, οι υποχρεώσεις διαμονής, το προς τήρηση καθημερινό πρόγραμμα συνιστούν μία διαρκή υπενθύμιση στον κατάδικο ή υπόδικο ότι οφείλει να συμπεριφέρεται σύννομα και να τηρεί τις υποχρεώσεις του.

Το άτομο αποκτά μία ζωή δομημένη σε δικαιώματα και υποχρεώσεις σε καθεστώς ελευθερίας, γεγονός που του δίνει νέα κίνητρα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του και την απόκτηση αυτοπειθαρχίας, καθώς και για τη συμμόρφωσή του με το νόμο.

Ωστόσο, σύμφωνα με τη διεθνή εγκληματολογική βιβλιογραφία, η προσθήκη νέων ποινικών μέτρων , συνεπάγεται το φαινόμενο της επέκτασης του δικτύου του ποινικού ελέγχου (net widening). Υπό το πρίσμα αυτό, η ηλεκτρονική επίτηρηση αντί να διεκδικεί μέρος του πληθυσμού που βρίσκεται στις φυλακές, επιβάλλεται σε άτομα που, αν η ηλεκτρονική επιτήρηση δεν υπήρχε, δεν θα κατέληγαν στις φυλακές ενώ με την ηλεκτρονική επτήρηση , αυξάνεται η πιθανότητα να οδηγηθούν και αυτά εκεί. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, το σύστημα όχι μόνο δεν ελαφρύνεται, αλλά αντιθέτως επιβαρύνεται.

Παράλληλα, καταγράφονται και ορισμένα εγγενή μειονεκτήματα του θεσμού, όπως ιδίως το ότι η εγκατάσταση, στον χώρο διαμονής ή κατοικίας, μπορεί να οδηγήσει σε προσβολή του δικαιώματος επί του ιδιωτικού βίου (privacy), του ασύλου της κατοικίας, αλλά και του δικαιώματος για σεβασμό των προσωπικών δεδομένων, γενικότερα, δε, σε μια προσβολή βασικών στοιχείων της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του ατόμου. Προσβολή, που παραπέμπει ενίοτε στην ατμόσφαιρα ηλεκτρονικής καταπίεσης που τόσο με τόσο εύγλωττο τρόπο περιέγραψε ο George Orwell ήδη από το 1948 στο κλασικό μυθιστόρημά του «1984», ή στην ατμόσφαιρα του «πανοπτικού κράτους» που αναλύει γλαφυρά ο Michel Foucault στο έργο του «Επιτήρηση και Τιμωρία». Επομένως, για την επιτυχή εφαρμογή του θεσμού προϋποτίθεται η δημιουργία ασφαλιστικών δικλείδων που θα περιορίζουν την παρακολούθηση και επιτήρηση στο απολύτως αναγκαίο για τις περιστάσεις επίπεδο ενός Κράτους Δικαίου.

Ο περιοριστικός όρος του κατ’οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση επιβάλλεται μόνο αντί της προσωρινής κράτησης και μόνο εφόσον κρίνεται εφικτή η επιβολή του. Πρόκειται για τον πλέον επαχθή όρο, με τον οποίο περιορίζονται σημαντικά μία σειρά από ελευθερίες του κατηγορουμένου, οπότε δεν πρέπει να επιβάλλεται στις περιπτώσεις εκείνες που δεν επαρκούσε κάποιος από τους ήδη προβλεπόμενους περιοριστικούς όρους .

Μόνη η άρνηση του κατηγορουμένου να συναινέσει στην υποβολή του σε κατ΄ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονική επιτήρηση δεν τον καθιστά ύποπτο φυγής ή διάπραξης νέων εγκλημάτων και δεν αρκεί για την επιβολή της προσωρινής κράτησης .

Αν βέβαια παραβιάσει τους όρους του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση , είναι δυνατή η αντικατάσταση του όρου με προσωρινή κράτηση (κατ’ άρθρο 298 ΚΠΔ).

Ο κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση αντιμετωπίζεται , όπως ακριβώς η προσωρινή κράτηση , σε σχέση με τη διάρκεια, τα ανώτατα όρια , την εξακολούθηση ή τη διακοπή του και την επανεξέταση του στα προβλεπόμενα χρονικά διαστήματα με ανάλογη εφαρμογή των άρθρων 287 και 288 ΚΠΔ, οπότε και οι σχετικές υποθέσεις πρέπει να προσδιορίζονται και να εκδικάζονται κατά προτεραιότητα, όπως αυτές των προσωρινά κρατουμένων.

Το κόστος επιτήρησης επιβάλλεται στον επιτηρούμενο και προκαταβάλλεται για διάστημα μέχρι έξι (6) μηνών, καθώς τότε προβλέπεται η επανεκτίμηση από το αρμόδιο Συμβούλιο ως προς την συνέχιση του μέτρου.

Σε κάθε περίπτωση, κατ’ εξαίρεση μπορούν να επιβληθούν τα σχετικά έξοδα στο Δημόσιο, αν κριθεί αιτιολογημένα ότι ο επιτηρούμενος αδυνατεί να τα καταβάλει και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται τ’ ανάλογα εισοδηματικά κριτήρια, περιουσιακά και οικογενειακά κριτήρια και κάθε πρόσφορο αποδεικτικό μέσο.

Ένα σημαντικό νομικό θέμα είναι αυτό του υπολογισμού της διάρκειας του περιοριστικού όρου του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση:

Με την υπ' αριθμ. 2/2018 απόφασή της, η Ποινική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου έκρινε ότι για τον υπολογισμό της διάρκειας του περιοριστικού όρου του κατ' οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση ("βραχιολάκι") δεν χωρεί προσμέτρηση και του χρόνου της προηγηθείσας προσωρινής κράτησης του κατηγορουμένου, η οποία αντικαταστάθηκε με τον όρο αυτό.Όπως αναφέρεται στην ως άνω απόφαση του Αρείου Πάγου, ο περιοριστικός όρος του κατ' οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, που προστέθηκε για την περίπτωση των υποδίκων στους ενδεικτικά απαριθμούμενους περιοριστικούς όρους (παρ. 2 του άρθρου 282 του Κ.Ποιν.Δικ), τίθεται ως ενδιάμεσο μέτρο ανάμεσα στους λοιπούς περιοριστικούς όρους και στο μέτρο της προσωρινής κρατήσεως, με συνέπεια ο εν λόγω όρος να έπεται των λοιπών όρων στην σειρά αντιμετωπίσεώς τους ως ενδεχομένων, αλλά να προηγείται πάντοτε της εξετάσεως του ενδεχομένου της επιβολής προσωρινής κρατήσεως.Πρώτα δηλαδή εξετάζεται η δυνατότητα να εξυπηρετηθούν οι από το άρθρο 296 Κ.Ποιν.Δικ. σκοποί με την επιβολή κάποιου από τους υπόλοιπους περιοριστικούς όρους και μόνο στην περίπτωση που κριθεί αιτιολογημένα ότι οι υπόλοιποι περιοριστικοί όροι δεν επαρκούν και εφόσον συντρέχουν όλες οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις και περιπτώσεις επιβολής της προσωρινής κρατήσεως, τότε αντί για προσωρινή κράτηση επιβάλλεται ο περιοριστικός όρος του κατ 'οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, μόνο εφόσον ο κατηγορούμενος έχει γνωστή διαμονή και εφόσον συναινεί σε αυτό.

Η Ολομέλεια επισημαίνει ότι η αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, (ότι δηλαδή στον συνυπολογισμό της διάρκειας του κατ' οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση χωρεί προσμέτρηση και του χρόνου της προηγηθείσης προσωρινής κρατήσεως του κατηγορουμένου, η οποία αντικαταστάθηκε με τον όρο αυτό), δεν μπορεί να συναχθεί ούτε από την γραμματική ερμηνεία των προαναφερομένων διατάξεων, ούτε από τον σκοπό του ν. 4205/2013, όπως αυτός αποτυπώνεται στην αιτιολογική έκθεσή του και συνίσταται στην αποσυμφόρηση των καταστημάτων κρατήσεως.

Χρυσούλα (Χρύσα) Τσιώτση

Νομικός - Δικαστική υπάλληλος

LL.B; LL.M in Information Technology and Telecoms Law (U.K-Glasgow)