Αλλάζοντας τη στρατηγική: Δεξιότητες και εκπαιδευτική αναμόρφωση

Στην Ελλάδα, το διαχρονικό πρόβλημα της αναντιστοιχίας μεταξύ δεξιοτήτων και προσόντων με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας καθιστά αναγκαία την υποστήριξη για την αναβάθμιση δεξιοτήτων, αλλά και την αναμόρφωση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση για την Ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης 2023 της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, η επίτευξη μαθησιακών αποτελεσμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες, είναι καθοριστική για τη δημιουργία ενός ανθρώπινου δυναμικού που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Παρά τις προσπάθειες, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Το ποσοστό των κατόχων πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ηλικίες 25-34 φτάνει το 45,2%, πλησιάζοντας τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (47,4%). Ωστόσο, το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να είναι υψηλότερο αν οι φοιτητές ολοκλήρωναν τις σπουδές τους στον προβλεπόμενο χρόνο. Ταυτόχρονα, οι εργοδότες δίνουν όλο και μεγαλύτερη έμφαση στις δεξιότητες που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα στο επαγγελματικό περιβάλλον, όπως η προσαρμοστικότητα, η ευελιξία και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, χαρακτηριστικά που συχνά υπερβαίνουν τη θεωρητική γνώση.

Η κατάσταση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Η Ετήσια Έκθεση της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (ΑΔΙΠΠΔΕ) για το 2024 παρουσιάζει ανησυχητικά ευρήματα για την κατάσταση των βασικών δεξιοτήτων των μαθητών. Σύμφωνα με την ανάλυση των αποτελεσμάτων διαγνωστικών εξετάσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Στ’ τάξη Δημοτικού και στη Γ’ τάξη Γυμνασίου το 2022 και το 2023, πάνω από το 20% των μαθητών αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση του σχολικού γραπτού λόγου.

Επιπλέον, τα προβλήματα στην παραγωγή γραπτού λόγου είναι ακόμη πιο έντονα, με πολλούς μαθητές να δυσκολεύονται να διατυπώσουν σκέψεις και επιχειρήματα αντίστοιχα με τα χρόνια φοίτησής τους. Παρόμοιες ελλείψεις παρατηρούνται και στα Μαθηματικά, όπου οι δυσκολίες συνδέονται όχι μόνο με τις μαθηματικές έννοιες, αλλά και με την κατανόηση του γλωσσικού περιεχομένου των προβλημάτων. Η έκθεση αναδεικνύει ότι ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών δεν καταφέρνει να αναπτύξει τις βασικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την προσωπική τους ανάπτυξη και την κοινωνική τους πρόοδο.

Τα χρόνια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης αποτελούν ίσως την πιο κρίσιμη περίοδο στην εκπαιδευτική διαδρομή των μαθητών, καθώς σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στην ανάπτυξη της αγάπης για τη γνώση, στη διαμόρφωση της διάθεσης για μελέτη και στην εμπέδωση θεμελιωδών εννοιών. Ωστόσο, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, με την έντονη προσήλωση στη μονοδιάστατη προετοιμασία για τις Πανελλαδικές εξετάσεις, παραβλέπει τη σημασία της δημιουργικότητας, της κριτικής σκέψης και της ενίσχυσης βασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων, αφήνοντας αναξιοποίητες τις ευκαιρίες για μια πιο ολοκληρωμένη εκπαιδευτική εμπειρία.

Οι κρίσιμες δεξιότητες για το μέλλον

Στη σύγχρονη αγορά εργασίας, οι δεξιότητες που απαιτούνται έχουν αλλάξει ριζικά, με τις ανάγκες να επικεντρώνονται πλέον στην προσαρμοστικότητα, τη δημιουργικότητα και τη δυνατότητα επίλυσης σύνθετων προβλημάτων. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF, 2023) , οι πιο σημαντικές δεξιότητες για το μέλλον περιλαμβάνουν την αναλυτική και δημιουργική σκέψη, που είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση πολύπλοκων προκλήσεων. Εξίσου σημαντικές είναι η ανθεκτικότητα και η ευελιξία, οι οποίες διασφαλίζουν την προσαρμογή στις διαρκείς αλλαγές του εργασιακού περιβάλλοντος. Η παρακίνηση και η αυτογνωσία θεωρούνται κρίσιμες για την ενίσχυση της προσωπικής ανάπτυξης, ενώ η περιέργεια και η διά βίου μάθηση είναι βασικές για τη συνεχή εξέλιξη.

Παράλληλα, η γνώση της τεχνολογίας αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, καθώς είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική χρήση σύγχρονων εργαλείων. Η αξιοπιστία και η προσοχή στη λεπτομέρεια διασφαλίζουν την ποιότητα στην εργασία, ενώ η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή είναι καθοριστικές για τη διαχείριση ομάδων και τη λήψη αποφάσεων. Επιπλέον, η ενσυναίσθηση και η ενεργητική ακρόαση ενισχύουν την αποτελεσματική επικοινωνία, ενώ ο έλεγχος ποιότητας παραμένει καθοριστικός για την επίτευξη αριστείας σε κάθε επίπεδο.

Παρά τη διαρκώς αυξανόμενη έμφαση στις δεξιότητες, η Ελλάδα συνεχίζει να κατατάσσεται χαμηλά στον European Skills Index, γεγονός που υπογραμμίζει τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα στον συγκεκριμένο τομέα. Συγκεκριμένα, κατέχει την 29η θέση, μια επίδοση που παραμένει αμετάβλητη από το 2017.

Η ανάγκη για αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα και ο επαγγελματικός προσανατολισμός

Τα δεδομένα αυτά υπογραμμίζουν την επιτακτική ανάγκη για μια ριζική αναθεώρηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Η ενσωμάτωση κρίσιμων δεξιοτήτων, όπως η ευελιξία, η καινοτομία και η ικανότητα πρακτικής εφαρμογής της γνώσης, είναι καθοριστικής σημασίας για την προετοιμασία των επαγγελματιών του μέλλοντος. Αντί για μια μονοδιάστατη προσέγγιση που επικεντρώνεται αποκλειστικά στις εξετάσεις, απαιτείται μια πιο ολιστική και βιωματική εκπαιδευτική διαδικασία, η οποία θα εφοδιάσει τους νέους με τα απαραίτητα εργαλεία για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας.

Εξίσου κρίσιμης σημασίας είναι ο σωστός επαγγελματικός προσανατολισμός, ο οποίος θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης σε όλες τις φάσεις της ζωής. Μέσα από τη σωστή καθοδήγηση, κάθε άτομο μπορεί να αναγνωρίσει τις κλίσεις και τις δεξιότητες του, να τις αξιοποιήσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό και να κατευθυνθεί προς τομείς που ανταποκρίνονται στις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός, σε συνδυασμό με μια σύγχρονη εκπαιδευτική προσέγγιση, αποτελεί το κλειδί για τη σύνδεση του ανθρώπινου δυναμικού με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην προσωπική ευημερία και την κοινωνική πρόοδο.

Λέλες Θανάσης

Επιστημονικός Υπεύθυνος Career Gate