Ήρθε το τέλος;

Συνήθως στις ταινίες η πιο στερεοτυπική φιγούρα συνωμοσιολόγου είναι ένας γυμνός μεσήλικας που τρέχει στους δρόμους φωνάζοντας ότι «ήρθε το τέλος!».

Ποιο τέλος όμως; Ο καθένας καθρεφτίζει σε αυτή τη φράση ό,τι φοβάται ο ίδιος. Το φυσικό τέλος του κόσμου; Το τέλος της ανθρώπινης κοινωνίας όπως την ξέρουμε; Το τέλος μιας χώρας.

Πλέον ο γυμνός συνωμοσιολόγος δεν είναι side character σε μια ταινία χαμηλού budget, αλλά έχει γίνει αρχηγός (για δεύτερη φορά) μιας από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του μεταπολεμικού κόσμου. Δεν κυκλοφορεί γυμνός, τουλάχιστον όχι ακόμη, αλλά με μια κόκκινη γραβάτα που δε λέει να παλιώσει και βάζει φωτιά στις ισορροπίες του σύγχρονου κόσμου όπως τον ξέρουμε.

Πράγματι, όλα όσα συμβαίνουν συμβολίζουν ένα τέλος, όμως υπεύθυνος δεν θα μπορούσε να είναι αποκλειστικά και μόνο ένας άνθρωπος, σε όσο ισχυρή θέση και αν έχει τοποθετηθεί.

Οι ΗΠΑ εδώ και αρκετά χρόνια, από την πρώτη κιόλας θητεία Τραμπ, βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι όπου διαφορετικές ομάδες πανίσχυρων επιχειρηματικών συμφερόντων φαίνεται να βρίσκονται σε ανοιχτή διαμάχη. Η πόλωση ανάμεσα στα δύο αμερικανικά κόμματα δείχνει ακριβώς πως παρότι δε διαφωνούν στη βάση της άσκησης πολιτικής, ο καθένας υπερασπίζεται αντίπαλα επιχειρηματικά στρατόπεδα. Είναι πάντως σίγουρα λανθασμένη ανάγνωση το να «διαβάζουμε» τις κινήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης ως προσωπική πολιτική λόξα ενός «ημίτρελου προέδρου».

Η ανακοίνωση της επιβολής δασμών σχεδόν σε όλο τον κόσμο από τον Τραμπ σόκαρε τις παγκόσμιες αγορές. Ταυτόχρονα όμως, ανακάτεψε κάθε υποψία συμμαχίας κρατών που «ψηνόταν».

Σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, ήδη 50 χώρες έχουν εκφράσει διάθεση για αμοιβαίο μηδενισμό των δασμών με τις ΗΠΑ. Αν αυτό αληθεύει και προχωρήσει, θα μπορούμε να μιλάμε για τα πρώτα σπέρματα μιας νέας οικονομικής ένωσης που θα ξεπερνά τα φυσικά γεωγραφικά όρια και θα μοιάζει περισσότερο με την πάλαι ποτέ «Κοινοπολιτεία», χωρίς βέβαια οι συγκρίσεις αυτές να είναι απόλυτες.

Ταυτόχρονα, η σπουδαία ΕΕ που ξαφνικά αποφάσισε να δείξει την αντίθεσή της στις ΗΠΑ και να απειλήσει με τον σχηματισμό δικού της στρατού, τελικά αποκαλύπτει τις ίδιες της τις αδυναμίες, εφόσον ποτέ της δεν κατάφερε να δημιουργήσει ενιαίο κοινοτικό συμφέρον. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε, εφόσον μιλάμε για μια ένωση κρατών που ευκαιριακά συνεργάστηκαν ύστερα από μερικούς αιώνες πολεμικών συγκρούσεων.

Αν η παγκόσμια πόλωση συνεχίσει με τους ίδιους ρυθμούς, τότε είναι θέμα χρόνου να δούμε κάποιες χώρες τις ΕΕ, περιφερειακές στην αρχή και στη συνέχεια ίσως και πιο κεντρικές, να λοξοκοιτάνε προς την απέναντι πλευρά του Ατλαντικού. Και όσο οι ΗΠΑ μπορούν ακόμη να διατηρούν τον τίτλο της «υπερδύναμης», ή τουλάχιστον την ψευδαίσθηση αυτής, τόσο χώρες όπως η Κίνα θα συνεχίζει την παρασκηνιακή εξάπλωση της επιρροής της, ακόμη και σε περιοχές που ήταν κάποτε προνομιακές για τους Αμερικανούς.

Από αυτή την άποψη, πράγματι, ο κόσμος αλλάζει.

Ως συνέπεια όλων αυτών, αλλάζει, ή μάλλον τελειώνει, και ένα ακόμη αφήγημα των τελευταίων 30 ετών, αυτό της «παγκοσμιοποίησης». Ήταν μια από τις πιο αμφιλεγόμενες έννοιες. Για κάποιους συμβόλιζε τη μετατροπή του πλανήτη σε ένα μεγάλο ειρηνικό χωριό, και για άλλους συμβόλιζε την οριστική καταστροφή κάθε έννοιας έθνους, γλώσσας, θρησκείας και παράδοσης.

Τελικά δεν ήταν τίποτα από τα δύο. Ήταν απλά η αποτύπωση σε πολιτισμικό επίπεδο των οικονομικών συμφερόντων που μετά την τεράστια καταστροφή κεφαλαίου από τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, αλλά και την ανατροπή της ΕΣΣΔ, βρήκαν τον χώρο να κερδοσκοπήσουν, όχι περιορισμένα σε μία γεωγραφική περιοχή, αλλά στο «πλανητικό χωριό».

Τώρα που αυτός ο βιώσιμος χώρος δεν υπάρχει πια, οι σκληρά εθνικές πολιτικές φαίνεται να επανακάμπτουν απότομα, βίαια και επικίνδυνα.

Η αναφορά στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους δεν είναι τυχαία. Η εποχή των τεράτων που βιώνουμε συμβολίζει ένα ακόμη τέλος. Το τέλος της μεταπολεμικής περιόδου.

Μετά τον Α'ΠΠ, η παγκόσμια κοινότητα (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), αποφάσισε να σχηματίσει μια ένωση για να αποφευχθεί η επανάληψη μιας τέτοιας καταστροφής. Έτσι γεννήθηκε η Κοινωνία των Εθνών, την οποία φυσικά δε μνημονεύει κανείς, αφού μόλις 19 χρόνια μετά τη δημιουργία της, ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η ΚτΕ διαλύθηκε και μετά το τέλος του ΒΠΠ μεταβίβασε τα αρχεία της στον νέο οργανισμό που θα είχε περίπου τον ίδιο στόχο με εκείνη, δηλαδή την αποφυγή ενός Γ' Παγκοσμίου Πολέμου: Τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

Με δεδομένο ότι δεν έχουμε μπει σε κατάσταση γενικευμένου παγκοσμίου πολέμου από το 1946 μέχρι σήμερα, θα μπορούσε κανείς να πει πως τουλάχιστον ο ΟΗΕ ήταν πιο επιτυχημένος από την ΚτΕ. Μόνο που ούτε αυτός μπόρεσε να εμποδίσει τελικά τρομερές θηριωδίες που έρχονταν κόντρα σε κάθε έννοια διεθνούς δικαίου.

Οι οντότητες που λειτούργησαν περιφερειακά του ΟΗΕ όμως έπαιξαν -και παίζουν- σημαντικό ρόλο στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, η Υπηρεσία UNRWA για τους Παλαιστίνιους εκτοπισμένους από την πατρογονική τους γη, η UNICEF και πολλές άλλες μπόρεσαν να προσφέρουν ορισμένες λύσεις επιβίωσης, απέναντι στα άλυτα προβλήματα των ένοπλων συγκρούσεων σε όλο τον πλανήτη.

Ανάμεσα σε αυτές τις περιφερειακές οντότητες του ΟΗΕ είναι και τo Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, εκεί δηλαδή που θέλουμε να προσφύγουμε εναντίον της Τουρκίας. Παράλληλα, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, δεν υπάγεται μεν τυπικά στον ΟΗΕ, όμως παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στις διακρατικές σχέσεις των μελών του.

Ή τουλάχιστον έπαιζε, πριν ο ρόλος του υπονομευθεί από μια σειρά κρατών, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, που επιδεικνύουν πλήρη αδιαφορία ή και εχθρότητα προς την απόφασή του να εκδώσει ένταλμα σύλληψης κατά του ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η υπονόμευση αυτή, έρχεται άλλωστε σε συνέχεια της πλήρους απαξίωσης δεκάδων αποφάσεων της ΓΣ του ΟΗΕ για τρέχουσες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο.

Η αμφισβήτηση των αποφάσεων διεθνών οργάνων ήταν μια σταθερή «γραμμή» των ισχυρών κρατών του πλανήτη. Πλέον όμως, η προεδρία Τραμπ θέτει σε αμφισβήτηση ακόμη και την ύπαρξη αυτών των θεσμών απειλώντας με αποχώρηση των ΗΠΑ, κάτι που θα τους απαξίωνε πλήρως σε διεθνές επίπεδο. Ήδη άλλωστε οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ έχουν αποχωρήσει από τo Συμβούλιο του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ενώ επί Μπάιντεν είχαν παύσει τη χρηματοδότηση της UNRWA που εξασφάλιζε τα απαραίτητα για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.

Είναι λοιπόν και αυτή η εξέλιξη της πλήρους υποβάθμισης των διεθνών θεσμών που διαμόρφωσαν τον μεταπολεμικό κόσμο, ένα ακόμη στοιχείο που φαίνεται να έρχεται προς το τέλος του.

Το τέλος λοιπόν είναι κοντά, μόνο αν θεωρήσουμε τον μεταπολεμικό κόσμο ως ένα ανεξάρτητο «βιβλίο» της παγκόσμιας ιστορίας. Θα μπορούσε όμως να σηματοδοτεί και την ηχηρή ολοκλήρωση ενός μεγάλου κεφαλαίου που διαμόρφωσε τον καθένα και την καθεμιά από εμάς που ανήκουμε στις μεταπολεμικές γενιές και την έναρξη ενός νέου, πολύ πιο σκοτεινού, βίαιου και τρομακτικού κεφαλαίου.

Βουτάμε λοιπόν στο άγνωστο... και απ' ό,τι φαίνεται δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να το αποτρέψουμε.