Προσπάθειες περιορισμού στην κακοποίηση των ζώων

Ο ανθρώπινος νους, στην προσπάθειά του να ασκήσει κυριαρχία απέναντι σε ό,τι έχει τη δυνατότητα και θέλοντας να αποδείξει εξουσία εκμεταλλευόμενος κάθε παραμικρό περιθώριο κέρδους, έχει εξαντλήσει την πιο νοσηρή του φαντασία στη συμπεριφορά του απέναντι στα ζώα, αγγίζοντας τα όρια της διαστροφής.

Σωρεία οικουμενικών διακηρύξεων και εθνικών νόμων έχουν αναγκαστεί να θεσπιστούν για να ρυθμίσουν το αυτονόητο: Ότι κανείς δεν πρέπει να κάνει άσκοπα ένα ζώο να πονά, να υποφέρει ή να αγωνιά (Ευρωπαϊκή Σύμβαση του 1992 για την προστασία του ζώου συντροφίας – άρθρο 3).

Όταν ο νόμος προβλέπει ότι απαγορεύεται το κόψιμο της ουράς ενός ζώου, το κόψιμο των αυτιών, η τομή των φωνητικών χορδών και η αφαίρεση των νυχιών και των δοντιών (Ευρωπαϊκή Σύμβαση του 1992 για την προστασία του ζώου συντροφίας – άρθρο 10) καταλαβαίνει κανείς πόσο πίσω είμαστε και από πού «πιάνουμε» το πρώτο βήμα. Κάτι που ο νέος νόμος 4039/2012 επαναλαμβάνει όταν στα πρώτα άρθρα του ορίζει ότι απαγορεύεται ο βασανισμός, η κακοποίηση, η κακή και βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, καθώς και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ' αυτού, όπως ιδίως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο πνιγμός, το κάψιμο, η σύνθλιψη και ο ακρωτηριασμός.

Σημαντικά απροστάτευτα σε σχέση με την τεχνολογική παντοδυναμία που έχει οπλίσει τον άνθρωπο με όλα τα δυνατά συστήματα θήρευσης και εξολόθρευσης, οι νομοθεσίες των κρατών «φωνάζουν» υπέρ της ευζωίας των ζώων με ατελείς ωστόσο μηχανισμούς εφαρμογής και χωρίς να μπορούν να εισακουστούν και να δαμάσουν τις μύχιες και ιδιοτελείς, κερδοσκοπικές ή μη, στοχεύσεις του ανθρώπου.

Στο νόμο ορίζεται ότι κάθε θανάτωση πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν ελάχιστους φυσικούς ή ηθικούς πόνους. Η επιλεγείσα μέθοδος θανάτωσης, εκτός από τις επείγουσες περιπτώσεις, πρέπει: α) είτε να αρχίζει με άμεση απώλεια των αισθήσεων και μετά να επέρχεται ο θάνατος, β) είτε να αρχίζει με την χορήγηση μιας βαθειάς γενικής αναισθησίας που να την ακολουθεί μια διαδικασία, η οποία θα προκαλεί το θάνατο κατά βέβαιο και τελειωτικό τρόπο (άρθρο 11 της ως άνω Σύμβασης).

Κανένα ζώο δεν πρέπει να γυμνάζεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να θίγεται η υγεία και η ευεξία του, κυρίως, πιέζοντάς το να ξεπεράσει τις ικανότητές του ή τη φυσική του δύναμη ή χρησιμοποιώντας τεχνητά μέσα που το πληγώνουν ή το κάνουν άσκοπα να πονά, να υποφέρει ή να αγωνιά (άρθρο 7). Και βέβαια, το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για τη θανάτωση πρέπει να είναι σίγουρο ότι το ζώο είναι νεκρό προτού αρχίσει η αφαίρεση του δέρματός του (άρθρο 11). Η ευρωπαϊκή σύμβαση ορίζει ότι πρέπει να απαγορευτούν σαν μέθοδοι θανάτωσης ο πνιγμός ή κάθε τι που προκαλεί ασφυξία, καθώς και η ηλεκτρική εκκένωση, εφόσον αυτή δεν γίνεται με την άμεση απώλεια των αισθήσεων.

Στην Ελλάδα ο νόμος 4039/2012 αποτελεί ακόμα μια προσπάθεια της νομοθετικής εξουσίας να οριοθετήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στα ζώα, ξεκινώντας πάλι από τα βασικά με οδηγίες προς τους ιδιοκτήτες των κατοικίδιων ζώων, οι οποίοι πρέπει: α) να μεριμνούν για τη σήμανση και την καταγραφή του ζώου τους, καθώς και για την έκδοση βιβλιαρίου υγείας, την τοποθέτηση σε εμφανές σημείο του περιλαιμίου του ζώου μεταλλική κονκάρδα η οποία παρέχεται κάθε έτος από τους κτηνιάτρους κατά τον ετήσιο αντιλυσσικό εμβολιασμό του, β) να δηλώνουν μέσα σε πέντε ημέρες την απώλεια του ζώου τους σε κτηνίατρο, που έχει πιστοποιηθεί στη Διαδικτυακή Ηλεκτρονική Βάση σήμανσης και καταγραφής των ζώων και των ιδιοκτητών τους.

Επίσης με το νέο νόμο απαγορεύεται η διατήρηση κάθε είδους ζώου σε τσίρκο ή σε θίασο με ποικίλο πρόγραμμα, εφόσον τα ζώα αυτά χρησιμοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο και για οποιονδήποτε σκοπό στο πρόγραμμά τους, πραγματοποιούν παραστάσεις ή παρελαύνουν ή εμφανίζονται ενώπιον του κοινού.

Απαγορεύεται η διατήρηση κάθε είδους ζώου σε επιχειρήσεις ψυχαγωγικών παιχνιδιών, πίστας αυτοκινητιδίων, μουσικών συναυλιών, επιδείξεων, πανηγυριών ή άλλων καλλιτεχνικών ή ψυχαγωγικών εκδηλώσεων, εφόσον τα ζώα χρησιμοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο και για οποιονδήποτε σκοπό στο πρόγραμμα τους. Τέλος, απαγορεύεται η εκτροφή, η εκπαίδευση και η χρησιμοποίηση ζώων για οποιοδήποτε είδος μονομαχίας, η εκτροφή και η χρησιμοποίηση σκύλων και γατών για παραγωγή γούνας, δέρματος, κρέατος.

Στη δε προσπάθειά του ο νόμος να χαλιναγωγήσει τα ένστικτα του ανθρώπου που τον οδηγούν στη βαρβαρότητα απέναντι στα ζώα, απαγορεύει, εξαιρουμένων των περιπτώσεων κινηματογραφικών ταινιών και γενικότερα οπτικοακουστικού υλικού εκπαιδευτικού προσανατολισμού, την πώληση, εμπορία και παρουσίαση - διακίνηση μέσω διαδικτύου οποιουδήποτε οπτικοακουστικού υλικού, όπως βίντεο ή άλλου είδους κινηματογραφικού ή φωτογραφικού υλικού στα οποία απεικονίζονται πράξεις βίας εναντίον ζώου, καθώς και σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ ζώων ή μεταξύ ζώου και ανθρώπου με σκοπό το κέρδος ή τη σεξουαλική ικανοποίηση ατόμων που παρακολουθούν ή συμμετέχουν σε αυτά. Στην ανωτέρω απαγόρευση συμπεριλαμβάνεται και η περίπτωση της μονομαχίας μεταξύ ζώων.

Τα τσουχτερά πρόστιμα και οι ποινές φυλάκισης για όσους παραβαίνουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις διατάξεις περί σεβασμού της ζωής των ζώων δυστυχώς δεν έχουν σταθεί αρκετά για την αποτροπή εγκλημάτων που τελούνται σε βάρος τους και τελικά σε βάρος της ίδια της ανθρωπότητας. Παρά τις προσπάθειες των φιλοζωικών οργανώσεων να ανέβουν τα πλαίσια των ποινών που αφορούν τις κακοποιήσεις των ζώων, δυστυχώς μέχρι σήμερα αυτά παραμένουν σε επίπεδα που η ποινή φυλάκισης δεν εκτίεται, με αποτέλεσμα τη μη ικανή αποτροπή των εγκληματιών αυτού του είδους από τις ειδεχθείς πράξεις τους.

Ευγενία Α. Φωτοπούλου
δικηγόρος, LL.M.