Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο: Προκλήσεις και Προοπτικές

Του Μιχάλη Παπαδόπουλου - υφυπουργού Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων

Η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και η οικοδόμηση της έννοιας της προστασίας και της εμπιστοσύνης, για τους χρήστες του Διαδικτύου τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και της παγκόσμιας ψηφιακής κοινότητας, αποτελεί πλέον πρωταρχική ανάγκη της σύγχρονης κοινωνίας, και η σημαντικότητα του θέματος αυξάνεται μέρα με την ημέρα, με εκθετικούς ρυθμούς. Αυτό καθίσταται πλέον εμφανές, ακόμα για τους πλέον δύσπιστους μέχρι πρόσφατα να αποδεχτούν ότι η ψηφιακή εποχή έχει επιφέρει πραγματική επανάσταση στην καθημερινή μας ζωή, σε ένα διάστημα λιγότερο από μία εικοσαετία.

Ο νέος ψηφιακός κόσμος που αναπτύσσεται γύρω μας με πρωτόγνωρους ρυθμούς, ξεπερνώντας ακόμα και την πλέον τολμηρή φαντασία, δημιουργεί μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα που απαιτεί προσαρμογή της κοινωνίας και της πολιτείας σε νέα πλαίσια λειτουργίας και εξέλιξης. Η πληροφορική, οι τηλεπικοινωνίες, το διαδίκτυο, όλα δηλαδή τα συστατικά που αποτελούν σήμερα τον κυβερνοχώρο, αποτελούν όχι μόνο καθημερινό συστατικό της ζωής του σημερινού πολίτη σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και πρωταρχικό εργαλείο της λειτουργίας και της ανάπτυξης μίας σύγχρονης κοινωνίας και μίας ανταγωνιστικής οικονομίας. Το χωρίς σύνορα και πολυεπίπεδο διαδίκτυο έχει καταστεί ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία παγκόσμιας προόδου, χωρίς κυβερνητική επιτήρηση ή κανονιστική ρύθμιση. Αναπτύσσεται, λοιπόν, με ραγδαίους ρυθμούς ένας ολόκληρος νέος ψηφιακός κόσμος, ο οποίος περιλαμβάνει πλέον όλες τις παραδοσιακές δραστηριότητες της κοινωνικής μας ζωής, της οικονομικής μας ζωής, της πολιτικής, της δημοκρατίας, της έκφρασης, του πολιτισμού.

Από αυτόν τον νέο ψηφιακό κόσμο, δεν θα μπορούσαν – δυστυχώς – να εκλείπουν τα προβλήματα της παραβατικότητας και των κινδύνων, που αποτελούν μέρος της κοινωνικής μας πραγματικότητας. Και όπως σε μία ευνομούμενη κοινωνία απαιτείται να υπάρχει ισχυρό το πλαίσιο της ασφάλειας και της προστασίας των πολιτών της, έτσι και στον ψηφιακό κόσμο απαιτείται να δημιουργηθεί το αντίστοιχο ισχυρό πλαίσιο προστασίας και ασφάλειας των χρηστών του Διαδικτύου από έκνομες ενέργειες. Ο κυβερνοχώρος πρέπει να προστατευθεί από συμβάντα, κακόβουλες δραστηριότητες και καταχρήσεις. Και οι Κυβερνήσεις θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, όσον αφορά στην εξασφάλιση ελεύθερου και ασφαλούς κυβερνοχώρου.

Αυτό όμως σίγουρα δεν αποτελεί ούτε μία απλή, ούτε μία μονοσήμαντη διαδικασία. Ακριβώς το αντίθετο, μάλιστα. Η εκρηκτική εξάπλωση του ψηφιακού κόσμου, η πανσπερμία των χρηστών του, η απόλυτη παγκοσμιοποίησή του και η ποικιλομορφία της χρήσης του, σε συνδυασμό με την έλλειψη συγκεκριμένων δομών ή οργάνων ελέγχου του, που είναι πάντως συνυφασμένη και με την ελευθερία της έκφρασης σε αυτόν, σε συνδυασμό με την τεχνολογική του πολυπλοκότητα και τους πρωτοφανείς ρυθμούς της εξέλιξής της, σε συνδυασμό με την τεράστια έκταση στην οποία μπορούν να εξαπλωθούν οι διάφορες απειλές στον κυβερνοχώρο (από την διασπορά κακόβουλου λογισμικού, μέχρι την παραβίαση προσωπικών δεδομένων και από την οικονομική απάτη μέχρι την εκμετάλλευση ανηλίκων), καθώς και τις επιπτώσεις που μπορούν να έχουν ακούσια σφάλματα, δημιουργούν ένα τεραστίων διαστάσεων χαοτικό περιβάλλον.

Εάν σε αυτό το πολύπλοκο ψηφιακό περιβάλλον θελήσουμε να προσθέσουμε την εκφρασμένη θέληση της Ευρωπαϊκής Οικογένειας, για σεβασμό της ελευθερίας έκφρασης, των προσωπικών δεδομένων, της ιδιωτικότητας και της προστασίας των ίδιων θεμελιωδών δικαιωμάτων που διέπουν τις βασικές αρχές λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον πραγματικό κόσμο, καταλαβαίνουμε ότι απαιτείται πολύ σοβαρή και πολύ συγκροτημένη δουλειά, με επιτακτική την ανάγκη της συνεργασίας των Κρατών-Μελών και όλων των εμπλεκομένων Φορέων.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, πρέπει να αναφερθώ σε δύο θετικές εξελίξεις, εξαιρετικά πολύ σημαντικές επιτυχίες της Ελληνικής Προεδρίας, καθότι αποτελούσαν δύο από τις βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων στον τομέα των τηλεπικοινωνιών.

Η πρώτη αφορά στη συμφωνία Συμβουλίου και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τον Κανονισμό e-idas, o οποίος καθορίζει τους κανόνες της ηλεκτρονικής ταυτοποίησης και είναι ο βασικός Κανονισμός για τη δημιουργία ενός αξιόπιστου ψηφιακού κόσμου on-line συναλλαγών. Σκοπός του είναι να δημιουργηθούν τεχνικά, και να κατοχυρωθούν θεσμικά, όλα τα εργαλεία που απαιτούνται για την ασφαλή μετάβαση των συναλλαγών των πολιτών της Ε.Ε., των δημοσίων υπηρεσιών, αλλά και του ιδιωτικού τομέα σε ψηφιακές τεχνικές υποδομές. Συμβάλλει, έτσι, καθοριστικά στη δημιουργία της ενιαίας ψηφιακής αγοράς και τον «οδικό χάρτη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη σταθερότητα και την ανάπτυξη.

Πιο συγκεκριμένα, στις 28/2/2014, οι Μόνιμοι Αντιπρόσωποι των κρατών-μελών της Ε.Ε. ενέκριναν τον συμβιβασμό που επετεύχθη μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σχετικά με τον Κανονισμό που καθορίζει τις συνθήκες για την αμοιβαία αναγνώριση της ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, θέτει κανόνες για την εμπιστοσύνη των υπηρεσιών και δημιουργεί ένα νομικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές υπογραφές και σφραγίδες, τα ηλεκτρονικά έγγραφα, καθώς και τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και τα πιστοποιητικά γνησιότητας των ιστοσελίδων. Έτσι, δρομολογείται η ψήφιση αυτού του Κανονισμού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν τις Ευρωεκλογές του Μαΐου. Και την θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη προς την κατεύθυνση της οικοδόμησης εμπιστοσύνης στην Ε.Ε. αναφορικά με την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών, και ιδίως για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές.

Η δεύτερη αφορά στην συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, την ίδια ημέρα, σχετικά με την Οδηγία για νέα μέτρα μείωσης του κόστους των ευρυζωνικών υπηρεσιών (Broadband Cost Reduction), η οποία θα καταστήσει ευκολότερη και φθηνότερη την ανάπτυξη δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών υψηλής ταχύτητας, προωθώντας μεταξύ άλλων την κοινή χρήση υποδομών, όπως σωλήνες ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και αποχέτευσης, μείωση που αναμένεται να φτάσει στο 25%. Και η συγκεκριμένη συμφωνία δρομολογεί την ψήφιση της Οδηγίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν τις Ευρωεκλογές. Με την νομοθετική αυτή πρωτοβουλία της Ελληνικής Προεδρίας, επιδιώκεται η διευκόλυνση των συνεργειών στην εγκατάσταση και την εκμετάλλευση των υποδομών, η απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου, η ελάφρυνση των γραφειοκρατικών βαρών και η άρση των εμποδίων που οφείλονται στο ισχύον πολύπλοκο κανονιστικό πλαίσιο, που παρεμποδίζει την περαιτέρω ανάπτυξη και μεγέθυνση των επιχειρήσεων, έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα και αποθαρρύνει τις επενδύσεις.

Θέλω να τονίσω ότι με την ολοκλήρωση της ψηφιακής εσωτερικής αγοράς της, η Ευρώπη θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕΠ της κατά σχεδόν 500 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί σε 1.000 ευρώ ανά Ευρωπαίο πολίτη. Προκειμένου όμως να απογειωθεί η χρήση των νέων συνδεδεμένων τεχνολογιών, που περιλαμβάνουν τις τηλε-πληρωμές, το υπολογιστικό νέφος ή την επικοινωνία μεταξύ των μηχανών, οι πολίτες χρειάζονται αξιοπιστία και εμπιστοσύνη.

Εμείς, στο Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων στα πλαίσια της Ελληνικής Προεδρίας, πιστεύουμε ότι βοηθήσαμε με την υλοποίηση των δύο προτεραιοτήτων μας να γίνει ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Και ευελπιστούμε ότι το μέλλον διαγράφεται θετικό με συνέργειες στον ψηφιακό τομέα και με την προώθηση της αντίληψης συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.