Κουνούπια, Ιός του Δυτικού Νείλου και προφυλάξεις

Του Νίκου Κατσαρού - Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ και π.Πρόεδρος Ενωσης Ελλήνων Χημικών

Κάθε καλοκαίρι μας επισκέπτωνται και τα κουνουπια κάθε είδους με σοβαρούς κινδύνους για την υγεία μας και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και οι Περιφέρειες με καθυστέρηση να πραγματοποιούν τους ψεκασμούς και τα άλλα ενδεδειγμένα προληπτικά μέτρα, κυρίως λόγω των γραφειοκρατικών διαδικασιών, όπως ισχυρίζονται. Πρέπει όμως όλοι να γνωρίζουμε, ότι εάν κάποιος προσβληθεί απο τσιμπημα κουνουπιού μολυσμένο με τον ιό του Δυτικού Νείλου δεν υπάρχει φαρμακο,ή ειδική θεραπεία,ούτε και εμβόλιο μέχρι σήμερα υπάρχει.

Δυνητικά ολα τα είδη κουνουπιού μπορεί να μεταδώσουν τον ιό του Δυτικού Νείλου Στην χώρα μας ενδειμούν 55 είδη κουνουπιών και απο αυτά κυρίως πέντε είδη της κατηγορίας Culex , κάποια απο αυτά βρίσκονται κυρίως σε αστικές και άλλα σε αγροτικές περιοχές (ορυζώνες, λίμνες, κανάλια απορροής κλπ). Συνήθως τα κουνούπια προσλαμβάνουν τον ιό απο είδη πουλιών που είναι μολυσμένα με τον ιό και είτε νοσούν είτε όχι.

Συνήθως τα κρούσματα σε ανθρώπους εμφανίζονται κατα την θερινή περίοδο την εποχή της μεγάλης δραστηριότητος των κουνουπιών. Η δράση των κουνουπιών συνεπώς και η πιθανότητα μόλυνσης με τον ιό αυξανεται με την θερμοκρασία και την υγρασία.Τα κουνουπια τσιμπούν απο το σούρουπο και κατά την διάρκεια της νύχτας και πολύ λιγότερο κατα την διάρκεια της ημέρας.

Τα θηλυκά κουνούπια τσιμπούν τον άνθρωπο και αλλα είδη θηλαστικών για να πάρουν το αίμα για την ανάπτυξη των ωαρίων και τσιμπούν κυρίως στούς αστραγάλους ,τους αγκώνες και τα γόνατα.Η νοσος του ιού του Δυτικού Νείλου δεν μεταδίδεται απο άνθρωπο σε άνθρωπο και μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις μεταμόσχευσης οργάνου ή μεταγγισης αίματος ή απο μητέρα στο έμβρυο.

Σε ότι αφορά τα συμπτώματα της λοίμωξης απο τον ιό του Δυτικού Νείλου, το 80%που μολύνωνται παραμένουν χωρίς συμπτώματα , ενώ το 20% εμφανίζουν ήπια συμπτωματολογία, παρόμοια με αυτά της γρίπης, πονοκεφάλους, ζαλάδες, εμετούς, αδυναμία, πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις και μερικές φορες δερματικά εξανθήματα και διόγκωση των λεμφαδένων.

Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή δεν υπάρχει εμβίλιο ή ειδική θεραπεία παρά μόνον υποστηρικτική (για πονοκέφλο κλπ) εως ότου τα συμπτώματα εξαλειφθούν.Λιγότερο απο 1% (κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας με προβλήματα υγείας) αναπτύσουν την σοβαρή μορφή της νόσου ειναι με εγκεφαλίτιδα-μηνιγγίτιδα που ξεκινούν με πονοκέφαλο , υψηλό πυρετό, δυσκαμψία αυχένα, απάθεια, αποπροσανατολισμό ,τρόμο, σπασμούς, κώμα και παράλυση. Ο χρόνος επώασης της λοίμωξης είναι 2 εως 14 ημέρες,καθώς τόσο είναι το χρονικό διάστημα απο το τσιμπημα του κουνουπιού μεχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτωνΤα συμπτώματα διαρκούν μερικές ημέρες και μερικές φορές ίσως και εβδομάδες.Η πιθανότητα να καταληξει κάποιος μετά την προσβολή απο τον ιό ειναι περίπου μία στις δέκα χιλιάδες.

Το Κουνούπι Τίγρης (Aedes Albopictus) ειναι το πιό πολυσυζητημένο είδος διεθνώς τα δυο τελευταία χρόνια παρόλο που ούτε ειναι νέο είδος κουνουπιού( εχει ανακαλυφθεί απο το 1894)είναι,ούτε ειναι το μόνο για την μετάδοση σοβαρών ασθενειών οπως ο δάγκειος πυρετόςκαι αλλες ασθένειες οπως ο ιός του Δυτικού Νείλου,ο ιός της Ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας,ο κίτρινος πυρετός,οι νηματώδεις των φιλαριώσεων κλπ. Εκείνο που το έκανε τόσο σημαντικό ήταν η εκπληκτική ικανότητα του τα τελευταία 20 περίπου χρόνια να εξαπλώνεται και να προσαρμόζεται με ευκολία σε νέους βιότοπους, μακριά απο τον αρχικό τόπο παρουσίας του( δάση Ν.Α. Ασίας) και να μεταδίδει ασθένειες αυτόχθονες των νέων περιοχών που εγκαθίσταται.Ειναι περιορισμένη η ικανότητα του να καλύπτει μεγάλες αποστάσεις ,ετσι ο κυριότερος τρόπος διασποράς του είναι η παθητική μεταφορά του όπως π.χ το εμπόριο χρησιμοποιημένων ελαστικών.

Συμπεραίνεται λοιπόν αβίαστα οτι η πρόληψη απο τα τσιμπήματα των κουνουπιών ειναι ο μοναδικός τροπος προστασίας απο τις δυσάρεστες αλλά και τις σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.

Α Περιορισμός των Εστιών Μόλυνσης στο Περιβάλλον που Ζούμε:
Απομάκρυνση νερού που μαζεύεται στα πιατάκια απο τις γλάστρες τακτικά( τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα), απομάκρυνση ή κάλυψη δοχείων νερού ώστε να μη μαζεύουν βρόχινο νερό,,τακτικός καθαρισμός και ανανέωση νερού στις ποτίστρες των ζώων και πουλιών,επισκευή στους σπασμένους σωλήνες που έχουν διαρροή,επισκευή στις βρύσες της αυλής μας ή στα μπαλκόνια που που στάζουν,κάλυψη των αγωγών εξαερισμού των βόθρων με κατάλληλες σίτες,καθαρισμός στα λούκια της βροχής απο τα φύλλα,απομάκρυνση ή κάλυψη μη χρησιμοποιούμενων ελαστικών αυτοκινήτου ώστε να μην συσωρεύουν βρόχινο νερό,.συνεχής λειτουργία φίλτρων σε πισίνες και άλλεςς διακοσμητικές κατασκευές που διατηρούν στάσιμα νερά πχ σιντριβάνια.

Συμπέρασμα: Οιαδήποτε μικρή συλλογή νερού ειδικά γύρω απο τα σπίτια μας , όπως υδρορροές, κουτιά, παιχνίδια, μη καλυπτόμενοι βόθροι κλπ μπορεί να αποτελέσουν εστία ανάπτυξης κουνουπιών.

Β. Καταπολέμηση Κουνουπιών με Ψεκασμούς.
Η προνυμφοκτονία (ψεκασμός προνυμφών) είναι ίσως το κυριότερο απο τα βασικά μέτρα καταπολέμησης των κουνουπιών.Σήμερα χρησιμοποιούνται βιολογικά σκευάσματα, καθώς και σκευάσματα που αναστέλουν την ανάπτυξη των εντόμων.Σε ειδικές περιοχές χρησιμοποιούνται και ωρισμένα οργανοφωσφορικά.Η καταπολέμηση των ενήλικων κουνουπιών (ακμαιοκτονία)μπορεί να γίνει απο εδάφους ή απο αέρος σε ειδικές περιπτώσεις και με ειδικά σκευάσματα.

Γ. Ατομικά Μέτρα Προστασίας.
Συνιστώνται τα κατάλληλα ρούχα που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματος και η χρήση εντομοαπωθητικών .Μέτρα στις κατοικίες οπως σήτες στα παράθυρα και κίτρινες λάμπες στους εξωτερικούς χώρους δρούν βοηθητικά.

Συμπερασματικά πρέπει να τονισθεί οτι η προστασία απο τα κουνούπια που εχουν μολυνθεί με τον ιό του Δυτικού Νείλου επιτυγχάνεται με την εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων διαχείρησης των κουνουπιών απο την πολιτεία.Ολα τα άλλα μέτρα δρούν βοηθητικά.

Οσον αφορά την ελονοσία η χώρα μας είχε ανακηρυχτεί ελεύθερη απο το 1974 σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με 20 εως 50 κρούσματα ετησίως που προέρχωνται από επισκέπτες απο χώρες οπου ενδημεί η ελονοσια. Το 2012 είχαμε 93 κρούσματα εκ των οποίων τα 70 ήταν απο επισκέπτες.

Πίνακας: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων λοίμωξης από ιό του Δυτικού Νείλου, με και χωρίς προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) ανά έτος, Ελλάδα, 2010-2013.