Φέτος ο Άγιος Βασίλης φοράει κίτρινο γιλέκο

Είναι η στιχομυθία σε μια τηλεοπτική διαφήμιση γνωστής τηλεφωνικής εταιρείας όπου ο ήρωας τηλεφωνητής αποτελεί την προσωποποίηση της πελατοκεντρικής αντίληψης της εν λόγω εταιρείας.

Γράφει ο Αντώνης Ελευθεριάδης

Φυσικά η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων στις μεγάλες εταιρείες είναι ενοικιαζόμενοι χωρίς εργασιακά δικαιώματα και με τον κατώτατο μισθό. Οι managers θεωρούν ότι πρέπει μια σύγχρονη εταιρεία να λειτουργεί με όρους Άπω Ανατολής. Χαμηλοί μισθοί, σκληρή πειθαρχεία και οποιαδήποτε διαφωνία μπορεί να αντιμετωπιστεί με την απειλή ή την ίδια την απόλυση. Και αν ο Κομφούκιος θεμελίωσε μια συγκεκριμένη φιλοσοφία υποταγής προς τους μεγαλύτερους και τους έχοντες εξουσία, στην Ευρώπη αυτές οι αντιλήψεις οδηγούν τις κοινωνίες σε σημεία βρασμού.

Οι millennials, όσοι ενηλικιώθηκαν δηλαδή μετά το 2000, αποτελούν μια χαμένη γενιά που θα ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη αλλά μορφώθηκε όσο καμία άλλη. Αυτοί είναι που μετέχουν στην εξέγερση των κίτρινων γιλέκων και αυτοί που έχουν απενοχοποιήσει στο μυαλό τους τον εθνικισμό. Σημαντικό οργανωτικό κομμάτι του κινήματος των κίτρινων γιλέκων αποτελούν οι εθνικιστές της Lepen, όμως τα συνδικάτα και η οργανωμένη αριστερά επέλεξαν να συμμαχήσουν με το κίνημα και είναι η σωστή επιλογή. Το πλαίσιο των αιτημάτων είναι προοδευτικό και δεν πρέπει να αντιμετωπίσεις εχθρικά τα φτωχά στρώματα επειδή δεν έχουν διαμορφωμένη ταξική συνείδηση. Το περιβάλλον και η νέα γενιά θα αποτελούν για τα επόμενα χρόνια τον πυρήνα της πολιτικής. Δεν είναι τυχαία η άνοδος των Πρασίνων στην Γερμανία, όπου οι σοσιαλιστές αδυνατούν να ανταποκριθούν πολιτικά στη νέα εποχή.

Οι νεοφιλελεύθεροι πιστεύουν ότι η ενσωμάτωση του σκληρού ανταγωνισμού σε κάθε πτυχή της κοινωνίας θα αναδείξει τους άξιους. Πρέπει να υπάρχουν υψηλά κίνητρα επίδοσης και αντίστοιχη τιμωρία. Η Κωνσταντίνα Τζίνη σε άρθρο της στο Human resource management (2018) αναδεικνύει ότι όταν η απόδοση ενός εργαζομένου αξιολογείται συγκριτικά με τους συνεργάτες του αυτό είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε ανήθικη συμπεριφορά. Σε άρθρο της η Kriti Jain στο Harvard Business Review (2018) αναφέρει ότι ο ανταγωνισμός οδηγεί σε αύξηση αυτοπεποίθησης, διάθεσης για ρίσκο και μειώνει τους ηθικούς ενδοιασμούς. Οι τραπεζίτες απέδειξαν παγκοσμίως την ροπή τους προς το ρίσκο, ειδικά όταν τζογάρουν με τα χρήματα άλλων, προκειμένου να απολαύσουν παχυλά bonus. Η πρόταση είναι να ενσωματωθεί η ηθική μέσα στο σύστημα αξιών που διακατέχει το εργασιακό περιβάλλον.

Αυτό σε μια κοινωνία πως επιτυγχάνεται;

Ειδικά όταν ο ατομικισμός προβάλλεται παντού και η συλλογική αντίληψη είναι για τους ρομαντικούς ή για τους κυνικούς διαχειριστές πίστης που αποτελούν και τον λόγο που έχουν απαξιωθεί τα πάντα. Η μόνη λύση είναι οι θεσμοί. Η μακροπρόθεσμη επένδυση είναι το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι Φινλανδοί εκτιμούν ιδιαίτερα το επάγγελμα του δασκάλου και είναι δύσκολο να γίνεις ένας. Οι δάσκαλοι έχουν μεγάλη ελευθερία στο να ασκούν τα καθήκοντά τους, φυσικά με σεβασμό στα εθνικά προγράμματα. Το σύστημα είναι αυτόνομο. Τα σχολεία χρηματοδοτούνται από τις κοινότητες και αποτελεί αρμοδιότητα του διευθυντή του σχολείου, ο οποίος διορίζεται από το διοικητικό συμβούλιο, να προσλαμβάνει τους διδάσκοντες, να τους παρακολουθεί και να διαπραγματεύεται τον προϋπολογισμό του.

H αναδιαμόρφωση του συστήματος δικαιοσύνης είναι επίσης ένας ουσιαστικός στόχος επίτευξης αλλαγής κουλτούρας. Το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης κρίνεται από την αποτελεσματικότητα, την ανεξαρτησία και την ποιότητα του. Η δικαιοσύνη στοχεύει στην συλλογική ευδαιμονία καθώς αποτελεί τον εξισορροπητικό μηχανισμό. Η δικαιοσύνη διασφαλίζει την κοινωνία και απονέμεται με βάση την αρχή ότι όλα τα άτομα είναι ίσα μεταξύ τους. Αν και η άνιση μεταχείριση των ίσων είναι εξίσου άδικη της ίσης μεταχείρισης των άνισων. Η δικαιοσύνη θεμελιώνει την πίστη του πολίτη ότι είναι μέλος μιας κοινωνίας όπου οι κανόνες ισχύουν για όλους και απονέμεται με ορθό και ταχύ τρόπο. Η περίπτωση της καθαρίστριας στον Βόλο είναι χαρακτηριστική.

Η πιο σημαντική αλλαγή στις δημοκρατίες προέρχεται από την κρίση και την συμμετοχή των πολιτών. Η εμβάθυνση της δημοκρατίας είναι η μόνη λύση, οι πολίτες πρέπει να καταστούν πιο ενεργοί μέσω των δημοψηφισμάτων αλλά και μιας αμεσοδημοκρατικής πολιτικής. Η αντιπροσώπευση πρέπει να βαίνει μειούμενη.

Ξημερώνει μια νέα εποχή όπου για να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος οφείλουμε να εγκαθιδρύσουμε ένα διαφορετικό σύστημα αξιολόγησης. Η διαρκής αξιολόγηση αποτελεί τον μόνο τρόπο διόρθωσης και σταθερής υπηρέτησης ενός συνεκτικού μακροπρόθεσμου κοινωνικού οράματος. Η Ευρώπη οφείλει να αλλάξει και γρήγορα. Η Ενωμένη Ευρώπη παραμένει μια ωραία ιδέα που στη εφαρμογή της επιλέγει να αγνοεί τους ευρωπαϊκούς λαούς.

Αν οι λύσεις είναι αδύνατες, τότε να αλλάξουμε το ίδιο το σύστημα βροντοφώναξε η 15χρονη σουηδή μαθήτρια Greta Thunberg προς τους αντιπροσώπους του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή σε συνέδριο στην Πολωνία. «Δεν έχουμε έρθει εδώ για να ικετεύσουμε τους ηγέτες να ενδιαφερθούν. Μας έχετε αγνοήσει στο παρελθόν και θα μας αγνοήσετε ξανά. Έχουμε ξεμείνει από δικαιολογίες και ξεμένουμε από χρόνο. Είμαστε εδώ για να σας ενημερώσουμε ότι η αλλαγή έρχεται, είτε σας αρέσει, είτε όχι. Η αληθινή δύναμη ανήκει στους λαούς.»

Πολλοί κριτικάρουν την εξέγερση των κίτρινων γιλέκων για την πολιτική κατεύθυνση που ενδεχομένως να πάρει το συγκεκριμένο κίνημα, άλλοι θεωρούν ότι δεν είναι η κατάλληλη εποχή. Είναι όμως η ώρα τη νέα χρονιά να βγάλουμε έξω όλοι τα κίτρινα μας γιλέκα αν θέλουμε να ακουστούμε στην κορυφή του συστήματος πριν να είναι αργά για όλους. Ώρα και για τον Άγιο Βασίλη να είναι διπλά συμβολικός....
Καλή χρονιά σε όλους με ένα ρούχο παραπάνω!

*Ο Αντώνης Ελευθεριάδης είναι μέλος ΔΣ ΟΣΕΘ, τραπεζικό στέλεχος, πιστοποιημένος στην παροχή επενδυτικών συμβουλών