Αυξάνεται η πίεση στην ΕΚΤ για να λάβει περαιτέρω μέτρα

Η διαμόρφωση της ισοτιμίας του ευρώ σε υψηλότερα επίπεδα κατ' ουσίαν καθιστά πιο σφιχτές τις νομισματικές συνθήκες, τις οποίες η ΕΚΤ είχε αποπειραθεί να χαλαρώσει μόλις τον Νοέμβριο, μειώνοντας κι άλλο το βασικό αναχρηματοδοτικό της επιτόκιο στο 0,25%, ένα επίπεδο που αποτελεί ιστορικό χαμηλό. Το ΔΣ της ΕΚΤ συναντάται μεθαύριο Πέμπτη και μολονότι γενικά δεν αναμένεται να ανακοινώσει τη λήψη περαιτέρω μέτρων αυτή τη φορά, εκτιμάται πως παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την κατάσταση στις αγορές συναλλάγματος καθώς και την εξασθένιση του πληθωρισμού και αναλυτές προσδοκούν πως θα καταστήσει σαφές ότι θα αντιδράσει εάν οι συνθήκες αυτές επιμείνουν.

Αν και όταν τα πιστωτικά ιδρύματα βασίζονται λιγότερο στις χορηγήσεις της κεντρικής τράπεζας το γεγονός συνήθως ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι οι πιέσεις στις αγορές συναλλάγματος υποχωρούν, η συνεπακόλουθη μείωση της ρευστότητας σηματοδοτεί την αύξηση της ισοτιμίας. Αν αυτή συνεχιστεί, ενδέχεται να δυσχεράνει σε κρίσιμο βαθμό την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. «Υπάρχουν ανησυχίες ότι η ρευστότητα θα εξατμιστεί κι αυτό σημαίνει πως η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να δράσει», σχολίασε αναλυτής της τράπεζας Nordea. Σήμερα οι τράπεζες άντλησαν 112,5 δισεκ. ευρώ κατά την βασική εβδομαδιαία χορήγηση ρευστότητας από την ΕΚΤ, ήτοι 56 δισεκ. ευρώ λιγότερα σε σύγκριση με μία εβδομάδα πριν, όταν συγκέντρωναν κεφάλαια για την τεταμένη συνήθως περίοδο του τέλους της χρονιάς.

Επίσης, η ΕΚΤ κατάφερε να αντλήσει κεφάλαια για να εξισορροπήσει τις αγορές κρατικών ομολόγων βάσει του προγράμματός της —το οποίο πλέον τερμάτισε—, έπειτα από τρεις αποτυχημένες αλλεπάλληλες τέτοιες προσπάθειες. Ακόμη, οι τράπεζες θα τοποθετήσουν 179 δισεκ. ευρώ στην ΕΚΤ για μία εβδομάδα, 74 δισεκ. ευρώ περισσότερα εν συγκρίσει με την προηγούμενη, από 30ής Δεκεμβρίου. Όλα αυτά σημαίνουν πως αύριο Τετάρτη, όταν αποπερατωθούν οι συγκεκριμένες συναλλαγές, οι χρηματαγορές στην ευρωζώνη θα έχουν όγκο μειωμένο κατά 130 δισεκ. ευρώ, κάτι το οποίο θα σημαίνει πως η πλεονάζουσα ρευστότητα στις αγορές, δηλαδή το ποσό των χρημάτων στην αγορά πέραν των ποσών που χρειάζονται οι τράπεζες για την καθημερινή τους λειτουργία, θα πέσει στα περίπου 150 δισεκ. ευρώ, από περίπου 277 σήμερα.

«Αν και μέσα σε μία εβδομάδα δεν αλλάζει ο τόνος δραστικά, η κατεύθυνση της περυσινής χρονιάς επιβεβαιώνεται», επισήμανε ο αναλυτής της Nordea. Στο μεταξύ, ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη μειώθηκε απροσδόκητα τον Δεκέμβριο (στο 0,8%), έπειτα από μια μικρή αύξησή του τον προηγούμενο μήνα (0,9%), μεγεθύνοντας την πρόκληση που αντιμετωπίζει η ΕΚΤ στην προσπάθειά της να αποφύγει τον αποπληθωρισμό και να υποστηρίξει την ανάκαμψη της οικονομίας της ευρωζώνης. Το ποσοστό-στόχος που θέτει ο θεσμός που εδρεύει στη Φραγκφούρτη για τον πληθωρισμό είναι λίγο κάτω αλλά πάντως κοντά στο 2%.

Ο λεγόμενος δομικός πληθωρισμός μειώθηκε στο 0,7%, που αποτελεί ιστορικό χαμηλό. Ο Μάριο Ντράγκι, πρόεδρος του ΔΣ του κεντρικού πιστωτικού ιδρύματος της Ευρώπης, έχει δηλώσει ότι εάν η ΕΚΤ διοχετεύσει πράγματι επιπλέον ρευστότητα στις αγορές, θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι επιπρόσθετες μακροπρόθεσμης διάρκειας χορηγήσεις δεν θα χρησιμοποιηθούν απλά για την αγορά κρατικών αξιόγραφων, όπως είχε συμβεί σε μεγάλο βαθμό όταν είχε διοχετεύσει πάνω από 1 τρισεκ. ευρώ στις τράπεζες σε δύο δόσεις, στα τέλη του 2011 και στις αρχές του 2012. Οι άλλες επιλογές που έχει η ΕΚΤ είναι η περαιτέρω μείωση των επιτοκίων της σε μηδενικό επίπεδο ή ακόμη και σε αρνητικό συντελεστή, να πάψει να εξισορροπεί τις αγορές ομολόγων της, κάτι που θα πρόσθετε 179 δισεκ. ευρώ στις αγορές άμεσα, ή να μειώσει τις προϋποθέσεις τις οποίες θέτει για να χορηγεί ρευστότητα.

Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο, όταν η πλεονάζουσα ρευστότητα είχε επίσης μειωθεί περί τα 150 δισεκ. ευρώ στις αγορές, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια της αγοράς είχαν αυξηθεί. Η τάση αυτή μπορεί να παρατηρηθεί ξανά, ιδίως όταν αρχίσουν και πάλι οι εθελοντικές αποπληρωμές των τριετών δανείων της κεντρικής τράπεζας, την επόμενη εβδομάδα. Το διάστημα τέλη 2011-αρχές 2012 οι τριετείς χορηγήσεις της ΕΚΤ είχαν αυξήσει το επίπεδο της πλεονάζουσας ρευστότητας στα 800 δισεκ. ευρώ και πλέον.

Τα δάνεια εκείνα «ωριμάζουν» σε περίπου ένα χρόνο, αλλά πολλές τράπεζες χρησιμοποίησαν την επιλογή που διέθεταν να τα αποπληρώσουν πρόωρα και έχουν ήδη επιστρέψει το μισό ποσό. Ο Πίτερ Πρετ, επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, είχε αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο τον Νοέμβριο η ΕΚΤ να προβεί σε αγορές πόρων —εφαρμόζοντας μια πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης— τη στιγμή ακριβώς που η Fed, η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, ετοιμάζεται βαθμιαία να μειώσει τον όγκο της δικής της εκδοχής αυτής της πολιτικής, περικόπτοντας τις αγορές της. Πάντως θα χρειαζόταν μια περίοδος μηδενικού πληθωρισμού ή πληθωρισμού με αρνητικό πρόσημο, όπως είχε συμβεί στην Ιαπωνία, εγείροντας τον κίνδυνο μιας «χαμένης δεκαετίας» ώστε η πλειοψηφία στην ΕΚΤ να συναινέσει στο τύπωμα χρήματος.