80 ελληνικοί θησαυροί

Περικλής Πανταζής, «Μάγκας που τρώει καρπούζι». Ενα από τα τελευταία έργα της συλλογής, που αγόρασε η Τατιάνα Αβέρωφ - Ιωάννου μετά τον θάνατο του πατέρα της.

Κάποτε ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος εκτός από πολιτικός ήταν και παθιασμένος φιλότεχνος, είδε σε μουσείο των Βρυξελλών ένα έργο που του τράβηξε το ενδιαφέρον. Εμαθε πως ο δημιουργός του ήταν Ελληνας, ο Περικλής Πανταζής.

Από τότε ανέπτυξε μία εμμονή γι' αυτόν τον ζωγράφο, ο οποίος πέθανε από φυματίωση στα 35 του το 1884, αλλά είχε προλάβει να καθιερωθεί ως ένας από τους πρωτοπόρους της βελγικής ιμπρεσιονιστικής σχολής μαζί με τους Βόγκελς και Ενσορ. Το όνομά του έμοιαζε ηπειρώτικο για τον Αβέρωφ, που πάσχισε να αποδείξει ότι ο Πανταζής καταγόταν από το χωριό Ζίτσα των Ιωαννίνων, συλλέγοντας έγγραφα και στοιχεία, δημιουργώντας εντέλει ένα μικρό Αρχείο. Μπορεί η ηπειρώτικη καταγωγή του Πανταζή να παραμένει ένα ερώτημα, αλλά η Ελλάδα γνώρισε έναν μεγάλο ζωγράφο, χάρη στον Αβέρωφ που τον «ανακάλυψε». Ως υπουργός Εξωτερικών έφερε πολλά έργα του από το Βέλγιο και ο ίδιος αγόρασε κάμποσα.

Τόσο η πρώτη συλλογή του Αβέρωφ, την οποία πούλησε στον Αναστάσιο Λεβέντη κατά τη διάρκεια της Επταετίας, βαθιά απογοητευμένος από τις επιθέσεις της χούντας εναντίον του, όσο και η δεύτερη συλλογή που στη συνέχεια αποτέλεσε, με περίπου 200 έργα, τον βασικό κορμό της ομώνυμης Πινακοθήκης στο Μέτσοβο, περιέχουν έναν σημαντικό αριθμό αξιόλογων έργων του Πανταζή. Γύρω στα 15 έργα του έχει σήμερα η Πινακοθήκη, μας λέει η πρόεδρος του Ιδρύματος Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσα, συγγραφέας Τατιάνα Αβέρωφ - Ιωάννου. Μετά τον θάνατο του πατέρα της αγοράστηκε επιπλέον ένας πίνακας, από τα ωραιότερα έργα της νεοελληνικής ζωγραφικής: «Μάγκας που τρώει καρπούζι», σε δημοπρασία στο Λονδίνο, αντί 20 εκατ. δραχμών, στις αρχές της δεκαετίας του '90.

Αυτός ο «Μάγκας» μαζί με άλλα τρία έργα του Πανταζή περιλαμβάνονται στην παρουσίαση της σημαντικής αυτής περιφερειακής πινακοθήκης στο Ιδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη από τις 20 Ιουνίου έως τις 20 Σεπτεμβρίου.

Επί τρεις μήνες το κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει την έκθεση «Νεοελληνική Τέχνη: Θησαυροί από την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ», με 80 και πλέον αριστουργήματά της, επιλεγμένα από μία συλλογή περίπου 750 έργων νεοελληνικής τέχνης από τον 19ο αιώνα και τους βασικούς εκφραστές της Σχολής του Μονάχου έως τον προβληματισμό γύρω από τη σχέση μοντερνισμού και παράδοσης και μέχρι τις σύγχρονες αναζητήσεις των ημερών μας.

Η επικείμενη έκθεση διαφέρει από το επετειακό αφιέρωμα «Το πορτρέτο ενός μουσείου», που έγινε στο Μουσείο Μπενάκη το 2009, για τα 20 χρόνια λειτουργίας της Πινακοθήκης (εγκαινιάστηκε το 1988, δύο χρόνια πριν από τον θάνατο του ιδρυτή) και τα 100 από τη γέννηση του Ε. Αβέρωφ. Ο διευθυντής του εικαστικού προγράμματος του Ιδρύματος Θεοχαράκη Τάκης Μαυρωτάς έχει επιλέξει τα εμβληματικά έργα της συλλογής, με περισσότερους σύγχρονους καλλιτέχνες. «Κάθε φορά όταν τα βλέπω έχουν μία άλλη ζωή, σαν να συνομιλούν αλλιώτικα», μας λέει η Τατιάνα Αβέρωφ.

Σε αυτό το πανόραμα νεοελληνικής ζωγραφικής, που αρχίζει με οικογενειακά πορτρέτα του Γεωργίου Μ. Αβέρωφ από τον Κ. Παρθένη, του Ευάγγελου Αβέρωφ από τον Π. Πρέκα και της Τατιάνας Αβέρωφ από τον Γ. Ρόρρη, θα δούμε μεταξύ άλλων την εμβληματική «Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδος από τον Κανάρη» του Νικηφόρου Λύτρα, την «Προσωπογραφία του Παύλου Μελά» του Γ. Ιακωβίδη, «Το σπίτι που ονειρεύεται» του Μ. Οικονόμου, ένα «Ερωτικό» του Γ. Μόραλη, «Ο προπάππος Περραίβος κρατώντας στο χέρι του την κεφαλή του Ρήγα Φεραίου» του Ν. Εγγονόπουλου, «Αναπαυόμενος άνδρας» του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Επίσης έργα των Σπυρόπουλου, Φασιανού, Αδαμάκου, Ζαχαριουδάκη, Χάρου κ.ά.