Παναγία Σουμελά: Η «καρδιά» της ποντιακής ψυχής και οι τουρκικές παραβιάσεις στη συνθήκη της Λωζάνης

Παρά τις κατά καιρούς αρνήσεις του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να δώσει άδεια λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η Ιερά Μονή είναι μία από τις πιο γνωστές αλλά και πιο αγαπημένες εικόνες Παναγίας όλων των ορθοδόξων Χριστιανών ενώ έχει ξεχωριστή θέση στις καρδιές των Ποντίων όχι μόνο της Ελλάδας.

Λαξεμένη στην κυριολεξία μέσα σε βράχους, χτίστηκε τον 4ο αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση το 386 οι Αθηναίοι μοναχοί Βαρνάβας και Σωφρόνιος οδηγήθηκαν στις απάτητες βουνοκορφές του Πόντου μετά από αποκάλυψη της Παναγίας με σκοπό να ιδρύσουν το μοναχικό της κατάλυμα. Η Παναγία Σουμελά όταν άνοιξε ξανά τις πόρτες της το 2010 έπειτα από 88 χρόνια, συγκέντρωσε εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες από όλον τον κόσμο, ωστόσο το Σεπτέμβριο 2015 οι τουρκικές αρχές αναγκάστηκαν να την κλείσουν και πάλι λόγω σοβαρών κινδύνων για την ασφάλεια των επισκεπτών αλλά και τη διατήρηση του μνημείου.

Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη μέχρι τον ξεριζωμό. Το 1922 οι Τούρκοι κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι διαπράττοντας το μεγάλο έγκλημα της πολιτιστικής γενοκτονίας. Αφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή μετά έβαλαν φωτιά για να σβήσουν τα ίχνη των εγκλημάτων τους και για να ικανοποιήσουν το μίσος εναντίον των Ελλήνων.

Τον Φεβρουάριο του 2016 ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Η αποκατάσταση περιλάμβανε εξωραϊσμό, γεωλογική και γεωτεχνική έρευνα και ενίσχυση των πετρωμάτων. Το 2019 έγινε η πρώτη Θεία Λειτουργία μετά από τις εργασίες ανακαίνισης. Το τρίτο στάδιο της αποκατάστασης, που περιλάμβανε τον εσωτερικό αύλειο χώρο, ολοκληρώθηκε αργότερα και το τμήμα άνοιξε ξανά για τους επισκέπτες την 1η Ιουλίου 2021.

Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου η Μονή φιλοξένησε 340.000 επισκέπτες. Με την ολοκλήρωση του έργου κατά 65%, άνοιξε η πρόσβαση σε τμήμα της Μονής για το κοινό στις 28 Ιουλίου 2020.

Η τελευταία Θεία Λειτουργία τελέστηκε στην Παναγία Σουμελά τον Δεκαπενταύγουστο του 2022 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, με τη συμμετοχή και του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου.

Το μοναστήρι αγαπήθηκε πολύ από τους χριστιανούς αλλά και από πολλούς μουσουλμάνους της γύρω περιοχής οι οποίοι διέθεταν σημαντικό ποσό για την ενίσχυσή του.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την αγάπη των Ελλήνων για την Παναγία Σουμελά και τον Πόντο και να δηλητηριάσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, παραβιάζοντας τη συνθήκη της Λωζάνης σύμφωνα με την οποία η Τουρκία θα πρέπει να εγγυάται τα δικαιώματα της ορθόδοξης μειονότητας στην Τουρκία. Χάρη όμως στον Οικουμενικό Πατριάρχη και χάρη σε ορισμένους επιφανείς Έλληνες πατριώτες ποντιακής καταγωγής, η άδεια δόθηκε και φέτος από τις τουρκικές αρχές για να γίνει αύριο η θεία λειτουργία. Έστω και για λίγες ώρες.