Η ισχύς της συνθήκης της Λωζάνης και η ατζέντα του ελληνοτουρκικού διαλόγου

«Η Συνθήκη της Λωζάνης αποτελεί εχέγγυο της εδαφικής μας ακεραιότητας και της πολιτικής ασφάλειας με την οριστική κατοχύρωση των εθνικών μας συνόρων σε διεθνές συμβατικό πλαίσιο», διεμήνυε ο Νίκος Δένδιας την εποχή που ήταν υπουργός Εξωτερικών και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονταν σε ένταση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να την επικαλείται συνεχώς σε δηλώσεις του.

Ηρθε όμως χθες η δήλωση του καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και βουλευτή της ΝΔ Άγγελου Συρίγου, ότι η συνθήκη είναι παρωχημένη και προκάλεσε πολλές συζητήσεις.

«Σήμερα θεωρώ ότι πρέπει να περάσουμε στην επόμενη φάση και να πούμε την πραγματικότητα. Η συνθήκη της Λωζάνης είναι μια συνθήκη παρωχημένη σε σχέση με την αποστρατικοποίηση» δήλωσε στον ΣΚΑΪ για να προσθέσει ότι είναι μια βασική συμφωνία, έχει άλλες 14 συμφωνίες, παραρτήματα κ.λπ. Το 97% όλων αυτών στο σήμερα δεν έχει καμία αξία. Τα μόνα που έχουν αξία στο σήμερα είναι αυτά που ορίζουν σύνορα της Τουρκίας έναντι των γειτονικών χωρών».

Ασφαλώς ο κ. Συρίγος που είναι άριστος γνώστης των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής διευκρινίζει ότι «η Τουρκία, όταν μιλά για Συνθήκη της Λωζάνης αναφέρεται σε θέματα των συνόρων και των μειονοτήτων. Αλλά το διεθνές δίκαιο προβλέπει πως οι συνθήκες που περιλαμβάνουν συμφωνίες για σύνορα δεν αλλάζουν με τίποτα στον κόσμο». Υπό άλλες συνθήκες ο Ταγίπ Ερντογάν θα εσπευδε να εκμεταλλευτεί τη δήλωση και να υπενθυμίσει τη θέσης της Τουρκίας που θεωρεί ότι η Ελλάδα ήταν εκείνη που παραβιάσε τη συγκεκριμένη συμφωνία το 1936 με την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 6 μίλια. Η τουρκική αντίληση λέει ότι το καθεστώς της Λωζάννης αποτελεί μια κοινή κληρονομιά Ελλάδας και Τουρκιας . Τα πράγματα θα πρέπει να μείνουν στις διευθετήσεις του 1923. Οποιαδήποτε αλλαγή σε σε σχέση με εκείνο το καθεστώς θα πρέπει να συμφωνείται μεταξύ των δύο χωρών.

Η Συνθήκη της Λωζάνης λέει όμως ότι καθορίζεται η εδαφική επικράτεια της Τουρκίας σε σχέση με τις γειτονικές της χώρες. Δεν καθόρισε το εδαφικό καθεστώς των γειτονικών κρατών. Επί της ουσιας περιόρισε την τουρκική κυριαρχία στα νησιά που βρίσκονται εως τρια μίλια από τις ακτές της χωρίς ασφαλώς να περιορίσει την ελληνική κυριαρχία με ανάλογο τρόπο.

Η Τουρκία αντιλαμβάνεται ότι είναι αδόκιμο να ζητήσει συνολική κατάργηση ή αναθεωρηση της συνθήκης. Γι’αυτό και επικεντρώνεται σε ορισμένες διατάξεις όπως στην αύξηση του ελληνικού εναέριου χώρου σε 10 μίλια το 1931, ή στην απόφαση του 1951 να περιέλθει η περιοχή επιχειρησιακής ευθύνης του Αιγαίου στη Ελλάδα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν όλα αυτά θα αποτελέσουν κομμάτι του ελληνοτουρκικού διαλόγου που από την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα έχει μπει σε νέα φάση και η συνθήκη της Λωζάννης μπει στην ατζέντα της διαπραγμάτευσης.