Δεκαπενταύγουστος: Ημέρα-ύμνος στην Παναγία - Η Ορθοδοξία και ο Ελληνισμός τιμούν τη Μητέρα όλων μας

Με σεβασμό, κατάνυξη και τη Μεγαλοπρέπεια που Της αξίζει εορτάζεται και φέτος σε όλη την Ελλάδα η Κοίμηση της Θεοτόκου, η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή του καλοκαιριού.

Ο Δεκαπενταύγουστος είναι η ημέρα – ύμνος στην Παναγία, στην Μητέρα όλων μας και εορτάζεται κάθε καλοκαίρι στις 15 Αυγούστου σε όλη την Ελλάδα, με ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Οι Χριστιανοί σε κάθε γωνιά της χώρας, γιορτάζουν τη μετάστασή της Παναγίας στους ουρανούς. Πλήθος πιστών χριστιανών συρρέει σε κάθε εκκλησία της Παναγίας και πανηγυρίζουν, διότι η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι πένθιμο γεγονός για τον λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν» και με την Κοίμησή της προπορεύτηκε στη δόξα που μας περιμένει.

Η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου έχει ιδιαίτερη θέση στο εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας καθώς συνδέεται άμεσα με τη μοναδικότητα του προσώπου της Παναγίας στο έργο «της εν Χριστώ σωτηρίας» των ανθρώπων.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη από τις γιορτές που καθιέρωσε η Εκκλησία προς τιμήν της Μητέρας του Χριστού, τις ονομαζόμενες θεομητορικές εορτές.

Δεν είναι μόνο η Παναγία της Τήνου, η Εκατονταπυλιανή της Πάρου και η Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο που συγκεντρώνουν κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές. Κάθε ναός και ξωκλήσι αφιερωμένο στη Μεγαλόχαρη «φορά» τα γιορτινά του, ενώ ιδιαίτερο χρώμα στις εκδηλώσεις δίνουν τα έθιμα του κάθε τόπου.

Παναγία της Τήνου

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Τήνου απεικονίζει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και όχι την Κοίμηση, όπως ίσως θεωρούν κάποιοι λόγω της γιορτής τον Δεκαπενταύγουστο, μα και των πολύτιμων πετραδιών με τα οποία είναι σκεπασμένη και κρύβουν τη θεματολογία της.

Η εικόνα βρέθηκε το 1823 έπειτα από σχετικά οράματα της μοναχής Αγίας Πελαγίας. Η αξίνα του εργάτη Δημήτριου Βλάσσι έσπασε την εικόνα στα δύο, ανάμεσα στη Θεοτόκο και τον Αρχάγγελο, ενώ στο σημείο που βρέθηκε οικοδομήθηκε ο ναός της Ευαγγελίστριας της Τήνου.

Η εύρεση της εικόνας θεωρήθηκε μεγάλο θαύμα και συνδέθηκε αναπόφευκτα με την επανάσταση. Μάλιστα γι’ αυτό το λόγο επισκέφτηκαν το νησί οι Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Νικηταράς και Μακρυγιάννης, για να προσκυνήσουν.

Η σύνδεση της Παναγίας της Τήνου με τους αγώνες του έθνους γιορτάζεται μέχρι σήμερα. Ανήμερα γίνεται Αρχιερατική Λειτουργία στον Ναό της Μεγαλόχαρης. Κατά την διάρκεια της Λειτουργίας ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο αρχηγός του Ναυτικού και οι άλλοι επίσημοι επιβαίνουν σε τορπιλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού και ρίχνουν στεφάνια, έξω από το λιμάνι, στο σημείο που τορπιλίστηκε το «Έλλη» στις 15 Αυγούστου 1940.

Μετά το τέλος της λειτουργίας ακολουθεί μεγαλοπρεπής λιτάνευση. Το ιερό κουβούκλιο που φέρει την εικόνα υποβαστάζεται από άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού, ενώ τιμητικά αγήματα από όλα τα όπλα και σώματα ασφαλείας, αρχιερείς και επίσημοι ακολουθούν με σεβασμό. Η μπάντα του Δήμου παιανίζει πένθιμα εμβατήρια.

0109

0209

0309

0409

0509

0609

0709

0809

0909

Παναγία Γερόντισσα

Δώρο του βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ του Κομνηνού προς την Ιερά Μονή Παντοκράτορος στο Άγιο Όρος, αποτελεί η φορητή εικόνα της Παναγίας Γερόντισσας, η οποία γιορτάζει τις 4 Απριλίου.

Σε αυτή η Παναγία απεικονίζεται ολόσωμη σε στάση δέησης. Το προσωνύμιο αποδόθηκε στην εικόνα πολύ αργότερα, σε ένα καθοριστικό για την ονομασία της θαύμα, όταν ακόμη η θέση της εικόνας ήταν μέσα στο Ιερό Βήμα, πίσω από την Αγία Τράπεζα. Τότε ένας πολύ ενάρετος και μεγάλος σε ηλικία ηγούμενος που γνώριζε πότε θα έρθει το τέλος του, θέλησε να κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων.

Γι’ αυτό το λόγο είχε παρακαλέσει τον ιερομόναχο που λειτουργούσε εκείνη την ημέρα να συντομεύσει τη Θεία Λειτουργία για να προλάβει να κοινωνήσει, μάταια, όμως, διότι εκείνος καθυστερούσε. Τότε η Παναγία παρενέβη, προστάζοντάς τον να τελειώσει γρήγορα. Έτσι κι έγινε, ο ηγούμενος κοινώνησε, εκοιμήθη, και εξαιτίας αυτού του περιστατικού η εικόνα απέκτησε την προσωνυμία Γερόντισσα. Κατόπιν η εικόνα μεταφέρθηκε έξω από το Ιερό Βήμα, για να μπορούν να την προσκυνούν οι επισκέπτες της Μονής.

Με έξοδα Κωνσταντινουπολίτισσας αρχόντισσας επενδύθηκε με νεότερο αργυρό κάλυμμα, κατασκευασμένο ύστερα από εκφρασμένη επιθυμία της ίδιας της Θεοτόκου, ενώ το πιθάρι που απεικονίζεται έγινε προς ανάμνηση θαύματος το 17ο αιώνα. Την εποχή εκείνη το μοναστήρι δεν είχε καθόλου λάδι ενώ οι ανάγκες ήταν πολλές, κι έτσι το εγκατέλειψαν, ώσπου συνέβη το θαύμα. Έπειτα από προσευχές του ηγούμενου στη Γερόντισσα άρχισε να τρέχει λάδι από την είσοδο της αποθήκης όπου φυλάσσονταν τα άδεια πιθάρια. Το λάδι ξεχείλιζε από ένα μόνο πιθάρι – το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα – και σταμάτησε να αναβρύζει αφότου γέμισαν όλα τα πιθάρια.

Παναγία Γοργοεπήκοος

Στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου Αγίου Όρους βρίσκεται από το 1646 η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Γοργοεπηκόου, προσωνύμιο δοσμένο από την ίδια τη Θεοτόκο, λόγω του ότι υπακούει γρήγορα τις δεήσεις των πιστών της. Λέγεται πως το έτος εκείνο που η μονή δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα να πληρώσει τους καθορισμένους φόρους στους Τούρκους κατακτητές, ο τραπεζάριος του μοναστηριού περνούσε συνεχώς μπροστά από την εικόνα με αναμμένα δαδιά, μαυρίζοντάς τη.

Την πρώτη φορά καταφρόνησε τη φωνή που βγήκε από την εικόνα, λέγοντάς του να μην περνά μπροστά από αυτή, ατιμώντας τη, και τη δεύτερη, συγχρόνως με τη φωνή, έχασε το φως του. Αντιλαμβανόμενος, τότε, το σφάλμα που έκανε την πρώτη φορά, κατασκεύασε ένα στασίδι μπροστά στην εικόνα της Παναγίας, παρακαλώντας τη να του συγχωρέσει το εξ’ απροσεξίας αμάρτημά του και να του χαρίσει το φως, ώστε βλέποντάς την εικόνα να τη δοξάζει και να την ευχαριστεί πάντοτε. Η προσευχή του τραπεζάρη μοναχού εισακούστηκε, βρήκε ξανά το φως του και στο χώρο της μονής φτιάχτηκε ένα παρεκκλήσι προς τιμήν της Παναγίας Γοργοϋπηκόου, αφού η ίδια η Παναγία χαρακτήρισε τον εαυτό της με το επίθετο αυτό. Η Γοργοεπήκοος τιμάται την 1η Οκτωβρίου στο Άγιο Όρος και στην Κω τον Δεκαπενταύγουστο.

Παναγία Θαλασσομαχούσα

Στη Μονή Στροφάδων Ζακύνθου βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Θαλασσομαχούσας, χαρακτηρισμός που δόθηκε λόγω της “μάχης” της με τα κύματα και τιμάται κάθε χρόνο το Δεκαπενταύγουστο. Η παράδοση λέει πως στα χρόνια της εικονομαχίας χριστιανοί της Κωνσταντινούπολης την έριξαν στη θάλασσα για να τη σώσουν από την οργή των διωκτών. Η εικόνα στάθηκε όρθια και ξεκίνησε το ταξίδι της, καταλήγοντας στη Μονή χωρίς να καταστραφεί. Ο ηγούμενος και οι Πατέρες την παρέλαβαν με δεήσεις και παρακλήσεις και την τοποθέτησαν στο Καθολικό της Μονής. Μάλιστα σε κάθε θαλασσοταραχή οι μοναχοί έπαιρναν το ακοίμητο καντήλι της Παναγίας και έριχναν το λάδι του στην αγριεμένη θάλασσα, η οποία γαλήνευε αμέσως.

Παναγία Παραμυθία

Στην Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου βρίσκεται από τον 14ο αιώνα η εικόνα της Παναγίας Παραμυθίας, μιας κλασικής απεικόνισης της Παναγίας με το Θείο Βρέφος στην αγκαλιά της, η οποία “παραμορφώθηκε” έπειτα από ένα θαύμα. Ήταν κάποιο έτος του 14ου αιώνα που ο ηγούμενος, έπειτα από την ακολουθία του Όρθρου, ενώ προσευχόταν με ευλάβεια πετάχτηκε ξαφνικά όταν άκουσε μια φωνή και αντίκρισε την εικόνα της Θεομήτορος να κουνιέται, λέγοντάς του να μην ανοίξουν την πύλη της Μονής, διότι έξω παραμόνευαν πειρατές – τότε ήταν μάστιγα στο Αιγαίο – έτοιμοι να τη λεηλατήσουν, παρά μόνο αφότου ανέβουν ψηλά, στα τείχη, και τους διώξουν. Το γλυκό πρόσωπο του μικρού Χριστού πήρε εκείνο του αυστηρού Κριτή, άπλωσε το χέρι του στο στόμα της μητέρας Του για να σταματήσει να τους προειδoποιεί, μιας και τους άξιζε να τιμωρηθούν, γιατί αμελούσαν τα μοναχικά τους καθήκοντα. Η Παναγία κράτησε το χέρι του Βρέφους, έγειρε το κεφάλι της προς τα δεξιά επαναλαμβάνοντας έντονα για δύο ακόμη φορές την προειδοποίησή της. Έπειτα η εικόνα πήρε την αρχική της μορφή, έως ότου ο ηγούμενος πληροφόρησε τους Πατέρες για το γεγονός και αντίκρισαν όλοι την παράσταση της εικόνας μεταμορφωμένη, όπως φαίνεται σήμερα. Η εικόνα είναι αχειροποίητος διότι “κατασκευάστηκε” μετά τη θαυματουργή επέμβαση της Θεοτόκου για τη διάσωση της Μονής, εξού και η ονομασία της ως Παραμυθία, δηλαδή Παρηγορήτρια, λόγω της γλυκιάς έκφρασης του προσώπου της. Το συμβάν έγινε τις 21 Ιανουαρίου, ημέρα που μέχρι σήμερα τιμάται η Παραμυθία.

Παναγία Προυσιώτισσα

Στα νοτιοδυτικά της Ευρυτανίας, στο Δήμο Προυσού βρίσκεται η ιερά μονή της Παναγίας Προυσιώτισσας – της Αρχόντισσας της Ρούμελης – στην οποία βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα από τον 9ο αιώνα. Προέρχεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας και έφτασε στην Ελλάδα από ένα αρχοντόπουλο την περίοδο της εικονομαχίας, ο οποίος ήθελε να σώσει την εικόνα από τη βασιλική διαταγή καταστροφής τους. Η εικόνα χάθηκε στην Καλλίπολη της Θράκης και βρέθηκε να φεγγοβολά μέσα σε ένα σπήλαιο κοντά στο σημερινό κοιμητήριο της Μονής. Το αρχοντόπουλο πήγε με τους δούλους του στην Ευρυτανία και πήρε την εικόνα από τους βοσκούς που τη βρήκαν, θεωρώντας τη δική του. Στο δρόμο της επιστροφής η Θεοτόκος του έκανε γνωστό πως επιθυμεί να βρίσκεται σε άγριους και ορεινούς τόπους με απλοϊκούς βοσκούς, παρά σε μεγαλουπόλεις με πλούσιους άρχοντες. Πάνω στο βουνό δημιουργήθηκε το τύπωμα της Παναγίας, μια τρύπα στην κορυφή του βουνού σε μέγεθος ίση με την εικόνα και κατά ύψος του βουνού εμφανίστηκαν αποτυπώματα ανθρώπινου πέλματος, τα «βήματα της Παναγίας», κατά πολλούς σήμερα. Περπάτησε, δηλαδή, η Παναγία προς την κορυφή του βουνού, διαπερνόντας το για να φτάσει και πάλι στη θέση που βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι.

Στην εικόνα η Παναγία δείχνει με το δεξί της χέρι το Χριστό και τον κρατά στην αγκαλιά της με το αριστερό, ενώ Εκείνος την ευλογεί. Ο εικονογραφικός τύπος της Οδηγήτριας είναι ντυμένος με αργυρόχρυσο πουκάμισο – τάμα του στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη προς την Παναγία που συχνά αρρώσταινε από θέρμη, φιλοξενούνταν και νοσηλευόταν στη μονή. Μετά τη θεραπεία του εκπλήρωσε το τάμα του και συνέχισε τους ένδοξους αγώνες του για την απελευθέρωση του έθνους.

Το μοναστήρι γιορτάζει τις 23 Αυγούστου, ημέρα αποδόσεως της Κοίμησης της Θεοτόκου και συνάμα ημέρα ευρέσεως της θαυματουργού εικόνας.

Παναγία Πυροβοληθείσα

Στην είσοδο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπεδίου βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα της Πυροβοληθείσας. Ονομάστηκε έτσι διότι το 1822 που το Άγιο Όρος κατελήφθηκε από τουρκική φρουρά, ένας στρατιώτης τόλμησε να πυροβολήσει την εικόνα της Θεοτόκου, που τότε βρισκόταν εξωτερικά της Μονής. Η σφαίρα “πλήγωσε” το δεξί χέρι της Παναγίας, ενώ ο ιερόσυλος που ήταν ανιψιός του αρχηγού του αποσπάσματος έπεσε στην παράνοια και κρεμάστηκε σε μια ελιά του κήπου, απέναντι από την είσοδο της μονής. Το συμβάν έγινε γνωστό στο θείο του αυτόχειρα από συνάδελφό του, κι έτσι απετράπη η λεηλάτηση της μονής, ενώ δόθηκε διαταγή να πετάξουν άταφο το πτώμα του, καθότι επρόκειτο για θεία δίκη.

Παναγία Τριχερούσα

Στη μονή του Χιλανδαρίου στο Άγιο Όρος βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας, μιας μοναδικής εικόνας που δεν απέχει πολύ από την κλασική απεικόνιση της Θεοτόκου με τον Ιησού στην αγκαλιά της. Κάτω όμως από το δεξί της χέρι υπάρχει ένα ακόμη, λόγω του οποίου δόθηκε το προσωνύμιο «Τριχερούσα», και βρίσκεται εκεί να υπενθυμίζει το θαύμα που έγινε.

Αρχικά η εικόνα ανήκε στην οικογένεια του Ιωάννη του Δαμασκηνού ο οποίος έζησε την περίοδο της Εικονομαχίας στη Δαμασκό της Συρίας και πέρα από χριστιανός υπήρξε και σύμβουλος του Χαλίφη Ουαλίδ της Συρίας γα θέματα που αφορούσαν το χριστιανικό πληθυσμό.

Από την Κωνσταντινούπολη είχε στηθεί πλεκτάνη εις βάρος του προκειμένου να συλληφθεί για τις θέσεις του κατά των εικονομάχων. Βέβαιος ο Χαλίφης πως τον πρόδωσε ο Ιωάννης διέταξε να του κόψουν το δεξί χέρι, όπως κι έγινε.

Ο Ιωάννης προσευχήθηκε το βράδυ εκείνο γονατισμένος μπροστά στο εικόνισμα, με το ακρωτηριασμένο μέλος κοντά του. Όταν ξύπνησε την επομένη αντίκρισε το θεραπευμένο χέρι του, και για να ευχαριστήσει την Παναγία έφτιαξε ένα ασημένιο αντίγραφο του κομμένου χεριού του και το εναπέθεσε στην εικόνα. Ύστερα την πήρε μαζί του στη Λαύρα του Αγίου Σάββα στην Παλαιστίνη, όπου και έγινε μοναχός. Επιθυμία του ήταν η εικόνα να περάσει μετά το θάνατό του σε κάποιον με το όνομα Σάββας. Το 1217 η εικόνα πέρασε στα χέρια του Σέρβου Αρχιεπισκόπου Σάββα και έμεινε στη Σερβία μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα, οπότε και μεταφέρθηκε στη σέρβικη μονή που βρίσκεται σήμερα στο Άγιο όρος, για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων.

Η εικόνα γιορτάζει τις 12 Ιουλίου και θεωρείται Προστάτιδα του λαού της Σερβίας.

Παναγία Φιδιώτισσα

Στις ρίζες ενός καμένου δέντρου στο χωριό Μαρκόπουλο της νότιας Κεφαλονιάς βρέθηκε ακουμπισμένη μια πολύ όμορφη εικόνα της Παναγίας. Στο σημείο εκείνο χτίστηκε λίγο καιρό αργότερα από τους χωρικούς η εκκλησία, κι έτσι τοποθέτησαν την Παναγία μέσα σε ένα ωραίο εικονοστάσι. Έπειτα χτίστηκε μοναστήρι γυναικών, όπου οι μοναχές προσεύχονταν καθημερινά στην Παναγία Προστάτη τους, όπως και την ημέρα που συνέβη το θαύμα.

Πειρατές και κουρσάροι που τότε θέριζαν το Ιόνιο είχαν βάλει στόχο να λεηλατήσουν το μοναστήρι, πράγμα που δεν έγινε, διότι οι προσευχές των μοναχών εισακούστηκαν και πλήθος φιδιών περικύκλωσε το μοναστήρι, τρέποντας τους πειρατές σε άτακτο φυγή. Από τον επόμενο χρόνο έως σήμερα τα φιδάκια κάνουν σταδιακά την εμφάνισή τους από τις 6 Αυγούστου – ημέρα Μεταμορφώσεως του Σωτήρος – και την παραμονή της Κοιμήσεως αυξάνονται υπερβολικά. Βρίσκονται στην εικόνα της Παναγίας και στον Εσταυρωμένο, άλλα στους άρτους της αρτοκλασίας, ενώ τα περισσότερα κυκλοφορούν ανάμεσα στους πιστούς, στα προσκυνητάρια και τα στασίδια, δίνοντας έναν τόνο εδεμικό, αφού στην Εδέμ οι πρωτόπλαστοι ζούσαν αδελφωμένοι με τα ζώα. Είναι γκρίζα, λεπτά, μικρότερα του ενός μέτρου, ενώ στο πλατύ τους κεφάλι και στην άκρη της λεπτής τους γλώσσας σχηματίζεται ένας μικρός σταυρός. Φεύγοντας ο Δεκαπενταύγουστος αναχωρούν και τα φίδια. Η εμφάνισή τους είναι καλό σημάδι για το νησί, κάτι που δεν έγινε το 1940 και το 1953, χρονιές που το νησί δοκιμάστηκε από σεισμούς.

Παναγία του Χάρου

Στο μοναστήρι της Παναγίας στο νησί των Λειψών βρίσκεται η πρωτότυπη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Χάρου, που δεν κρατά το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό. Το όνομά της προκύπτει από το γεγονός ότι ο νεκρός Χριστός στο σταυρό του μαρτυρίου και ο Χάρος σχετίζονται μαζί τους εννοιολογικά. Εξού ο θρήνος της μητέρας και το μαρτύριο που πέρασε όταν παρέλαβε το παιδί της νεκρό, ύστερα από ένα σκληρό και ατιμωτικό θάνατο.

Τόσο η εικόνα όσο και το μοναστήρι που τη “φιλοξενεί” χρονολογούνται από το 1600, όταν έφτασαν στο νησί δύο μοναχοί από την απέναντι Πάτμο. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει τις 23 Αυγούστου – στα εννιάμερα της Παναγίας – ημέρα κατά την οποία στήνεται μεγάλο πανηγύρι στους Λειψούς. Από το 1943 – οπότε και έγινε το θαύμα – μέχρι σήμερα, τη μοναδική εικόνα κοσμούν τα περιώνυμα “κρινάκια της Παναγίας”. Σύμφωνα με μαρτυρίες, τον Απρίλιο του έτους εκείνου μια νεαρή κοπέλα τοποθέτησε στην εικόνα της Παναγίας λευκούς κρίνους ως προσφορά στη Μεγαλόχαρη. Όπως ήταν φυσικό οι κρίνοι μαράθηκαν, ώσπου, τρεις μήνες αργότερα, είχαν ξεκινήσει να πρασινίζουν, ενώ τις 23 Αυγούστου είχαν νέα μπουμπούκια. Από τότε, κάθε χρόνο τα λουλούδια τοποθετούνται στην εικόνα την άνοιξη, ξηραίνονται, και στη γιορτή της εικόνας ανθίζουν, βγάζοντας μοσχομυριστά μπουμπούκια.

ΠΗΓΕΣ: ekklisiaonline.gr