Μεγάλη Σαρακοστή: Τι μπορούμε να τρώμε στη νηστεία - Γιατί ονομάστηκε έτσι
Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι χριστιανική χρονική περίοδος νηστεία και είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα.
Ονομάζεται Σαρακοστή επειδή γίνεται εις ανάμνηση της σαρανταήμερης νηστείας του Χριστού στην έρημο και καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα. Η αρχική της διάρκεια ήταν έξι εβδομάδες, ενώ αργότερα προστέθηκε και μία έβδομη και τελικά διαρκεί 48 ημέρες.
Έτσι στην εποχή μας η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.
Σε όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής, κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, τελείται στην εκκλησία μας η Προηγιασμένη Ακολουθία. Σε αυτήν οι πιστοί μπορούν να λάβουν Θεία Κοινωνία, η οποία όμως έχει προαγιασθεί την προηγουμένη Κυριακή. Γι’ αυτό τον λόγο ονομάζεται η Ακολουθία αυτή Προηγιασμένη.
Κάποιες ημέρες της Μεγάλης Σαρακοστής έχουν ξεχωριστή σημασία και δική τους σημειολογία.
Το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας της νηστείας είναι αφιερωμένο στο θαύμα των κόλλυβων του μεγαλομάρτυρα Θεοδώρου του Τήρωνος. Θαύμα που βοήθησε τους Χριστιανούς της Κωνσταντινούπολης, να τηρήσουν την νηστεία, που προσπάθησε με δόλια μέσα να μολύνει ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Ιουλιανός ο Παραβάτης.
Η A’ Κυριακή των νηστειών, είναι η Κυριακή της Ορθοδοξίας. Γιορτάζουμε την αναστύλωση των αγίων και σεπτών εικόνων από την αυτοκράτειρα του Βυζαντίου Θεοδώρα το 843μ.Χ.
Η B’ Κυριακή των νηστειών είναι αφιερωμένη στην μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (14ος αιώνας). Ο Άγιος Γρηγόριος υπήρξε κορυφαίος διδάσκαλος των ορθοδόξων δογμάτων και πολέμιος των αιρέσεων.
Η Γ ‘ Κυριακή των νηστειών,είναι η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Αυτή η ημέρα είναι αφιερωμένη στον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό, το σύμβολο της πίστης μας. Ημέρα που οι πιστοί παίρνουν δύναμη να συνεχίσουν την πορεία τους, την νηστεία, που θα τους οδηγήσει στην Ανάσταση του Κυρίου.
Η Δ’ Κυριακή των νηστειών, είναι ημέρα που τιμάται η μνήμη του Αγίου Ιωάννη, συγγραφέα της Κλίμακας. Η κλίμακα είναι ένα βιβλίο με ομιλίες του Αγίου Ιωάννη. Αντικείμενο των ομιλιών αυτών είναι τα σκαλοπάτια της πνευματικής ανάβασης των Μοναχών, μέσα από την προσωπική τους άσκηση.
Η ημέρα Τετάρτη της 5ης εβδομάδας της Μεγάλης Σαρακοστής είναι η Τετάρτη του Μεγάλου Κανόνος. Συγγραφέας και συνθέτης του Μεγάλου Κανόνα είναι ο Άγιος Πατέρας μας Ανδρέας, ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Μέσα στα 250 τροπάρια που τον απαρτίζουν, έχει συγκεντρώσει τις ιστορίες από τον Αδάμ έως και την Ανάληψη του Κυρίου. Καλεί δε κάθε έναν από εμάς, να παραδειγματιζόμαστε από αυτές, να μιμούμαστε τα καλά και να αποφεύγουμε τα άσχημα που έπραξαν οι πρόγονοι μας.
Την Παρασκευή της ίδιας εβδομάδας είναι ο Ακάθιστος Ύμνος. Ημέρα αφιερωμένη στην Παναγία που στέκει πάντα βοηθός των Χριστιανών σε περιόδους ειρήνης ή πολέμου. Εορτάζουμε τα θαύματα που έκανε η Παναγία προστατεύοντας την Βασιλεύουσα από λαούς που ήθελαν να την κυριεύσουν. Μετά από μια τέτοια νίκη ο λαός της Κωνσταντινούπολης, όρθιος (ακάθιστος) ευχαρίστησε την Θεομήτορα ψάλλοντας. Θυμούμενοι αυτό το γεγονός, ευχαριστούμε κι εμείς με την σειρά μας την Παναγία ψάλλοντας όρθιοι.
Η Ε’ Κυριακή των νηστειών, είναι αφιερωμένη στην μνήμη της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Η Οσία, από ηλικία 12 ετών ακολουθούσε έναν ιδιαίτερα έκλυτο βίο. Σε ηλικία 30 ετών, ήρθε σε επαφή με τον Χριστιανισμό, μετανόησε και προσκύνησε. Την υπόλοιπη ζωή της, 47 έτη, ασκήτεψε στην έρημο. Την ημέρα αυτή καλούνται όλοι να μιμηθούν το παράδειγμα της και να έρθουν πιο κοντά στον Χριστό μετανοώντας για τις αμαρτίες τους.
Το Σάββατο πριν την Μεγάλη Εβδομάδα είναι το Σάββατο του Λαζάρου. Ημέρα αφιερωμένη στο θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου από τον Χριστό.
Τελευταία Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής, είναι η Κυριακή των Βαΐων. Είναι ημέρα αφιερωμένη στην θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα από την Βηθανία. Τότε ο λαός υποδέχθηκε το Χριστό με επευφημίες και με «βάϊα φοινίκων», από τα οποία πήρε και το όνομα της αυτή η ημέρα.
Τι μπορούμε να τρώμε στη νηστεία
Από την Καθαρά Εβδομάδα και σε όλο το διάστημα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, νηστεύουμε με ιδιαίτερη αυστηρότητα.
Γενικός κανόνας της νηστείας, είναι ότι απαγορεύεται η κατανάλωση τροφών που έχουν αίμα, δηλαδή κρέας και ψάρι, ενώ παράλληλα απαγορεύονται τα γαλακτοκομικά (γάλα-γιαούρτι-τυρί-βούτυρο), τα αβγά και το λάδι (αν και όχι η ελιά) και το κρασί.
Για την ακρίβεια, από λάδι και οίνο απέχουμε όχι μόνο Τετάρτες και Παρασκευές αλλά από Δευτέρα μέχρι και Παρασκευή. Το λάδι και ο οίνος επιτρέπεται μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές.
Αν ορισμένοι πρέπει να τρώνε λάδι και άλλες ήμερες (Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη), αυτό θα πρέπει νά γίνεται μόνο για συγκεκριμένους λόγους («δι” άσθένειαν σωματικήν») και ύστερα από έγκριση του Πνευματικού τους.
Νηστίσιμες τροφές είναι : τα θαλασσινά (οστρακοειδή-μαλάκια) όπως χταπόδι, καλαμάρι, γαρίδες, σουπιές, μύδια, στρείδια, φρούτα και χυμοί, όσπρια όπως φακές ή φασόλια, λαχανικά, σπανάκι, μπρόκολο, ζυμαρικά, ρύζι, νιφάδες βρώμης, πολύσπορο ψωμί και ξηροί καρποί.
Εξαιρέσεις της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής
Τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου καταλύουμε και ψάρι (25 Μαρτίου)
Των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου (26 Μαρτίου)
Την Κυριακή των Βαϊων καταλύουμε ψάρι (9 Απριλίου)
Τέλος, θα πρέπει να τονίσουμε ότι το Σάββατο και την Κυριακή καταλύουμε υποχρεωτικά οίνο και έλαιο, με μία εξαίρεση: Το Μεγάλο Σάββατο, το μοναδικό Σάββατο του έτους που τα νηστεύουμε, γιατί είναι ημέρα αυστηρής νηστείας και μέγιστου πένθους.