Άγιος Ανδρέας: Ποιος ήταν ο «Πρωτόκλητος» μαθητής του Χριστού - Το συγκλονιστικό θαύμα στην Κύπρο
Σήμερα, 30 Νοεμβρίου τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία η μνήμη του Αγίου Ανδρέα
Μεγάλη γιορτή σήμερα, 30 Νοεμβρίου για την Ορθοδοξία αφού τιμάται η μνήμη του Αγίου Ανδρέα του Πρωτόκλητου.
Σύμφωνα με το εορτολόγιο, έχουν γιορτή οι:
Ανδρέας, Αντρέας, Ανδρίκος, Αντρίκος, Ανδριάνα, Ανδρούλα, Ανδριανή, Άντρια
Άγιος Ανδρέας ο Απόστολος, ο Πρωτόκλητος
Ο Ανδρέας (ή Ανδρεύς ή Ανδρείας) ήταν αδελφός του Σίμωνα Πέτρου και ένας από τους δώδεκα Αποστόλους του Χριστού. Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ήταν ο πρώτος που κλήθηκε από τον Χριστό να γίνει Απόστολος, γι’ αυτό και στην ορθόδοξη παράδοση συχνά αποκαλείται «Πρωτόκλητος».
Η Καινή Διαθήκη δεν δίνει πολλές πληροφορίες για το πρόσωπό του, ενώ οι σχετικές παραδόσεις και θρύλοι πολλαπλασιάζονται από τον 3ο αιώνα και ιδιαίτερα κατά τον 8ο και 9ο αιώνα. Κατά την ορθόδοξη παράδοση, θεωρείται ιδρυτής της Εκκλησίας του Βυζαντίου (μετέπειτα Κωνσταντινούπολης) και οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως διάδοχοί του.
Ο Ανδρέας φέρει ελληνικό όνομα (από το ἀνδρεία, γενναιότητα), το οποίο, όπως και άλλα ελληνικά ονόματα, φαίνεται πως ήταν διαδεδομένο μεταξύ των Εβραίων και άλλων εξελληνισμένων πληθυσμών της Ιουδαίας. Δεν μαρτυρείται άλλο όνομά του, εβραϊκό ή αραμαϊκό.
Γεννήθηκε μεταξύ του 5 και 10 μ.Χ. στην πόλη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας. Οι γονείς του ονομάζονταν Ιωνάς ή Ιωάννης και Ιωάννα. Ο Ανδρέας και ο αδελφός του Πέτρος μετέρχονταν το επάγγελμα του ψαρά στη λίμνη της Τιβεριάδος, γι’ αυτό και όταν κλήθηκαν να ακολουθήσουν τον Χριστό, Αυτός τους είπε ότι θα τους κάνει «ἁλιεῖς ἀνθρώπων».
Η ιστορία της ζωής του Ανδρέα μέχρι την Σταύρωση, την Ανάσταση και την Ανάληψη, υπήρξε σχεδόν ίδια με εκείνη των άλλων μαθητών. Ο Ανδρέας είπε στον Χριστό για το παιδί με τα ψωμιά και τα ψάρια, ενώ όταν ο Φίλιππος ήθελε να πει στον Χριστό ότι κάποιοι Έλληνες ήθελαν να Τον δουν, το είπε πρώτα στον Ανδρέα. Ήταν επίσης ο ένας από τους τέσσερις μαθητές που ρωτούσαν στο Όρος των Ελαιών τον Ιησού για τα σημεία της Δεύτερης Παρουσίας Του.
Οι περιοδείες του
Μετά την Πεντηκοστή και το σχηματισμό της πρώτης Εκκλησίας, με τον αδερφό του Πέτρο και άλλους μαθητές βρέθηκαν στη Σινώπη του Ευξείνου Πόντου και εκεί έδρασε ανάμεσα στους Εθνικούς και Ιουδαίους, έχοντας ως ορμητήριο μια νησίδα κοντά στη Σινώπη.
Ο Ευσέβιος Καισαρείας στο έργο του «Εκκλησιαστική Ιστορία» αναφέρει ότι ο Ανδρέας κήρυξε στη Σκυθία. Το «Πρώτο Χρονικό» προσθέτει ότι κήρυξε κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας και του ποταμού Δνείπερου μέχρι το Κίεβο και από εκεί ταξίδεψε στο Νόβγκοροντ. Ως εκ τούτου, έγινε προστάτης άγιος της Ουκρανίας, της Ρουμανίας και της Ρωσίας. Από τη Σινώπη ο Ανδρέας μαζί με το Ματθία και άλλους μαθητές πήγαν στην Αμισό (Σαμψούντα), όπου ίδρυσαν Εκκλησία. Αφού περιήλθε τις περιοχές του Πόντου, της Ιβηρίας και την Παρθία γύρισε στα Ιεροσόλυμα, μάλλον το 34 μ.Χ., για να γιορτάσει το Πάσχα με τους λοιπούς μαθητές.
Σύμφωνα με τον Ιππόλυτο Ρώμης, ο Ανδρέας κήρυξε στη Θράκη, και η παρουσία του στο Βυζάντιο αναφέρεται στο απόκρυφο έργο «Πράξεις του Ανδρέα». Σύμφωνα με την παράδοση, ίδρυσε την Εκκλησία του Βυζαντίου (αργότερα Κωνσταντινούπολη) το 38 μ.Χ., εγκαθιστώντας τον Στάχυ ως επίσκοπο. Αυτή η επισκοπή θα εξελιχθεί αργότερα στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, του οποίου ο Ανδρέας θεωρείται προστάτης και η εορτή του (30 Νοεμβρίου) γιορτάζεται ως σήμερα ως «Θρονική Εορτή». Κατ'άλλους, η παράδοση ότι θεμελίωσε την εκκλησία του Βυζαντίου αποτελεί μεταγενέστερη επινόηση. Ο Βασίλειος Σελευκείας γνώριζε επίσης τις περιοδείες του Αποστόλου Ανδρέα στη Θράκη, τη Σκυθία και την Αχαΐα.
Στην δεύτερη περιοδεία του, μέσω της Αντιοχείας, πήγε στην Έφεσο, τη Λαοδίκεια της Φρυγίας, την Οδυσσούπολη της Μυσίας, στη Νίκαια και την ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας, τη Νικομήδεια, τη Χαλκηδόνα, την Άμαστρη, για να καταλήξει και πάλι στη Σινώπη. Αργότερα επισκέφτηκε τη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα, τους Αλανούς, τους Αβασγούς, τους Ζηκχούς, τους Βοσπορινούς και τους Χερσονήτες για να επιστρέψει στη Σινώπη. Στη συνέχεια πέρασε από το Βυζάντιο, την Ηράκλεια της Θράκης, τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο με τελικό σταθμό την Πάτρα.
Η Πάτρα, το μαρτύριο και η σταύρωση
Με ορμητήριο την Πάτρα ο Ανδρέας κήρυττε σε ολόκληρη την Αχαΐα την εποχή που ανθύπατος ήταν Αιγεάτης. Εκεί η διδασκαλία του καρποφόρησε και με τις προσευχές του θεράπευσε θαυματουργικά πολλούς ασθενείς.
Ακόμα και η Μαξιμίλλα, σύζυγος του ανθύπατου Αιγεάτου, αφού τη θεράπευσε ο Απόστολος από βαριά αρρώστια που είχε, πίστεψε στον Χριστό.
Το γεγονός αυτό εκνεύρισε τον ανθύπατο και με την παρότρυνση ειδωλολατρών ιερέων συνέλαβε τον Ανδρέα και τον οδήγησε στο μαρτύριο με σταυρικό θάνατο, πιθανώς την εποχή του διωγμού του Νέρωνα. Το μαρτύριό του υπολογίζεται πως συνέβη περί το 60 μ.Χ., αν και η παράδοση που αναφέρει ότι σταυρώθηκε στην Πάτρα θεωρείται από ορισμένους Δυτικούς «μεταγενέστερη και αναξιόπιστη».
Πρώιμα κείμενα, όπως οι «Πράξεις του Ανδρέα», περιγράφουν ότι ο Ανδρέας δέθηκε, δεν καρφώθηκε, σε έναν σταυρό παρόμοιο με του Ιησού.
Ωστόσο στη Δύση αναπτύχθηκε μια παράδοση ότι ο Ανδρέας σταυρώθηκε σε έναν χιαστό σταυρό, της μορφής που ονομάζεται crux decussata, υποτίθεται κατόπιν αιτήματός του, καθώς θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο να σταυρωθεί στον ίδιο τύπο σταυρού με τον Ιησού. Πάντως η εικονογραφία του μαρτυρίου του Ανδρέα σε σταυρό σε σχήμα Χ δεν φαίνεται παγιώθηκε παρά στον ύστερο Μεσαίωνα.
Το θαύμα του Αγίου Ανδρέα που ένωσε μητέρα και γιο
Μια συγκλονιστική ιστορία, που μαρτυρά τη δύναμη της πίστης και τα θαύματα του Αγίου Ανδρέα, έρχεται στο φως από το ιστολόγιο sophia-ntrekou.gr, βασισμένη στη μελέτη του θεολόγου Θεόδωρου Ρηγινιώτη με τίτλο «Χριστιανικά θαύματα σε μουσουλμάνους». Η ιστορία αυτή εκτυλίχθηκε το 1912 στην Καρπασία της Κύπρου και καταγράφηκε στην εφημερίδα «Φωνή της Κύπρου».
Η Μαρία, μια Ελληνίδα μητέρα, έζησε έναν εφιάλτη όταν ο 13χρονος γιος της, Παντελής, χάθηκε μυστηριωδώς. Παρά τις προσπάθειες, ο νεαρός δεν βρέθηκε, και η Μαρία δεν έπαψε να προσεύχεται στον Άγιο Ανδρέα για βοήθεια.
Τα χρόνια πέρασαν, ώσπου μια απροσδόκητη τροπή ανέτρεψε τα πάντα. Σύμφωνα με την αφήγηση, η Μαρία, ακολουθώντας τη διαίσθηση και την πίστη της, οδηγήθηκε σε έναν Τούρκο δερβίση, ο οποίος τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν ο χαμένος γιος της. Ένα θαύμα του Αγίου Ανδρέα, όπως μαρτυρούν οι πιστοί, επανένωσε μάνα και γιο, ξεπερνώντας θρησκευτικά, πολιτισμικά και χρονικά εμπόδια.
Η δύναμη της προσευχής και της αγάπης γίνεται και πάλι σημείο αναφοράς, προσφέροντας ελπίδα και πίστη στους ανθρώπους. Ο Άγιος Ανδρέας, του οποίου η μνήμη εορτάζεται στις 30 Νοεμβρίου, συνεχίζει να αποτελεί πηγή θαυμάτων για τους πιστούς.
Ακολουθεί η περιγραφή
«μίαν ημέραν, ενώ είχε βγη έξω ο Παντελής, τον επήραν οι Τούρκοι και τον έφεραν κρυφά στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί τον εσπούδασαν, παρά τη θέλησή του, τα τούρκικα και τον έκαμαν δερβίσην. Φανερά ήταν δερβίσης, αλλά εις το κρυπτόν ήτο ορθόδοξος Χριστιανός και έκρυπτε πολύ μυστικά μέσα στα ενδύματα του ένα εικόνισμα της Παναγίας της Ευαγγελίστριας, το οποίον προσκυνούσε τακτικά.
Η δυστυχής μητέρα, που δεν εγνώριζε πού ευρίσκετο ο υιός της και αν ήταν ζωντανός ή πεθαμένος, έκλαιε απαρηγόρητα ημέρα και νύκτα. Εγονάτιζε και παρακαλούσε θερμά το Θεό και όλους τους Αγίους δια να της φανερώσουν πού βρίσκεται ο υιός της, αν ζη ή απέθανε διά να υπάγη να τον εύρη.
Μία νύχτα ενώ ήταν γονατισμένη και έκλαιγε απαρηγόρητα παρακαλώντας το Θεό και τους Αγίους, απεκοιμήθη με συντροφιά τον πόνο. Ενώ εκοιμάτο είδε στο όνειρο της τον πολυθαύμαστον Απόστολον Ανδρέαν, ο οποίος της είπε»:
– «Γρηά, γιατί κλαίεις απαρηγόρητα»;
Κι’ αυτή του αποκρίνεται: «Έχασα το γιο μου είκοσι χρόνια τώρα, εγύρισα πόλεις και χωριά πολλά, μα δεν άκουσα πουθενά αν ζη ή απέθανε».
Και τότε ο Άγιος με τη χάρη του Θεού, της λέγει: – «Άκουσε γρηά να σε καθοδηγήσω για να βρης το γιο σου. Να υπάγης την τάδε ημέρα του τάδε μηνός με ένα Αυστριακό καράβι, που πηγαίνει στην Κύπρο και εκεί θα βρης το γιο σου, ο οποίος ζη και είναι καλά. Να επιστρέψης με το ίδιο πλοίο. Να σημειώσης την ημερομηνία κατά την οποίαν θα υπάγης στο λιμένα της Μερσίνας και θα εύρης το πλοίο. Θα παρακαλέσης τον Καπετάνιο και θα του πης όλα τα συμβάντα».
Πραγματικώς όταν κατέβη η γρηά στο λιμένα την ημέρα που της είπεν ο άγιος, ήταν το πλοίο έτοιμο για το ταξείδι του. Το καράβι ανεχώρησε για την Κύπρο. Κάποτε εφάνησαν τα παράλια της και στο βάθος πρόβαλλε η Εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέου. Οι Κύπριοι επιβάται όταν την είδαν, έκαμαν το σταυρό τους λέγοντας: Να, η Εκκλησία του Αποστόλου Ανδρέου.
Σε μία στιγμή την πλησιάζει και ένας δερβίσης (ο υιός της), που είχε την ίδια επιθυμία, δηλ. να ανταμωθή με τους γονείς του και να απαλλαγή από αυτή τη μισητή ζωή. Ο δερβίσης, λοιπόν, που ήταν μορφωμένος και φορούσε τούρκικο σαρίκι και μεγάλο γένι, λέγει της γρηάς:
– Γιατί, κυρά μου, κλαίεις έτσι απαρηγόρητα; Τι έχεις;
Η γρηά βλέποντας και ακούοντας έναν Τούρκο, του λέγει:
– Αφέντη, αφού τόσον επιμένεις και θέλεις να μάθης τους πόνους μου, άκουσε. Προ είκοσι ετών εχάθη ο υιός μου πηγαίνοντας σχολείο και από τότε δεν ηκούσθη τίποτε πού βρίσκεται. Μετά, όμως, από πολλάς δεήσεις που έκαμα εις τον Θεόν και τους αγίους, με ωραμάτισεν ο Απόστολος Ανδρέας να υπάγω στην Κύπρο όπου είναι η Εκκλησία του για να προσκυνήσω. Τότε, Θεού οικονομία και του Αγίου ενεργεία, ο δερβίσης εγύριζε κι αυτός να βρη τους γονείς του. Λέγει, λοιπόν, προς αυτήν:
– Άκουσε γρηά, να σου ειπώ κάτι γι’ αυτά που ζητάς vα μάθης. Πες μου, ο σύζυγος σου ζη ακόμη και πώς ονομάζεται; Η γρηά του λέγει:
–Έχει καιρόν που απέθανεν ο άνδρας μου και ωνομάζετο Δημήτριος.
–Έχεις και άλλον υιόν;
– Μάλιστα.
– Πες μου, εσύ πώς ονομάζεσαι;
– Μαρία, του λέγει εκείνη.
– Και το όνομα του υιού σου, που εχάθηκε;
– Παντελής, του λέγει η γρηά.
Ο δερβίσης όταν άκουσε το όνομα του πατέρα του, της μητέρας του, του αδελφού του, το δικό του, συνεκινήθη πολύ, αλλά εβάσταξε ακόμη την τελευταίαν και σπουδαιοτέραν απόδειξιν, που είχε για τον εαυτό του, δηλαδή το σημάδι που είχεν εκ γενετής πάνω του, μία εληά κάτω από το μάγουλο.
– Γρηά, θα σε ερωτήσω ακόμη κάτι. Ενθυμείσαι αν ο υιός σου είχε κανένα σημάδι πάνω του; Τότε η γρηά συγκινήθηκε γιατί κατάλαβε ότι κάτι ήξευρεν ο δερβίσης για το γιο της και του λέγει: – Μάλιστα, είχε μίαν εληά κάτω από το μάγουλο.
Ο δερβίσης με τρεμάμενο χέρι σηκώνει το μεγάλο του γένι, το υψώνει και παρουσιάζεται η εληά, στο ίδιο σημείο που την είχεν ο υιός της ο Παντελής.
Η γρηά βλέποντας την ελιποθύμησε, έπεσε κάτω. Αμέσως ο δερβίσης και οι άλλοι επιβάται έχυσαν νερό στη γρηά και την συνέφεραν. Τότε αναστέναξε βαθειά και φώναξε άγρια:
– Αχ Θεέ μου και Απόστολε Ανδρέα, αυτός είναι ο χαμένος γιος μου που τον ζητώ είκοσι χρόνια.
Τότε ενηγκαλίσθη τη γρηά μητέρα του και εφιλήθηκαν επί ένα λεπτόν, συνοδευόμενοι από δάκρυα χαράς και συγκινήσεως. Πόση χαρά δοκίμασαν, που εκφράστηκε σαν δοξολογία προς το Θεό και τον Άγιον. Μετά την βάπτισιν του Παντελή επήγαν και οι τρεις εις την εκκλησίαν του Απ. Ανδρέου, τον οποίον και προσκύνησαν με δάκρυα χαράς, μετανοίας και συγκινήσεως.
Όλη δε η Κύπρος εχάρη διά το θαύμα του Απ. Ανδρέου».
Πολιούχος Πάτρας
Ο Απόστολος Ανδρέας είναι πολιούχος της Πάτρας.
Ο παλιός ναός του οικοδομήθηκε στο διάστημα 1836-1843 στη θέση όπου θεωρείται ότι μαρτύρησε. Δίπλα στον παλιό ναό είναι το πηγάδι του Αγίου Ανδρέα.
Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1974 από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ. Μπροστά και δεξιά του ναού, κοντά στο Άγιο Βήμα, βρίσκεται ο μαρμάρινος τάφος του Αποστόλου.
Οι δύο ναοί του πολιούχου της Πάτρας, Αγίου Ανδρέα, αποτελούν πανελλήνιο και πανορθόδοξο προσκύνημα.
Στη θέση του παλαιού ναού προϋπήρχε πηγή της Δήμητρας, στην οποία λειτουργούσε και μαντείο μόνο για αρρώστους, όπως αναφέρει ο Παυσανίας.
Η περιοχή της μαντικής πηγής ήταν ο τόπος όπου δίδασκε ο Απόστολος Ανδρέας.
Σύμφωνα με την παράδοση, δίπλα σε αυτή την πηγή σταυρώθηκε.
Η λατρεία του συσχετίστηκε με τη λατρεία της θεάς Δήμητρας με διάφορους τρόπους.
Μια λατρευτική πρακτική ήταν η διανυκτέρευση στο ναό και η αναμονή για εμφάνιση του Αγίου σε όνειρο.
Πρόκειται για την αρχαία πρακτική της «κατ’ όναρ επιφανείας του θείου» (incubatio), η οποία εφαρμοζόταν και στη λατρεία της Δήμητρας, στην εορτή των Επιφανίων και συνεχίστηκε και στον χριστιανισμό. Πιστεύεται ότι με αυτή την λατρευτική παράδοση συνδέεται και η μαρτυρία σε επιγραφή που βρέθηκε στο Ασκληπιείο στην Αθήνα, το οποίο καταστράφηκε από τους Χριστιανούς περί το 485: η αρχαία λατρεία συνέχισε στην χριστιανική εκκλησία, αφιερωμένη σύμφωνα με επιγραφή στον άγιο Ανδρέα και η στοά όπου γινόταν η incubatio, η ιερή πηγή και το καταγώγειον διατηρήθηκαν. Ο Γρηγόριος Τουρώνης (538-594) αναφέρει ότι από τον τάφο του Αποστόλου Ανδρέα έβγαινε «μάννα» με τη μορφή αλεύρου και λάδι με ευχάριστο άρωμα.
Η ποσότητά τους αποκάλυπτε στους κατοίκους αν η συγκομιδή της χρονιάς θα ήταν καλή.
Επισημαίνει μάλιστα ότι το λάδι έτρεχε μέχρι το μέσον της εκκλησίας, μια πρώιμη αναφορά στο μύρο. Η σύνδεση της λατρείας του Ανδρέα με την θαυματουργή εμφάνιση αλεύρου φαίνεται ότι συνδυάζει δύο παραδόσεις:
α) του ρόλου του Ανδρέα στο θαύμα του πολλαπλασιασμού των άρτων και
β) των λατρευτικών παραδόσεων της θεάς Δήμητρας, θεάς της γεωργίας, την λατρεία της οποίας διαδέχθηκε στη θέση του ιερού της η λατρεία του Ανδρέα. Είναι γνωστό ότι η Δήμητρα ήταν θεά του σίτου και της γεωργίας, ως θεά Εύνοστος λατρευόταν ως προστάτης των μύλων. Συνεπώς, στα τέλη του 6ου αιώνα η λατρεία του αγίου Ανδρέα στην Πάτρα είχε αφομοιώσει στοιχεία παλαιότερης λατρείας της θεάς Δήμητρας και η φήμη του ως θεραπευτή αγίου είχε πλατειά διάδοση. Η μαρτυρία του Γρηγορίου Τουρώνης είναι σημαντική, διότι επιβεβαιώνει έμμεσα την παράδοση ότι ο παραθαλάσσιος βυζαντινός ναός του Αγίου Ανδρέα ήταν κτισμένος στη θέση του ναού της θεάς Δήμητρας με την μαντική πηγή.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ'.
Ὡς τῶν Ἀποστόλων Πρωτόκλητος, καὶ τοῦ Κορυφαίου αὐτάδελφος, τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων Ἀνδρέα ἱκέτευε, εἰρήνην τῇ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.
.jpg)
.jpg)
