Παρέμβαση του Ρώσου Πατριάρχη Κύριλλου στην πολιτική και Ορθόδοξη σκηνή
Αποκλειστικό: Μαρία Γιαχνάκη
Ο Ρώσος Πατριάρχης Κύριλλος μιλώντας το μεσημέρι της Δευτέρας (21/11), ενώπιον των Προκαθημένων εννέα Ορθοδόξων Εκκλησιών, απέρριψε την κατηγορία του εθνοφυλετισμού, λέγοντας:
«Μερικές φορές τυχαίνει να ακούγεται ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία διαδραματίζει ενεργό ρόλο στις διορθόδοξες όχι επειδή μεριμνά για κοινό όφελος του Πληρώματος της Ορθοδοξίας, αλλά επειδή δήθεν επιδιώκει στενά εθνικά ή και πολιτικά συμφέροντα. Μερικές φορές μάλιστα η Ρωσική Εκκλησία δέχεται άμεσες κατηγορίες για αποκαλούμενο εθνοφυλετισμό.
Ο εθνοφυλετισμός όντως αποτελεί μια επικίνδυνη και αλλότρια ως προς τον Χριστιανισμό ιδεολογία, που προϋποθέτει ότι για τον άνθρωπο η ενότητα εντός του έθνους του καθώς και τα εθνικά συμφέροντα αποτελούν μέγιστη αξία, ακόμα μεγαλύτερη και από την ενότητα εν Χριστώ και με τον Χριστό. Αλλά δυστυχώς μ’ αυτόν τον όρο πολλές φορές αποκαλούν αυτό που δεν αποτελεί εθνοφυλετισμό.
Ο εθνοφυλετισμός δεν πρέπει να ανακατευτεί με τον πατριωτισμό, με την αγάπη προς την πατρίδα, τη γλώσσα της, τον πολιτισμό, τις παραδόσεις και τα έθιμα», είπε χαρακτηριστικά.
Ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Εκκλησίας κατέστησε σαφές ότι η Ρωσική Εκκλησία είναι εξ’ ορισμού πολυεθνική, καθώς ποιμαίνει πολλούς και διάφορους λαούς και στον κλήρο της συνυπάρχουν άνθρωποι καταγόμενοι από όλους αυτούς.
«Η Ρωσική Εκκλησία ενώνει εκατομμύρια ορθοδόξους σε πληθώρα ανεξάρτητων κρατών: Ρώσους, Ουκρανούς, Λευκορώσους, Μολδαβούς, Ιάπωνες και εκπροσώπους πολλών άλλων λαών. Στη Ρωσική Εκκλησία λαμβάνοντας αποφάσεις περί χειροτονίας ιερέα ή περί εκλογής επισκόπου ποτέ δεν τίθεται θέμα της εθνικότητας του υποψηφίου», υπογράμμισε ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Εκκλησίας, ενώ στη συνέχεια τόνισε:
«Για τη Ρωσική Εκκλησία πάντα ήταν φυσιολογική η εθνική, η πολιτιστική και η γλωσσική της πολυμορφία, όπως και η συνειδητοποίηση του ότι η διατήρηση της ειρήνης και της ενότητας της πολυεθνικής Εκκλησίας δε μπορεί να καταστεί δυνατή χωρίς τον ισότιμο σεβασμό σε όλους τους λαούς που αποτελούν το ποίμνιό της, όσο μικροί και να ήταν».
Στη συνέχεια ο ίδιος προχώρησε στο θέμα της αποχής της Ρωσικής Εκκλησίας από την Ορθόδοξη σύνοδο της Κρήτης, υπογραμμίζοντας ότι η απόφαση αυτή ελήφθη από τη Μόσχα για τους προαναφερθέντες λόγους.
Στους εορτασμούς με την ευκαιρία των γενεθλίων του Ρώσου Πατριάρχη παρευρέθησαν, ο Μακαριότατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρος Β’, ο Μακαριότατος Πατριάρχης Ιερουσαλήμ κ.κ. Θεόφιλος Γ’, ο Μακαριότατος Πατριάρχης Γεωργίας κ.κ. Ηλίας Β’, ο Αγιότατος Πατριάρχης Σερβίας κ. κ. Ειρηναίος, ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. κ. Χρυσόστομος, ο Μακαριότατος Μητροπολίτης της Αλβανίας κ. κ. Αναστάσιος, ο Μακαριότατος Μητροπολίτης της Πολωνίας κ. κ. Σάββας, ο Μακαριότατος Μητροπολίτης Τσεχίας και Σλοβακίας κ. κ. Ροστισλάβ, και ο Μακαριότατος Μητροπολίτης Αμερικής Τύχων. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Ελληνική Εκκλησία εκπροσωπήθηκαν από αντιπροσωπείες υπό τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Γαλλίας κ. Εμμανουήλ και υπό τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιγνάτιο.
Ο Πατριάρχης Κύριλλος υπενθύμισε ότι η Ρωσική Εκκλησία στη διάρκεια άνω 50 ετών συμμετείχε σε όλες τις προσυνοδικές συναντήσεις, κάτι που επιδεικνύει ότι «η επίτευξη της ομόνοιας για διάφορα θέματα χρειάζεται ιδιαίτερες προσπάθειες και προϋποθέτει ισότιμο σεβασμό έναντι όλων των μελών της ορθόδοξης οικογένειας μας».
«Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ενιαία»
Στη συνέχεια ο Πατριάρχης Κύριλλος τόνισε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να είναι ενιαία, παραδειγματίζοντας την εκπροσώπηση όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στη Μόσχα:
«Η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να είναι ενιαία παρά τις μεμονωμένες διαφωνίες που δημιουργούνται κατά καιρούς. Το γεγονός που σήμερα έχουν παρευρεθεί εδώ οι αγαπητοί μου συνάδελφοι Προκαθήμενοι και οι αντιπροσωπείες όλων των Αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, το γεγονός που σήμερα κοινωνούμε από ένα ποτήριο επιδεικνύοντας ένα σώμα εν Χριστώ αποτελεί μια λαμπρά επιβεβαίωση αυτής της ενότητας», υπογράμμισε.
Ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Εκκλησίας παραδέχθηκε ότι η απόφαση αυτή δεν ήταν εύκολη για τη Ρωσική Εκκλησία, αλλά «ήταν πλήρως δικαιολογημένη, καθώς συνειδητοποιούσαμε σαφώς ότι η Σύνοδος, απουσία έστω και μιας Κατά Τόπον Εκκλησίας δε θα μπορέσει να επιτύχει τον κυριότερο στόχο του, να επιδείξει στον κόσμο με αισθητό τρόπο την ενότητα της Οικουμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».
Καταστροφικός ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή
Συνεχίζοντας, ο Πατριάρχης Κύριλλος μίλησε για τους πολέμους στη Μέση ανατολή και το κακό που προκάλεσαν στους άμαχους κατοίκους, «Οι πόλεμοι και οι ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή "γονάτισαν" όλους τους άμαχους κατοίκους της. Οι Χριστιανοί όχι μόνο συμμερίζονται τα δεινά του πολέμου με τους συμπατριώτες τους, αλλά και αποτελούν στόχους σκόπιμης καταδίωξης εκ μέρους των τρομοκρατών. Στη Συρία και στο Ιράκ εξακολουθεί να χύνεται αίμα των μαρτύρων. Τα αποβράσματα της ανθρωπότητας, προφασιζόμενοι θρησκευτικά συνθήματα, καταπατούν χριστιανικά ιερά, καταστρέφουν εκκλησίες, βεβηλώνουν μονές, σκοτώνουν ή εκτοπίζουν τους αμάχους. Στα μάτια όλου του ορθόδοξου κόσμου εξελίσσεται μια ανθρωπιστική καταστροφή τεράστιων διαστάσεων. Στην περιοχή όπου ο χριστιανισμός άρχισε την ιστορική του παρουσία από τους πρώτους αιώνες κινδυνεύει να εξοντωθεί τελείως!
Η ενιαία φωνή της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν πρέπει να αποσιωπήσει! Όλοι μας οφείλουμε να μεταφέρουμε τις ταλαιπωρίες και τον πόνο των συναδέλφων μας στη Μέση Ανατολή στη συνείδηση όλου του πολιτισμένου κόσμου ούτως ώστε να επανέλθει η ειρήνη στην πολυδοκιμαζόμενη γη της Συρίας, του Ιράκ και της Λιβύης».
Προσπάθειες να παρασυρθεί η Ουκρανική Εκκλησία σε βαθιά διαμάχη
Στη συνέχεια ο Πατριάρχης Κύριλλος μίλησε για την Ορθόδοξη Ουκρανική Εκκλησία, «Καταβάλλονται προσπάθειες προκειμένου να παρασυρθεί η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία σε μια βαθιά διαμάχη που χωρίζει την κοινωνία και μάλιστα να γίνει η Εκκλησία όμηρος αυτής της διαμάχης. Γίνονται βίαιες καταλήψεις εκκλησιών, αγνοούνται δικαστικές αποφάσεις για την κυριότητά τους, διεξάγεται συκοφαντική δυσφημιστική εκστρατεία κατά της Εκκλησίας. Στο ουκρανικό Κοινοβούλιο προτείνονται νομοσχέδια που αποβλέπουν στη δυσφήμιση και τη δυσχέρανση της μεγαλύτερης ομολογίας της χώρας. Οι πολιτικοί που δεν έχουν καμία ιδέα για την εσωτερική εκκλησιαστική ζωή προσπαθούν να ανακατεύονται στη ζωή αυτή και την κατευθύνουν.
Κατά κανόνα, τα διακριτικά αυτά νομοσχέδια κατά της κανονικής Εκκλησίας στην Ουκρανία προτείνονται από τους βουλευτές που είναι είτε ενωτικοί είτε αθεϊστές. Και οι μεν και οι δε συμβάλλουν στο σχίσμα.
Ανάμεσα στους υπογράψαντες το μήνυμα του Ουκρανικού Κοινοβουλίου προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη με παράκληση να παραχωρήσει την αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Εκκλησίας οι περισσότεροι είναι είτε ενωτικοί είτε σχισματικοί».
Στη συνέχεια ο Πατριάρχης Κύριλλος, τόνισε πως εκ μέρους της Ουκρανικής Ελληνο-καθολικής Εκκλησίας συνεχίζονται οι προσβλητικές επιθέσεις κατά της Ρωσικής Εκκλησίας στο σύνολό της όσο και κατά της κανονικής Ορθοδοξίας στην Ουκρανία.
«Αυτό εκδηλώθηκε σαφέστατα και τον περασμένο Ιούλιο όταν οι ενωτικοί άσκησαν δημοσίως δριμύτατη κριτική κατά της πρωτοβουλίας της Πανουκρανικής Λιτανείας και από κοινού με τους Ουκρανούς εθνικιστές αντιστάθηκαν στη διεξαγωγή της. Ταυτόχρονα ενισχύθηκε η προσηλυτιστική δραστηριότητα των ενωτικών στις ανέκαθεν ορθόδοξες περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας. Όλα αυτά επιβεβαιώνουν ότι το πρόβλημα της Ουνίας που ανάγεται στις ψευδοσυνόδους της Φερράρο-Φλωρεντίας και της Βρέστης, παραμένει ανοιχτή πληγή στο σώμα του χριστιανισμού».
Τα τελευταία χρόνια αυτό αναγνωρίζεται και από το Βατικανό, όπως το επιβεβαίωσε ο Πάπας της Ρώμης Φραγκίσκος στη διάρκεια της συνάντησής μας στην Αβάνα τον Φεβρουάριο, είπε ο Πτριάρχη Κύρριλος και τόνισε πως στην τελική κοινή διακήρυξη διατυπώθηκε και άλλη μια φορά η σκέψη, που είχε εκφραστεί το 1993 στο κείμενο του Μπαλαμάντ από τη Μικτή Επιτροπή για τη διεξαγωγή θεολογικού διαλόγου μεταξύ της Ρωμαιο-καθολικής Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η σκέψη αυτή λέει ότι «η μέθοδος “ουνιατισμού” των προηγούμενων αιώνων, που προϋποθέτει την επίτευξη ενότητας μια κοινότητας με μια άλλη μέσω της απόσπασής της από την Εκκλησία της δεν αποτελεί την κατάλληλη οδό προς την ανάκτηση της ενότητας».
«Η σύμπτωση των συμφερόντων των Ουκρανών ενωτικών και των σχισματικών στην αντιπαράθεσή τους με την κανονική Ορθοδοξία στην Ουκρανία κατέστη δυνατή μόνο με προϋπόθεση της εθνικιστικής ιδεολογίας και πολιτικοποίησης. Αυτή η πολιτική συσπείρωση στο μέλλον μπορεί να έχει και άλλες επιπτώσεις, επικίνδυνες για την Ορθοδοξία. Δεν είναι παράξενο που οι Ελληνο-καθολικοί τόσο δραστήρια οικοδομούν εκκλησίες εκεί που ποτέ ιστορικά δεν είχαν ποίμνιο και αναπτύσσουν ιεραποστολική δράση.
Παρά τις δύσκολες καταστάσεις το ποίμνιο της κανονικής Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας πληθαίνει, ανοίγουν νέες εκκλησίες και μονές. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, διατηρώντας την κανονική της ενότητα, διατηρεί και το ισχυρότερο ειρηνευτικό της δυναμικό, που δεν στηρίζεται σε συνθήματα και πρόσκαιρη πολιτική συγκυρία, αλλά στη δύναμη του πνεύματος, της ταπεινοφροσύνης και της αγάπης εν Χριστώ», συμπλήρωσε στη συνέχεια.
«Οι ορθόδοξοι πιστοί της Ουκρανίας πάσχουν λόγω της προσήλωσής τους στις θεσμικές κανονικές αρχές του εκκλησιαστικού γίγνεσθαι. Δοκιμάζονται επειδή δε θέλουν να απορρίψουν την πνευματική ελευθερία και την εσωτερική ανεξαρτησία της εκκλησιαστικής ζωής χάρη σε πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη. Επειδή δε θέλουν να αλλάξουν την πνευματική ενότητα της εν Χριστώ Εκκλησίας, στην οποία δεν υπάρχει ούτε Έλληνας ούτε Ιουδαίος, ούτε δούλος ούτε ελεύθερος για μια ψεύτικη ενότητα της εθνικιστικής ιδεολογίας, η οποία είναι πολύ πιο επιθετική και ολέθρια παρά τον εθνοφυλετισμό που έχει καταδικαστεί από τις εκκλησιαστικές Συνόδους.
Δραττόμενος της ευκαιρίας θα ήθελα εδώ, παρουσία των Προκαθημένων και εκπροσώπων όλων των Κατά Τόπους Εκκλησιών, να ευχαριστήσω τον Δέσποτα Ονούφριο για τη διατήρηση της πίστης και της κανονικής ενότητας της Αγίας Ορθοδοξίας, για την θυσιαστική του ανδρεία και για το σπάνιο χάρισμα της προσευχητικής οικοδόμησης, το οποίο του εχάρισε ο Κύριος για να ακολουθήσει την πορεία της εκκλησιαστικής διακονίας.
Η Εκκλησία μας ποτέ δε θα αφήσει στην ατυχία τους συναδέλφους μας στην Ουκρανία και δε θα τους απαρνηθεί. Ποτέ δε θα αποδεχθούμε την αλλαγή των ιερών κανονικών ορίων της Εκκλησίας μας, καθώς το Κίεβο είναι η πνευματική κοιτίδα της Αγίας Ρωσίας, το πρώτο της ιστορικό κειμήλιο, όπως είναι η Μτσχέτα για τη Γεωργία ή το Κόσοβο για τη Σερβία.
Ο κίνδυνος της διάσπασης στην Εκκλησία είναι αυτονόητος για όλους μας. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο ο αναθεματισμός του πρώην μοναχού Φιλάρετου (Ντενισένκο) από τη Ρωσική Εκκλησία υποστηρίχθηκε απ’ όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Είμαστε ειλικρινά ευγνώμονες στους Προκαθημένους και εκπροσώπους των Κατά Τόπους Εκκλησιών οι οποίοι υποστηρίζουν την κανονική Ορθοδοξία στην Ουκρανία.
Ιδιαίτερα λόγια ευχαριστίας θα ήθελα να απευθύνω στον Αγιότατο Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο για τις προσπάθειές του με στόχο τη διατήρηση της ενότητας της παγκόσμιας Ορθοδοξίας. Λυπάμαι ειλικρινά που ο Αγιότατος δε μπόρεσε να παρευρεθεί στη Μόσχας για πρωτοστατήσει στους παρόντες εορτασμούς. Παρακαλώ τον αξιοσέβαστο εκπρόσωπο της Αγίας Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως να μεταφέρει στον Αγιότατο τα θερμότατα αισθήματα και τις καλύτερες ευχές», κατέληξε στην ομιλία του ο Ρώσος Πατριάρχης Κύριλλος.