Οι αλγόριθμοι προσλαμβάνουν και απολύουν- Πώς θα προστατευθούν οι εργαζόμενοι

Οι πρόσφατες απεργίες των σεναριογράφων ενάντια στη δημιουργία ψηφιακών αντιγράφων τους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται εσαεί από τη βιομηχανία του Χόλιγουντ θα έπρεπε να είχαν αφυπνίσει εκατομμύρια Ευρωπαίους εργαζόμενους. Ποιος θα προστατεύσει τα εργασιακά δικαιώματα από τους αλγόριθμους, οι οποίοι αποκτούν όλο και μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή;

Το παραδοσιακό τοπίο των χώρων εργασίας, από τα εργοστάσια μέχρι τα γραφεία, μεταμορφώνεται δραματικά από την αύξηση της χρήσης ρομπότ, αλγορίθμων και τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο αυτοί που αποκομίζουν τα περισσότερα οφέλη είναι οι τεχνολογικοί κολοσσοί και όχι οι εργαζόμενοι. Τα εργασιακά καθήκοντα κατακερματίζονται όλο και περισσότερο ή κατανέμονται γεωγραφικά κατά μήκος της παγκόσμιας αλυσίδας αξίας. Οι αλγόριθμοι παρακολουθούν πλέον την εργασιακή δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο, αλλά ενέχουν τον κίνδυνο εκμετάλλευσης ή διακρίσεων αν δεν ελεγχθούν. Οι επιπτώσεις θέτουν υπό αμφισβήτηση τόσο τους καθιερωμένους εργασιακούς κανόνες όσο και τους πυλώνες του συστήματος κοινωνικής ασφάλισής μας.

Η Amazon αντιπροσωπεύει με τον καλύτερο τρόπο μια αλλαγή παραδείγματος στην οποία ο αλγόριθμος γίνεται το αφεντικό. Η εξάρτηση της εταιρείας από αλγορίθμους για την εποπτεία της παραγωγικότητας των εργαζομένων της στις αποθήκες, ελέγχεται νομικά, με τους υπαλλήλους της εταιρείας να διαμαρτύρονται ότι η συνεχής χρήση της τεχνολογίας παρακολούθησης είναι απάνθρωπη. Οι αλγόριθμοι είναι το «αφεντικό» στην Amazon: προσλαμβάνουν, αξιολογούν και απολύουν εκατομμύρια υπαλλήλους με ελάχιστη ή καθόλου ανθρώπινη επίβλεψη.

«Μπορούν να σε παρακολουθούν, ανά λεπτό, ανά εργασία – πρόκειται για μικροδιαχείριση», δήλωσε ένας εργαζόμενος, πριν από την απεργία του Ιουλίου στην αποθήκη BHX4 της Amazon στο Κόβεντρι.

Η εταιρεία όχι μόνο έχει ενσωματώσει την αυτοματοποίηση στον πυρήνα των λειτουργιών της, αλλά εμπλέκεται και σε άλλες σημαντικές νομικές διαμάχες, συμπεριλαμβανομένης μιας μεγάλης αντιμονοπωλιακής αγωγής που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ και 17 γενικούς εισαγγελείς πολιτειών.

Μερικές φορές υποστηρίζεται ότι η άνοδος των νέων «αλγοριθμικών αφεντικών», υπεύθυνων για την αυτοματοποίηση καθηκόντων όπως η πρόσληψη, η ανάθεση καθηκόντων, ο καθορισμός μισθών και ακόμη και οι απολύσεις, μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα, ιδίως σε μια εποχή στασιμότητας της παραγωγικότητας. Ωστόσο, αυτό που απουσιάζει από τη δημόσια συζήτηση, είναι ο τρόπος με τον οποίο η άντληση δεδομένων χρησιμοποιείται για την αύξηση της επιτήρησης, η οποία θα μπορούσε να ενισχύσει τις φυλετικές, έμφυλες και ταξικές ανισότητες, ή η σταδιακή απώλεια του δικαιώματος πρόσβασης στα δεδομένα που παράγονται από τους εργαζόμενους και συλλέγονται για αυτούς.

Οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα τους σε όλη την Ευρώπη έχουν επίσης προσφύγει κατά των αλγορίθμων στα δικαστήρια. Η απόφαση που διαμόρφωσε όλες τις μεταγενέστερες αγωγές ισότητας που αφορούν τους εργαζόμενους και την τεχνολογία της πλατφόρμας ήρθε τον Φεβρουάριο του 2021, όταν το ανώτατο δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου έκρινε ότι οι οδηγοί της Uber πρέπει να κατατάσσονται ως «εργαζόμενοι» και όχι ως ανεξάρτητοι, αυτοαπασχολούμενοι «συνεργάτες». Αυτή η ταξινόμηση έδινε στους οδηγούς δικαίωμα σε παροχές όπως ο κατώτατος μισθός, οι αμειβόμενες διακοπές και τα διαλείμματα. Η χρήση αλγορίθμων από την Uber για τη διαχείριση και τον έλεγχο των οδηγών αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην απόφαση του δικαστηρίου.

Ένα δικαστήριο στις Κάτω Χώρες τάχθηκε υπέρ των εργαζομένων νωρίτερα φέτος σε μια άλλη υπόθεση κατά των κολοσσών υπηρεσιών μεταφοράς Uber και Ola. Η ετυμηγορία τόνισε ότι οι εν λόγω πλατφόρμες δεν πρέπει να αποκρύπτουν από τους οδηγούς δεδομένα σχετικά με την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων, την κατάρτιση προφίλ εργαζομένων και τις αξιολογήσεις διαχείρισης. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της ανθρώπινης εποπτείας σε αποφάσεις όπως οι απολύσεις και το θεμελιώδες δικαίωμα των εργαζομένων να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που χρησιμοποιούν οι αλγόριθμοι για να καθορίσουν την τύχη τους.

Τον Ιούνιο, δικαστήριο του Παλέρμο έκρινε ότι η ισπανική πλατφόρμα διανομής τροφίμων Glovo, ηγέτης της αγοράς στην Ιταλία, πρέπει να αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο ο αλγόριθμός της κατανέμει τα καθήκοντα στους εργαζομένους. Στο επίκεντρο αυτής της απόφασης βρίσκεται η απαίτηση για διαφάνεια σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας αυτών των αλγορίθμων, η οποία είναι κομβικής σημασίας για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στις πλατφόρμες.

Καθώς η αλγοριθμική διαχείριση εξαπλώνεται, προκύπτουν επείγοντα ερωτήματα: ποιος έχει τον έλεγχο των δεδομένων που τροφοδοτούν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης; Ποιος είναι ο ρόλος των μεγάλων μονοπωλίων τεχνολογίας στη διαμόρφωση αυτού του τοπίου; Η ραγδαία εξάπλωση της ψηφιακής οικονομίας δοκιμάζει συνεχώς τα όρια των παραδοσιακών εργασιακών δικαιωμάτων, επιδεινώνοντας την ανισορροπία ισχύος στην κοινωνία.

Οι αλγόριθμοι προσλαμβάνουν και απολύουν- Πώς θα προστατευθούν οι εργαζόμενοι
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο για να διασφαλίσει ότι αυτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός ευθυγραμμίζεται με τις δημοκρατικές αρχές, με επίκεντρο τα δικαιώματα των εργαζομένων και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Η προτεινόμενη οδηγία της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μια παγκόσμια πρώτη προσπάθεια οριζόντιας ρύθμισης των συστημάτων της. Ενσωματώνει αρκετές πτυχές, όπως η απαγόρευση της μαζικής βιομετρικής παρακολούθησης, των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση συναισθημάτων, φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού και των συστημάτων προληπτικής αστυνόμευσης.

Παρόλο που η τρέχουσα συνολική νομοθετική ρύθμιση της ΕΕ αποτελεί ένα παγκόσμιο παράδειγμα για τον περιορισμό των νέων τεχνολογιών, όταν πρόκειται για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων υπάρχει μια ασυνέπεια. Ούτε ο νόμος για την τεχνητή νοημοσύνη ούτε η προτεινόμενη οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες εξετάζουν ρητά τον αντίκτυπο των αλγορίθμων στις συνθήκες εργασίας, ούτε προβλέπουν την απαγόρευση της χρήσης αλγορίθμων για την απόλυση εργαζομένων.

Για έναν πραγματικά δίκαιο ψηφιακό χώρο εργασίας, η Ευρώπη χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική, η οποία θα καλύπτει τόσο την προσβασιμότητα στα δεδομένα όσο και τον δημοκρατικό έλεγχο των αλγορίθμων και θα εξετάζει τον αντίκτυπό τους στις συνθήκες εργασίας. Η Ευρωπαϊκή Πράξη για τη Διακυβέρνηση των Δεδομένων, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2022 με τη σημερινή της μορφή, παρέχει ένα αρχικό σχέδιο. Επιτρέπει το άνοιγμα και τον έλεγχο των «μαύρων κουτιών» της τεχνητής νοημοσύνης από τα ενδιαφερόμενα μέρη, για παράδειγμα, μέσω της δημιουργίας διαμεσολαβητών δεδομένων, παρόχων υπηρεσιών που επιτρέπουν τη διαπραγμάτευση μεταξύ των κατόχων δεδομένων (εργαζόμενοι) και εκείνων που τα συλλέγουν (εταιρείες).

Για να είναι οι αλγόριθμοι πραγματικά διαφανείς και δίκαιοι, ωστόσο, οι παραδοσιακοί θεσμοί, τα συνδικάτα και οι αρμόδιοι δημόσιοι φορείς πρέπει να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που συλλέγουν οι εταιρείες τεχνολογίας, διατηρώντας παράλληλα την ιδιωτικότητα των δεδομένων και το επιχειρηματικό απόρρητο. Απαιτείται ένας νέος δημόσιος και ανεξάρτητος διαμεσολαβητής δεδομένων που να εξυπηρετεί το γενικό συμφέρον: έναν νέο δημοκρατικό θεσμό για την οργάνωση της εργασίας στον 21ο αιώνα.

Οι εργαζόμενοι και τα συνδικάτα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της διακυβέρνησης των δεδομένων και των αλγορίθμων, ώστε να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις τους και να μοιραστούν τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης. Εάν οι εργαζόμενοι είναι αφοσιωμένοι και ενδυναμωμένοι, η παραγωγικότητα και η αποδοτικότητα θα αυξηθούν επίσης.

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ