Πόλεμος Ελλάδας – Τουρκίας: Ποιον θα στηρίξουν οι ΗΠΑ σε περίπτωση σύγκρουσης των δύο χωρών

Μπορεί οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ να μην βρίσκονται στην καλύτερή τους φάση, ωστόσο, το ερώτημα είναι ποιον θα στηρίξει η Ουάσινγκτον σε περίπτωση «θερμού» επεισοδίου στο Αιγαίο ή ακόμα και ένοπλης σύγκρουσης των δύο χωρών.

Μέχρι σήμερα πιθανολογείται ένα θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας εξαιτίας της κλιμακούμενης τουρκικής προκλητικότητας και επιθετικότητας. Ομως τώρα η ελληνοτουρκική διένεξη δεν αφορά μια βραχονησίδα (Ιμια) και δεν εκπηγάζει από έναν τουρκικό τακτικισμό δημιουργίας εντυπώσεων για εσωτερική κατανάλωση.

Αντιθέτως, απορρέει από μια στρατηγική επιλογή αναθεώρησης γεωγραφικών συνόρων, εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και ζωνών επιρροής από τη νέα μεγάλη περιφερειακή δύναμη που αποτελεί η Τουρκία. Στόχος τους καθεστώτος Ερντογάν είναι μεταξύ άλλων να «γκριζάρει» μεγάλες θαλάσσιες περιοχές στο Ανατολικό Αιγαίο και τη ΝΑ Μεσόγειο προκειμένου να διεκδικήσει και να αποκτήσει ανάλογα δικαιώματα εκμετάλλευσης.

Η ανακάλυψη υδρογονανθράκων νοτίως της Κύπρου επέσπευσε δραματικά τις τουρκικές αξιώσεις. Συγχρόνως, η εσωτερική οικονομική και πολιτική αποσταθεροποίηση της Τουρκίας αύξησε κατακόρυφα τις επιθετικές διεκδικήσεις της.

Τι θα κάνουν οι ΗΠΑ;

Ο Νίκολας Μπερνς γνωρίζει πολύ καλά την Ελλάδα, το πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων και το Κυπριακό, τόσο από την θητεία του ως εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ την δύσκολη περίοδο του επεισοδίου των Ιμίων όσο και ως πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα.

Η δήλωση του στο Συνέδριο που οργανώθηκε στην Ουάσιγκτον για την Ανατολική Μεσόγειο, ήταν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δεν θα βοηθήσει την Ελλάδα σε περίπτωση σύγκρουσης με την Τουρκία.

«Λυπάμαι που το λέω, αλλά αν η Ελλάδα χρειαστεί την στήριξη των ΗΠΑ σε ένα θερμό επεισόδιο με την Τουρκία, δεν νομίζω ότι θα την έχει από τον Πρόεδρο Τραμπ» δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Μπερνς. Μια δήλωση η οποία ενώ διαπιστώνει το αυτονόητο, προκάλεσε κάποια έκπληξη και ίσως απογοήτευση στην Αθήνα.

Είναι δεδομένο, όπως αναφέρει το hellasjournal.com ότι σε μια σύγκρουση με την Τουρκία, ούτε οι ΗΠΑ ούτε πολύ περισσότερο το ΝΑΤΟ δεν πρόκειται να εμπλακούν προκειμένου να αποτρέψουν τον επιτιθέμενο, που δεν μπορεί να είναι άλλος από την Τουρκία.

Οι ΗΠΑ τηρούν στάση ίσων αποστάσεων διαχρονικά στα ελληνοτουρκικά. Πολύ περισσότερο σήμερα με την κυβέρνηση Τραμπ και την προσωπική σχέση του Αμερικανού προέδρου με τον Τούρκο ηγέτη, δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη ή να γίνεται καν είδηση η δήλωση του κ. Μπερνς.

Η μοναδική ίσως αποτελεσματική παρέμβαση των Αμερικανών ήταν με την επιστολή Τζόνσον προς τον Ισμέτ Ινονού το 1964 όταν λειτούργησε αποτρεπτικά και ακύρωσε τους σχεδιασμούς για τουρκική εισβολή στο νησί. Η Ουάσιγκτον δεν προσπάθησε να αποτρέψει την εισβολή το 1974, αλλά πιθανόν να την ενθάρρυνε κιόλας, δεν επιχείρησε να συμβάλει στην αποκλιμάκωση της έντασης πριν οδηγήσει στο επεισόδιο των Ιμίων και απλώς επέβαλε την Συμφωνία της Μαδρίτης που έδωσε δικαίωμα συναπόφασης της Τουρκίας στην άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Όμως τελικά στο Αιγαίο ούτε καν πολιτική ίσων αποστάσεων δεν τηρούν οι ΗΠΑ.

Ο ίδιος ο κ. Μπέρνς έχει εκφράσει και ως εκπρόσωπος Τύπου και ως πρεσβευτής στην Αθήνα την θέση περί μη αναγνώρισης του ελληνικού εναέριου χώρου στα 10 ν.μ. (θέση που ισχύει και μέχρι σήμερα) παραγνωρίζοντας το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων ώστε να υπάρξει ταύτιση Εναέριου Χώρου και Χωρικών Υδάτων.

Ο κ. Μπερνς εξάλλου είναι αυτός που εξέφρασε την σταθερή από το 1996 θέση περί μη καθορισμένης κυριότητας επί των βραχονησίδων «Ίμια/Καρντάκ». Αρκετά χρόνια αργότερα η «παραχώρηση» των ΗΠΑ (όταν ο κ. Μπερνς ήταν υφυπουργός εξωτερικών) ήταν η αναγνώριση της ελληνικής κυριαρχίας επί του… Αη Στράτη, ενώ όμως ταυτόχρονα οι ΗΠΑ επέμειναν στην υποχρέωση αποστρατικοποίησης των νησιών, όπως ζητούσε η Τουρκία.

Το ΝΑΤΟ ήδη από την εποχή της επιστροφής της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας το 1980 υιοθέτησε τους «Κανόνες Λουνς», ή «Δόγμα Λουνς», με τους οποίους αποφεύγει να αναμιχθεί σε οποιαδήποτε διαφορά ή αμφισβήτηση ανακύπτει μεταξύ Συμμάχων και στην συγκεκριμένη περίπτωση μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Έτσι πρακτικά όλες οι αμφισβητήσεις και διεκδικήσεις της Τουρκίας εις βάρος της χώρας μας βρήκαν πεδίο εφαρμογής εντός της Συμμαχίας, καθώς μεγάλο μέρος του Αιγαίου, όχι μόνο των διεθνών υδάτων και του διεθνούς εναέριου χώρου, αλλά και της ελληνικής κυριαρχίας, παραμένουν «γκρίζα ζώνη» και εξαιρούνται από τον σχεδιασμό ασκήσεων και επιχειρήσεων.

Στο πλαίσιο αυτό θα ήταν μάλλον ανεδαφικό να αναμένει κανείς ότι σε περίπτωση κλιμάκωσης της έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας θα μπορούσε να υπάρξει ουσιαστική πυροσβεστική παρέμβαση των ΗΠΑ υπέρ της χώρας μας.

Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα ήταν οι ΗΠΑ που θα αναλάμβαναν τον ρόλο μεσολαβητή ώστε να μην κλιμακωθεί περαιτέρω η σύγκρουση. Πάντως την τελευταία φορά, η παρέμβαση των ΗΠΑ στα Ίμια, οδήγησε τελικά στο γκριζάρισμα μιας ελληνικής βραχονησίδας.

Γιατί φυσικά το «no army, no ships, no flags», μάλλον δεν επρόκειτο καν περί μεσολάβησης και Συμφωνία αποκλιμάκωσης, αλλά για υιοθέτηση και κατοχύρωση των τουρκικών θέσεων περί αμφισβήτησης του status quo που κατοχυρώνεται με τις διεθνείς συνθήκες στο Αιγαίο.