20 Ιουλίου 1974: 48 χρόνια από την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο
Σαν σήμερα: 20/7/1974. Σχεδόν μισός αιώνας από την ημέρα που το νησί «κόπηκε» στα δυο.
Και πώς να ξεχάσουν εκείνοι που έζησαν την προσφυγιά μέσα στον ίδιο τους το τόπο… Πώς να σβήσουν από την μνήμη τους, τα παιδιά εκείνης της εποχής, τις βίαιες αυτές και σκληρές στιγμές.
«Ημουν 5 χρονών όταν οι Τούρκοι μπήκαν στο χωριό μας και μας έδιωξαν από τα ίδια μας τα σπίτια. Αφήσαμε την Κυρά της Μόρφου μη ξέροντας τι θα μας ξημερώσει. Έκλαιγα και φοβόμουν πολύ. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την ημέρα» λέει σήμερα ο Γιώργος Κωνσταντίνου.
Ούτε και κάποιοι συνομήλικοι του στην Ελλάδα, θα το ξεχάσουν όμως. Ήταν παιδιά αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού που εκείνη την καλοκαιρινή ημέρα έπαιζαν κρυφτό, στις εγκαταστάσεις των ενόπλων δυνάμεων, όπου έκαναν διακοπές, όταν ξαφνικά άρχισαν να «ουρλιάζουν» οι σειρήνες και είδαν τον πατέρα τους να φοράει την στολή και να φεύγει…
Πόλεμος… Αυτή ήταν η λέξη που ακόμα θυμούνται να ηχεί στα αυτιά τους….
Πώς να ξεχάσουν; Δεν ξεχνούν ακόμα και σήμερα που είναι μεσήλικοι. Και πως να ξεχάσουν όταν ο σημερινός «Αττίλας» απειλεί και πάλι την Κύπρο…
Τι άλλαξε από τότε; Οι μνήμες νωπές…
Το άνοιγμα των Βαρωσίων, οι καθημερινές τουρκικές παραβιάσεις, οι ευθείες απειλές από τον Ερντογάν και τους Τούρκους αξιωματούχους, η «μάχη» για τις γεωτρήσεις φυσικού αερίου στην Κύπρο, δείχνουν πως οι γείτονες μας δεν πρόκειται να αφήσουν αυτό το νησί να βρει την «ηρεμία» του.
Εκδηλώσεις μνήμης
Η Κύπρος ανακαλεί στη μνήμη της, το μαύρο εκείνο καλοκαίρι και θρηνεί για τις οδυνηρές συνέπειες που επέφερε ο Αττίλας. Θα τελεστούν μνημόσυνα και θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις για τις μαύρες επετείους του Πραξικοπήματος και της Τουρκικής εισβολής.
Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται σημαντικές συσκέψεις, καθώς και συνάντηση με τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Κωνσταντίνο Φλώρο, ο οποίος θα βρεθεί στη Λευκωσία.
Ο Υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Πετρίδης θα αντικαταστήσει τον Νίκο Αναστασιάδη στα μνημόσυνα των πεσόντων και τις εκδηλώσεις καταδίκης της τουρκικής εισβολής. Μετά τη διάγνωση του με κορονοϊό, ο Πρόεδρος βρίσκεται υπό περιορισμό και η Κυβέρνηση θα εκπροσωπηθεί από Υπουργό της στις αυριανές εκδηλώσεις.
Με βάση το Πρωτόκολλο, πρώτος στη σειρά είναι ο Υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης, ο οποίος βρίσκεται στο εξωτερικό.
Επόμενος στη σειρά είναι ο Υπουργός Άμυνας Χαράλαμπος Πετρίδης, ο οποίος είναι και αυτός με κορονοϊό, ενώ ο Υπουργός Εσωτερικών Νίκος Νουρής βρίσκεται εκτός Κύπρου.
Όπως αναφέρει ανακοίνωση του γραφείου Τύπου, μεταξύ άλλων, «Την Τετάρτη, 20 Ιουλίου, ανήμερα της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, επιμνημόσυνη δέηση υπέρ των πεσόντων αξιωματικών και οπλιτών κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, στο στρατιωτικό κοιμητήριο Μακεδονίτισσας.
Ακολούθως στις 10 π.μ, μνημόσυνο για τους πεσόντες κατά την Τουρκική εισβολή που θα τελεστεί στον Καθεδρικό Ναό Αποστόλου Βαρνάβα, στη Λευκωσία. Θα αναπεμφθεί δέηση υπέρ της απελευθέρωσης της Κύπρου και της επιστροφής των προσφύγων και της ανεύρεσης των αγνοουμένων. Στις 8.30 μμ, στο Προεδρικό Μέγαρο, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση μνήμης για τις μαύρες επετείους του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής.
Την Πέμπτη, 21 Ιουλίου, στις 10.30 πμ, θα πραγματοποιηθεί συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Μαρτυρίες Κυπρίων
Η τουρκική απόβαση στο Πέντε Μίλι σήμανε την αρχή της τραγωδίας.
Η «Σημερινή Online» συνάντησε τρεις άνδρες που πολέμησαν στις προδομένες κυπριακές Θερμοπύλες του 1974.
Ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, 18 ετών τότε, στρατιώτης του 286 Μηχανοκίνητου Τάγματος Πεζικού, τη 15η Ιουλίου διατάχθηκε από τον Ελλαδίτη διοικητή του να κινηθεί κατά των Τούρκων. Ενώ τα τρία άρματα κατευθύνονταν αρχικά προς το παλαιό αεροδρόμιο, η διαταγή άλλαξε και υποχρεώθηκαν να κατευθυνθούν προς το ΓΕΕΦ. Τότε είχαν αντιληφθεί πλέον ότι γινόταν πραξικόπημα κατά του Μακαρίου.
Την 20ή Ιουλίου, με κατεύθυνση την Κερύνεια και το Πέντε Μίλι, δέχθηκαν τις σφοδρές επιθέσεις των Τούρκων εισβολέων, που είχαν ως αποτέλεσμα αρκετούς νεκρούς, ενώ ο ίδιος τραυματίστηκε πολύ σοβαρά από τα πυρά. Χαρακτηριστικά περιγράφει: «Δεν θυμόμουν τίποτε, απλά ξύπνησα μια βδομάδα μετά στο νοσοκομείο».
Ο Ανδρέας Αγαθοκλέους, νυμφευμένος τότε και πατέρας δύο παιδιών 4 ετών και 2 μηνών, ξημερώματα της 20ής Ιουλίου άφησε στον Γερόλακκο τη σύζυγο και τα παιδιά του, σπεύδοντας να καταταγεί στη μονάδα του και διατρέχοντας κίνδυνο αφού την ώρα εκείνη βομβάρδιζαν οι Τούρκοι το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και λίγη ώρα αργότερα το ψυχιατρείο Αθαλάσσας.
Η 32 Μοίρα Καταδρομών στον Άγιο Χρυσόστομο είχε εντολή να κατευθυνθεί στην περιοχή Άσπρη Μούττη στον Πενταδάκτυλο. Ωστόσο, όταν οι καταδρομείς μετέβησαν στο στρατόπεδο, διαπίστωσαν ότι δεν τους άνοιγαν τις αποθήκες να πάρουν οπλισμό. Η προδοσία ήταν πλέον γεγονός...
Η ιστορία του Θεόδωρου Γιάγκου διέπεται από την τραγικότητα των στιγμών. 21 ετών τότε και αρραβωνιασμένος, ετοιμαζόταν για την τέλεση του γάμου του στις 21 Ιουλίου. Ωστόσο, το πραξικόπημα και η εισβολή άλλαξαν τα σχέδιά του, αφού το ξημέρωμα της 20ής Ιουλίου αποχαιρέτησε την αρραβωνιαστικιά και τη μάνα του, και με ωτοστόπ έφτασε στο στρατόπεδο του στην Κοκκινοτριμιθιά. Εκεί τους έδωσαν ένα όπλο και πέντε σφαίρες, στέλνοντάς τους ουσιαστικά στη σφαγή.
Ο ίδιος τραυματίστηκε από πυρά Τούρκου στρατιώτη και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, ενώ αρχικά οι δικοί του αγνοούσαν την τύχη του. Τον Οκτώβριο πραγματοποιήθηκε ο γάμος του σε στενό κύκλο και σε κλίμα πένθους αντί χαράς, αφού η οικογένεια μετρούσε τρεις αγνοούμενους. Οι δύο βρέθηκαν χρόνια μετά με εξέταση του DNA, ενώ η τύχη του τρίτου αγνοείται μέχρι και σήμερα.
Όπως αναφέρει ο ίδιος, η αναγνώριση της προσφοράς του στον πόλεμο καθυστέρησε 18 χρόνια, διότι αρχικά χρειαζόταν πιστοποίηση από τον τότε Κοινοτάρχη, ο οποίος του την αρνήθηκε με τη δικαιολογία ότι δεν ήταν «δικός τους».
Οι μνήμες τους παραμένουν νωπές... Ενώ έτρεξαν να πολεμήσουν για τον τόπο τους και ήταν έτοιμοι ακόμα και να θυσιάσουν τη ζωή τους, ήρθαν αντιμέτωποι με την αποδιοργάνωση που επικρατούσε στο στράτευμα.
Το χρονικό της εισβολής
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο με την κωδική ονομασία «Αττίλας» ξεκίνησε την αυγή της 20ης Ιουλίου 1974, με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις.
Συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν.
Η ελληνική πλευρά πιάστηκε στον ύπνο και η αντίδρασή της εκδηλώθηκε με μεγάλη καθυστέρηση. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974).
Τα τουρκικά αποβατικά σκάφη άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας, λίγο μετά τις 5 το πρωί της 20ης Ιουλίου.
Σχεδόν ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις, συνεχώς και κατά κύματα κατά της ευρύτερης περιοχής της Κερύνειας και της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία. Οι κάτοικοι βρέθηκαν στο έλεος των εισβολέων. Άοπλοι πολίτες δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν και αιχμάλωτοι στρατιώτες εκτελέστηκαν.
Η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν ανεξήγητα αργοπορημένη. Παρ' ότι το ελληνικό Πεντάγωνο γνώριζε τις κινήσεις των Τούρκων, θεωρούσε ότι μπλοφάρουν. Μόλις στις 8:40 το πρωί δόθηκε επισήμως από την Αθήνα η εντολή εφαρμογής των πολεμικών σχεδίων, ενώ το ελληνικό ραδιόφωνο (το ΕΙΡΤ εν προκειμένω), μετέδωσε την είδηση γύρω στις 11 το πρωί. Η καθυστερημένη κινητοποίηση έδωσε τη δυνατότητα στους Τούρκους εισβολείς να παγιώσουν τις θέσεις τους και να δημιουργήσουν προγεφύρωμα από το Πέντε Μίλι της Κερύνειας προς τον Άγιο Ιλαρίωνα, έχοντας ως αντικειμενικό στόχο τη σύνδεσή του με τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας.
Οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ, όταν κινητοποιήθηκαν άρχισαν να πολεμούν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Αριθμούσαν γύρω στους 12.000 άνδρες (Ελληνοκύπριους και Ελλαδίτες), υπό τη διοίκηση του ταξιάρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, που είχε το γενικό πρόσταγμα στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Στο μεταξύ, άρχισε να κινητοποιείται και ο ελληνοκυπριακός ανδρικός πληθυσμός και να μετέχει στον άνισο αγώνα με ό,τι διέθετε ο καθένας, πυροβολώντας από τις στέγες των σπιτιών του κατά των εισβολέων αλεξιπτωτιστών.
Στην Αθήνα, η κυβέρνηση αιφνιδιασμένη από την εξέλιξη των γεγονότων αρχίζει να παρουσιάζει εικόνα διάλυσης. Κηρύσσει γενική επιστράτευση, η οποία εξελίσσεται σε φιάσκο.
Την επομένη, 21 Ιουλίου, οι μάχες στην Κύπρο συνεχίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Στόχος των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο είναι να αποκόψουν τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας από το προγεφύρωμα της Κερύνειας. Οι Έλληνες στρατηγοί απορρίπτουν εισήγηση για επέμβαση στην Κύπρο, προβλέποντας αποτυχία του σχετικού εγχειρήματος. Δύο ελληνικά υποβρύχια που πλέουν προς την Κερύνεια διατάσσονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Οι Τούρκοι εισβολείς, παρά την αριθμητική τους υπεροχή και την ποιοτική υπεροχή του οπλισμού τους, αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα. Μάλιστα, από ασυνεννοησία η τουρκική αεροπορία βυθίζει το αντιτορπιλικό Κοτσατεπέ (D-354), το οποίο εξέλαβε για ελληνικό πλοίο και προκαλεί ζημιές σε άλλα δύο τουρκικά αντιτορπιλικά.
Την ίδια μέρα, σημειώνεται δραστηριοποίηση του αμερικανικού παράγοντα για την επίτευξη ανακωχής. Ο Σίσκο, που πηγαινοέρχεται μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας, δεν βρίσκει κάποιον αρμόδιο στην Αθήνα να διαπραγματευτεί, καθώς όλοι οι αρμόδιοι έχουν εξαφανιστεί. Την ευθύνη αναλαμβάνει τελικά ο αρχηγός του Ναυτικού, ναύαρχος Πέτρος Αραπάκης, ο οποίος σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Κίσινγκερ συμφωνεί η ανακωχή να ισχύσει από τις 4 το απόγευμα της 22ας Ιουλίου.
Στις 2 το πρωί της 22ας Ιουλίου, 12 ελληνικά μεταγωγικά τύπου Νοράτλας, που μετέφεραν καταδρομείς στο νησί, βάλλονται, κατά λάθος, από φίλια πυρά πλησίον του αεροδρομίου της Λευκωσίας, με αποτέλεσμα το ένα από αυτά να καταρριφθεί (4 μέλη του πληρώματος και 27 καταδρομείς έχασαν τη ζωή τους), ενώ άλλα δύο να πάθουν σοβαρές ζημιές. Την ίδια ημέρα, οι Τούρκοι εισβολείς εντείνουν τις επιχειρήσεις τους. Αποβιβάζουν άρματα μάχης και το μεσημέρι καταλαμβάνουν την πόλη της Κερύνειας.
Στις 4 το απόγευμα αρχίζει να τηρείται η ανακωχή κατά τα συμφωνηθέντα, η οποία όμως θα παραβιασθεί αρκετές φορές από τους εισβολείς. Σ' αυτό το χρονικό σημείο, οι Τούρκοι ελέγχουν το 3% του Κυπριακού εδάφους, έχοντας δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα, που συνδέει την Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας.
Ο Αττίλας ΙΙ ολοκλήρωσε την τραγωδία...
Μετά από αυτές τις εξελίξεις, και την πρόσκαιρη ανακωχή, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις στη Γενεύη με την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση να τελούν υπό διάλυση. Η Τουρκία ζήτησε ομοσπονδιακή λύση, ανταλλαγή πληθυσμών και 34% του εδάφους της Κύπρου υπό τον έλεγχο των Τουρκοκύπριων. Οι συνομιλίες στις 14 Αυγούστου 1974 θα καταρρεύσουν και θα ξεκινήσει ο Αττίλας ΙΙ που θα ολοκληρώσει την τραγωδία για την Κύπρο. Η Τουρκία κατέλαβε περίπου το 36% του νησιού, εκτόπισε 120.000 Κύπριους και εγκλώβισε άλλες 20.000 ενώ περίπου 3.000 Ελληνοκύπριοι θα χάσουν τη ζωή τους.
Πάνω από το 1/4 του συνολικού πληθυσμού και 1/3 των Ελληνοκυπρίων, περίπου 150.000 άνθρωποι, έγιναν πρόσφυγες. Ως το 1975, περίπου 60.000 Τουρκοκύπριοι είχαν μετακινηθεί από την ελεύθερη Κύπρο προς τα Κατεχόμενα στον Βορρά. Το 1983 η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου ανακηρύχθηκε και αναγνωρίστηκε μόνο από την Τουρκία. Η διεθνής κοινότητα, μέχρι και σήμερα, εξακολουθεί να θεωρεί τα εδάφη της Βόρειας Κύπρου ως κατεχόμενα από τις τουρκικές δυνάμεις, με την κατοχή να θεωρείται παράνομη και τις συνομιλίες για εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό Ζήτημα να συνεχίζονται, χωρίς αποτέλεσμα.
ΠΗΓΕΣ: Σαν σήμερα, ΣΗΜΕΡΙΝΗ, ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
