Συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν: Red Alert για το «απρόοπτο»

Παρά το φαινομενικά καλό κλίμα των τελευταίων μηνών μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν παρέλειψε χθες κατά τη συνάντησή του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου να εκφράσει τη δυσφορία του για την κίνηση του Τούρκου προέδρου να μετατρέψει σε τζαμί τη Μονή της Χώρας. Παρόλα αυτά ο κ. Μητσοτάκης επέμεινε ότι δεν πρέπει να αναβληθεί η επίσκεψή του στην Τουρκία: «Δεν πρέπει να αναβληθεί η επίσκεψη, πρέπει να διατηρούνται ανοιχτοί δίαυλοι. Θα εκφράσω την εντονότατη δυσαρέσκειά μου, είναι προτιμότερο από το να δημιουργήσουμε μια κρίση», είπε και πρόσθεσε εμφατικά ότι η συγκεκριμένη επιλογή του Τούρκου προέδρου είναι περιττή και λανθασμένη.

Εδώ και αρκετές ημέρες πάντως η ελληνική διπλωματία έχει ξεκαθαρίσει ότι στη συνάντηση της 13^ης Μαΐου ζητήματα που έχουν άμεση σχέση με τα εθνικά μας θέματα δεν πρόκειται να συζητηθούν, αν και η ελληνική πλευρά έχει προετοιμαστεί καταλλήλως σε περίπτωση που ο «απρόοπτος» Ερντογάν θίξει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, υφαλοκρηπίδας, τουρκολιβυκού μνημονίου, θαλάσσιων ζωνών, εθνικού εναέριου χώρου των δέκα ν.μ., γκρίζων ζωνών, μειωμένη επήρεια ΑΟΖ ψευδομουφτήδων και Κυπριακού, για το οποίο απορρίπτεται η λύση των δύο κρατών.

Οι 5 επικίνδυνες παγίδες είναι σαφέστατα το ζήτημα των νησιών, τα 10 ναυτικά μίλια στον αέρα, τα σχέδια πτήσης, την οριοθέτηση της ΑΟΖ και το καθεστώς των βραχονησίδων. Και βεβαίως πρόκειται για ζητήματα τα οποία ο Ερντογάν δεν έχει καμία διάθεση να εγκαταλείψει παρά τα φαινομενικά ήρεμα νερά…

Απόλυτα προετοιμασμένος αλλά και σε ετοιμότητα για οποιοδήποτε απρόοπτο, είναι λοιπόν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ο οποίος θα μεταβεί στην τουρκική πρωτεύουσα το πρωί και θα επιστρέψει το απόγευμα στην Αθήνα καθώς κρίθηκε ότι δεν είναι σκόπιμο να απουσιάσει περισσότερο εν μέσω προεκλογικής περιόδου. Άλλωστε, ο χρόνος παραμονής του στην Άγκυρα, επαρκεί πλήρως για την κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και για τη διευρυμένη συνάντηση με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών και των επικεφαλής των διπλωματικών γραφείων.

Η Αθήνα κρατάει χαμηλά τους τόνους, αλλά και τον πήχη των προσδοκιών, καθώς, το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών, παραμένει συγκρατημένα θετικό, αν και μία σειρά από πρωτοβουλίες και δηλώσεις της γείτονος δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού.

Η επικείμενη συνάντηση των δύο ηγετών πραγματοποιείται με φόντο τη νέα κρίση στη Μέση Ανατολή και αυτό λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από το Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών. Σε αυτό, άλλωστε, εκτιμούν οι περισσότεροι ότι οφείλεται και η αναβολή της συνάντησης του κ. Ερντογάν με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάϊντεν, η οποία, σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, επρόκειτο να προηγηθεί της συνάντησης του πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο.

Επιπρόσθετα, έχουν προηγηθεί μία σειρά από παρεμβάσεις αλλά και κινήσεις της Άγκυρας, οι οποίες, χωρίς να τινάζουν στον αέρα το κλίμα συνεννόησης των τελευταίων μηνών, επιβεβαιώνουν ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αποτελούν ένα δύσβατο τοπίο, με αγνώστους Χ, που απαιτούν διαρκή εγρήγορση.

Παρά ταύτα, προ ολίγων ημερών, ο Ταγίπ Ερντογάν εκφράστηκε θετικά για την επικείμενη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό : «Η επίσκεψη του κ. Μητσοτάκη θα είναι ανταποδοτική. Πρόκειται για ένα σημαντικό στάδιο και θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για το πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας», είπε.

Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός, σε συνέντευξή του (Σκάϊ), επιδίωξε να καλλιεργήσει θετικές προσδοκίες για τη συνάντηση, λέγοντας ότι «ο σκοπός της είναι να κάνουμε ένα βήμα παραπέρα στην ελληνοτουρκική προσέγγιση» και προσέθεσε ότι «αυτή έχει αποδώσει κάποια σημαντικά μετρήσιμα αποτελέσματα». Ο Κ. Μητσοτάκης υπενθύμισε ότι δεν έχουμε παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου για παραπάνω από 12 μήνες, κάτι που χαρακτήρισε ως σημαντικό επίτευγμα, ότι έχουμε εξαιρετικά μειωμένες μεταναστευτικές ροές χάρη στη συνεργασία που υπάρχει με την Τουρκία στο θέμα αυτό, ενώ μίλησε και για το ζήτημα της διευκόλυνσης της βίζας για τα νησιά, που είναι πολύ μεγάλης οικονομικής σημασίας για 10 νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Η προετοιμασία από Γεραπετρίτη και Φιντάν

Για την καλύτερη δυνατή προετοιμασία της συνάντησης Μητσοτάκης Ερντογάν εργάστηκαν εντατικά τους τελευταίους πέντε µήνες οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν. Οι δύο υπουργοί μάλιστα συναντήθηκαν δύο φορές δια ζώσης. Μία στο περιθώριο της Συνόδου Ασφαλείας του Μονάχου και μία τη Μεγάλη Δευτέρα στο Λονδίνο. Στην τελευταία τους συνάντηση εξετάστηκε και το περιθώριο υπογραφής μιας σειράς συµφωνιών . Δεν θα υπογραφεί, ωστόσο, κάποιο κείμενο αντίστοιχο αυτού που υπεγράφη κατά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, ούτε βεβαίως θα ανοίξει ο διάλογος για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, διότι κρίνεται ότι οι συνθήκες δεν είναι ώριμες.

Η ατζέντα της συνάντησης

Όπως συμφωνήθηκε μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών, το πρώτο που θα συζητηθεί στη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν είναι η πορεία της υλοποίησης των 15 και πλέον συμφωνιών που έχουν υπογραφεί μεταξύ των δύο χωρών. Θα συζητηθούν και θα υπογραφούν και άλλες συμφωνίες, για τη συνδρομή στην πολιτική προστασία, αλλά και τη δημιουργία ενός ελληνοτουρκικού επιχειρηματικού συμφώνου.

Ακόμη, αναμένεται να γίνει αναφορά στο Μεταναστευτικό, στη μείωση των μεταναστευτικών ροών από τα τουρκικά παράλια στην Ελλάδα, αλλά και για τα αποτελέσματα που έχει για τους τούρκους τουρίστες η εξπρές βίζα σε δέκα νησιά του Αιγαίου.

Τέλος μεταξύ των συμφωνιών που έχουν ήδη υπογραφεί, ξεχωρίζει το Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) ΑΔΜΗΕ – TEIAS στον τομέα της ηλεκτρικής διασύνδεσης των δύο χωρών, το οποίο αφορά στη δημιουργία νέας διασυνδετικής γραμμής μεταξύ Νέα Σάντας και Μπαμπαέσκι με στόχο την αναβάθμιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Τουρκίας και την αύξηση του όγκου αμφίδρομης ροής ενέργειας κατά 600 MW.

Οι συνεχείς προκλήσεις της Άγκυρας

Μία από τις τελευταίες προκλήσεις που αξιολογούνται από την Αθήνα είναι η επαναφορά των «γκρίζων ζωνών» εκ µέρους της Αγκυρας και οι απειλές του τουρκικού ΥΠΕΞ ότι δεν θα δεχθεί τετελεσμένα και ότι είναι σε επιφυλακή για να προστατέψει τα συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο και να αποτρέψει μονομερείς προσπάθειες της Ελλάδας, οι οποίες εκδηλώθηκαν μετά την προαναγγελία του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη για δηµιουργία θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και στο Ιόνιο. Πρόκειται για μία ρητορική, η οποία, σύμφωνα με πολιτικές και διπλωματικές πηγές, συνιστά διεύρυνση των διεκδικήσεων της γείτονος.

Επενδύουμε περισσότερο στη θετική ατζέντα

Κληθείς να σχολιάσει την παρέμβαση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης είχε σημειώσει μεταξύ άλλων ότι η Ελλάδα ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο με βάση το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας. «Από εκεί και πέρα μου προκαλεί και εμένα εντύπωση αυτή η παντελώς αδικαιολόγητη αντίδραση της Τουρκίας για μία πρωτοβουλία που έχει περιβαλλοντικό χαρακτήρα» τόνισε ο πρωθυπουργός, προσθέτοντας ότι δεν θεωρεί πως η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η οποία είναι αδιαμφισβήτητη και μετρήσιμη, οδηγεί αυτόματα στην υπόθεση εργασίας ότι βασικές θέσεις της Τουρκίας όσων αφορά το κρίσιμο ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο έχουν αλλάξει. «Οι θέσεις αυτές είναι βαθιά προβληματικές για την πατρίδα μας. Αυτό, όμως, δεν μας απαγορεύει να μπορούμε να συζητούμε και να διαμορφώνουμε ένα γενικότερο καλό κλίμα και να επενδύουμε περισσότερο στη θετική ατζέντα και λιγότερο στα θέματα τα οποία μας χωρίζουν και στα οποία ξεκάθαρα διαφωνούμε» είχε πει ο κ. Μητσοτάκης εν όψει της συνάντησής του με τον Ερντογάν.

«Αν είναι δυνατόν να ισχυρίζεται η Τουρκία ότι πρέπει να ζητήσουµε την άδειά της για να προστατεύσουµε το περιβάλλον στις Κυκλάδες. Αν ψαρεύω, δηλαδή, στους Αντίπαξους θα πρέπει να τηλεφωνήσω στον Τούρκο πρέσβη; Αυτά τα πράγµατα δεν είναι σοβαρά», σχολίασε από την πλευρά του ο υπουργός Άμυνας Ν. Δένδιας.

Η «γαλάζια πατρίδα» στα σχολικά βιβλία

Εξίσου ενδεικτική ήταν και η πρωτοβουλία του τουρκικού υπουργείου Παιδείας να δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα του ανακοίνωση, σύµφωνα µε την οποία από το ερχόµενο έτος οι µαθητές θα διδάσκονται το αφήγηµα της «γαλάζιας πατρίδας». Σύμφωνα με την ανάρτηση, στα σχολικά βιβλία θα συμπεριληφθούν χάρτες της «Mavi Vatan.

Οι πρόσφατες δηλώσεις Ερντογάν

«Η Τουρκία προσπαθεί να αυξήσει τους φίλους της και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα που δεν μπορεί να λύσει με τις χώρες της περιοχής», δήλωσε πρόσφατα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου στην Άγκυρα. «Πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει πόρτα που δεν μπορεί να ανοίξει ο διάλογος και οι διαπραγματεύσεις. Αρκεί να υπάρξει προσέγγιση με καλή πρόθεση και να δοθεί ευκαιρία στη διπλωματία. Η συνέχεια σίγουρα θα έρθει με λίγη προσπάθεια και λίγη θυσία. Την επόμενη εβδομάδα, τη Δευτέρα, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας κ. Μητσοτάκης θα έρθει στην Άγκυρα στο πλαίσιο επίσημη επίσκεψης. Σαν τον δικέφαλο αετό των Σελτζούκων θα αναζητήσουμε τον τρόπο να αναπτύξουμε τις σχέσεις μας και με την Ανατολή και με τη Δύση στη βάση των κοινών συμφερόντων μας», πρόσθεσε ο Τούρκος πρόεδρος. Οι δηλώσεις αυτές δείχνουν ότι ο Τούρκος πρόεδρος απευθύνεται περισσότερο στις ΗΠΑ παρά στην Ελλάδα θέλοντας να δείξει ότι η Τουρκία αποτελεί κορυφαίο παράγοντα στις σχέσεις Δύσης και Ανατολής και ότι είναι υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη.

«Αγκάθι» η μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί

Και η απόφαση του Ερντογάν, όμως, να μετατρέψει τον βυζαντινό ναό της Μονής της Χώρας σε τζαμί, ρίχνει σκιά στις σχέσεις των δύο χωρών. Υπενθυμίζεται ότι η Μονή της Χώρας, γνωστή σήμερα ως Καριγιέ Τζαμί, υπήρξε ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη που μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε τζαμί κατά το 16ο αιώνα και από το 1958 λειτουργεί ως μουσείο. Πρόκειται για το μνημείο με τα περισσότερα και πλέον περίτεχνα βυζαντινά ψηφιδωτά που διασώζεται στην Πόλη, μαζί με την Αγία Σοφία και τη Μονή της Παμμακάριστου, που επίσης λειτουργεί ως τέμενος με την ονομασία Φετχιγέ. Η Αγία Σοφία είχε και αυτή αποδοθεί στη μουσουλμανική θρησκευτική λατρεία από το 2020.

Η έντονη αντίδραση του ΥΠΕΞ

Άμεση ήταν η απάντηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών μετά την ανακοίνωση της μετατροπής της Μονής της Χώρας σε τζαμί. Σε ανακοίνωση του, το ΥΠΕΞ χαρακτήρισε ως πρόκληση για τη διεθνή κοινότητα τηναπόφαση των Τουρκικών Αρχών για την έναρξη της λειτουργίας της Μονής της Χώρας ως μουσουλμανικού τεμένους, προσθέτοντας ότι αλλοιώνει και προσβάλλει τον χαρακτήρα της ως μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO ανήκον στην ανθρωπότητα.

Η έκτη επίσκεψη Έλληνα πρωθυπουργού στην Άγκυρα

Η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα στις 13 Μαΐου αναμένεται να είναι η έκτη κατά σειρά. Είχαν προηγηθεί οι επισκέψεις του Κώστα Καραμανλή στις 23 Ιανουαρίου του 2008, του Γιώργου Παπανδρέου στο Ερζουρούμ στις 28 Ιανουαρίου 2011, του Αντώνη Σαμαρά στις 4 Μαρτίου 2013 και του Αλέξη Τσίπρα και μάλιστα δύο φορές, στις 17 και 18 Νοεμβρίου 2015 και στις 5-7 Φεβρουαρίου 2019.