Μπορεί να ενωθεί η ΑΟΖ της Ελλάδας με αυτήν της Κύπρου και της Αιγύπτου;

Σε ειδική ανάλυση με αντικείμενο την ελληνική ΑΟΖ και τη μέγιστη σημασία του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης προχώρησε ο αμυντικός αναλυτής, αντιστράτηγος ε.α. Λάμπρος Τζούμης*.

Συγκεκριμένα αναφέρει:

Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1943, το αντιτορπιλικό «Ναύαρχος Κουντουριώτης» καταπλέει στο Καστελλόριζο. Ήταν το πρώτο τμήμα Ελληνικού εδάφους που απελευθερώθηκε. και χρησιμοποιήθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις ως προχωρημένη βάση εξόρμησης για την απελευθέρωση των λοιπών νησιών της Δωδεκανήσου. Το νησιωτικό σύμπλεγμα Μεγίστης αποτελείται από 14 νησιά, είναι το ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας και έχει τεράστια γεωπολιτική σημασία.

Την περιοχή αυτή εποφθαλμιούσε η Τουρκία από το 1967. Το εν λόγω έτος στο πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού ζητήματος υπεβλήθη από τις ΗΠΑ το επονομαζόμενο σχέδιο «Άτσεσον». Στις προτάσεις που υπεβλήθησαν σε περίπτωση ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, η Τουρκία ζήτησε στα εδαφικά ανταλλάγματα την παραχώρηση του Καστελλορίζου. Όπως είναι γνωστό το σχέδιο απερρίφθη.

Μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας υπάρχει απόκλιση στον τρόπο οριοθέτησης της ΑΟΖ στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου, που καθοριστικό ρόλο έχει το νησιωτικό σύμπλεγμα Μεγίστης.

Αναλυτικότερα επί του θέματος να αναφερθούν τα εξής.

Στη Σύμβαση του 1982 στο Montego Bay για το Δίκαιο της Θάλασσας, αναφέρεται ότι όλα τα νησιά που κατοικούνται διαθέτουν ΑΟΖ και εξαιρούνται μόνο οι βράχοι, οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση. Συνεπώς δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα Μεγίστης, διαθέτει ΑΟΖ. Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982 και την επικύρωσε το 1995. Η Τουρκία δεν υπέγραψε αλλά ούτε και επικύρωσε τη σύμβαση, καθόσον δεν την ευνοεί. Παρά το γεγονός αυτό η Τουρκία αφενός δεσμεύεται από τη συμφωνία καθόσον αυτή συνιστά εθιμικό δίκαιο, αφετέρου το 1986 ήρθε σε συνεννόηση για τις επικαλυπτόμενες περιοχές στη Μαύρη Θάλασσα, με την τότε Σοβιετική Ένωση και προχώρησε στην ανακήρυξη και οριοθέτηση ΑΟΖ, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της μέσης γραμμής. Αργότερα άρχισε συνομιλίες με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία για το ίδιο θέμα και ήρθε σε παρόμοια συμφωνία που είχε συνάψει με τους Σοβιετικούς.

Η Τουρκία ισχυρίζεται ειδικά για την περίπτωση των νησιών του συμπλέγματος Μεγίστης, ότι δεν είναι δυνατόν αυτά τα μικρά νησιά μπροστά από τις τουρκικές ακτές, να έχουν ένα τόσο μεγάλο κομμάτι υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ. Για τους ισχυρισμούς της προβάλει το επιχείρημα ότι το σύμπλεγμα των νησίδων-βραχονησίδων της περιοχής του Καστελόριζου, διέπεται από ειδικό καθεστώς, των αποκομμένων νησίδων που επικάθονται επί της τουρκικής υφαλοκρηπίδας.

Αν η Τουρκία δεχτεί ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα Μεγίστης και συγκεκριμένα η νήσος Στρογγύλη που είναι το νησί «ΚΛΕΙΔΙ» έχει επήρεια στη χάραξη των θαλασσίων ζωνών, τότε η ΑΟΖ της Ελλάδος ενώνεται με αυτή της Αίγυπτου και της Κύπρου.

Συνεπώς, η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο, ώστε να συμπεριληφθεί και αυτή στη διαχείριση του υποθαλάσσιου πλούτου της περιοχής.

- Το 2011 η Τουρκία κατέθεσε γραπτώς συντεταγμένες στην Ε.Ε. και στον ΟΗΕ, με τις οποίες προέβαλλε τις διεκδικήσεις της στην Ν.Α. Μεσόγειο με τις οποίες επιχειρεί να οικειοποιηθεί την κυπριακή υφαλοκρηπίδα δυτικά του νησιού και όλη την ελληνική υφαλοκρηπίδα νότια του Καστελλορίζου και ανατολικά της Κρήτης.

- Από το 2014 και μετέπειτα η Τουρκία επανέρχεται κατ΄ επανάληψη στο θέμα των διεκδικήσεων της στο χώρο της Ν.Α. Μεσογείου με λεκτικές απειλές, παράνομες δεσμεύσεις περιοχών, έρευνες και επιστολές που καταθέτει στον ΟΗΕ. Η Ελλάδα με αντίστοιχα έγγραφα επισημαίνει ότι οι ισχυρισμοί της Τουρκίας αναφορικά με τα θέμα της υφαλοκρηπίδας στη Ν.Α. Μεσόγειο δεν γίνονται αποδεκτοί αφού χαρακτηρίζονται ως αβάσιμοι, στερούμενης οιασδήποτε νομικής βάσης.

- Το 2020 το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Oruc Reis διεξήγαγε έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, φτάνοντας στα εννέα ναυτικά μίλια από το Καστελλόριζο, χωρίς να υπάρξει δυναμική απάντηση από την ελληνική πλευρά, επειδή η κόκκινη γραμμή ορίσθηκε στα χωρικά ύδατα δηλ. στα έξι μίλια.

Να επισημανθεί ότι παρόμοια τακτική είχε εφαρμόσει η Τουρκία με σκοπό το γκριζάρισμα του Αιγαίου που ξεκίνησε το 1973, όταν η Άγκυρα παραχώρησε στην τουρκική εταιρεία πετρελαίων (TPAO) την πρώτη άδεια ερευνών και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε περιοχές εκτός τουρκικών χωρικών υδάτων. Αποτέλεσμα της ακολουθούμενης τακτικής από την Τουρκία ήταν οι κρίσεις του 1976 και 1987, που κατέληξαν στο πρωτόκολλο της Βέρνης και τη συμφωνία του Νταβός, με τις οποίες η Ελλάδα δεσμεύτηκε ότι θα απέχει από οποιαδήποτε έρευνα στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, αν κάνει το ίδιο και η Τουρκία, μέχρις ότου λυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας. Όπως είναι γνωστό το θέμα παραμένει μέχρι σήμερα έωλο και πλέον έχουμε περάσει στη διδασκαλία στα σχολεία της Τουρκίας περί «Γαλάζιας Πατρίδας» και στις παράνομες διεκδικήσεις της.

*Ο Λάμπρος Τζούμης είναι αντιστράτηγος ε.α. Απόφοιτος της Σχολής Διοίκησης Επιτελών του Στρατού Ξηράς, της Ανωτάτης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και της Σχολής Εθνικής Άμυνας. Υπηρέτησε στο ΓΕΣ και στο ΓΕΕΘΑ ως επιτελής και σε διευθυντικές θέσεις. Σε εθνικό επίπεδο, τμηματάρχης Συνδρομής στην Αντιμετώπιση Καταστροφών. Στο ΝΑΤΟ εθνικός αντιπρόσωπος της Ελλάδας στις επιτροπές Civil Emergency Planning και Senior Civil Emergency Planning Committee. Διοικητής του 286ου Τάγματος Πεζικού στη Λήμνο, του 38ου Συντάγματος Πεζικού στη Ρόδο της Ελληνικής Δύναμης Κοσσυφοπεδίου και της 88ης ΣΔΙ (Ταξιαρχίας Λήμνου). Υποδιοικητής της ΧVI Mηχανοκίνητης Mεραρχίας Πεζικού (Διδυμότειχο).