Αιγαίο SOS: Το «βρώμικο» παιχνίδι της Τουρκίας με την ΑΟΖ και το παζάρι στην Ανατολική Μεσόγειο
Το «βρώμικο» παιχνίδι της Τουρκίας με την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα και τη γεωπολιτική γεωγραφία στην Ανατολική Μεσόγειο, αναλύει ο ο αμυντικός αναλυτής, αντιστράτηγος ε.α. Λάμπρος Τζούμης*.
Σημειώνει μεταξύ άλλων ότι για να υπάρξει οποιαδήποτε συνεννόηση προκειμένου να βρεθεί οποιαδήποτε λύση δεν μπορεί παρά υπάρξουν «υποχωρήσεις».
Αναλυτικά αναφέρει:
Με την Τουρκία συζητάμε όπως δηλώνουμε μόνο το θέμα υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Να εξετάσουμε λοιπόν πόσο απέχουν οι θέσεις των δύο πλευρών για το θέμα αυτό, πόσο έχει διευρύνει τις διεκδικήσεις της η Τουρκία και πόσο δύσκολο είναι να βρεθεί οποιαδήποτε λύση αν δεν υπάρξουν «υποχωρήσεις». Είναι έτοιμη η Τουρκία να προχωρήσει σε υποχωρήσεις από τις παράνομες διεκδικήσεις της που αφορούν εθνική κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας σύμφωνα με όσα θα επισημάνουμε στη συνέχεια ;
Στο χάρτη στη φωτογραφία 1 φαίνεται με την άσπρη γραμμή πως διαμορφώνεται η ελληνική ΑΟΖ αν η Ελλάδα ανακηρύξει και οριοθετήσει αυτή με τις συνορεύουσες χώρες (Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Τουρκία.). Έχουμε συνάψει συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ιταλία και μερικώς με την Αίγυπτο, μέχρι τον 28ο μεσημβρινό. Έχει μείνει εκτός συμφωνίας με την Αίγυπτο η περιοχή που βρίσκεται το νησιωτικό σύμπλεγμα Μεγίστης που έχει τεράστια γεωπολιτική σημασία και θα γίνει αναφορά περί αυτού στη συνέχεια.
Κάτω δεξιά στη φωτογραφία φαίνεται η ΑΟΖ της Κύπρου όπως αυτή την έχει ανακηρύξει και οριοθετήσει με το Ισραήλ την Αίγυπτο και με το Λίβανο. Η Κύπρος δεν έχει υπογράψει συμφωνία ΑΟΖ με την Τουρκία. Τα βυθοτεμάχια ή ενεργειακά οικόπεδα που βλέπουμε στην Κύπρο με αριθμούς είναι αυτά που έχει οριοθετήσει και κάποια έχει αδειοδοτήσει μετά από διαγωνισμούς στα οποία έχουν γίνει και έρευνες. Θα πρέπει να επισημάνουμε την αποφασιστικότητα και το στρατηγικό σχεδιασμό της κυπριακής Δημοκρατίας που ξεκίνησε από τα έτος 2000.
Τα βυθοτεμάχια που φαίνονται με αριθμούς νοτιοδυτικά της Ηπείρου, Πελοποννήσου και νότια Κρήτης έχουν δηλωθεί μονομερώς από την Ελλάδα με τον νόμο 4001 του 2011 (νόμος Μανιάτη), με τον οποίο καθορίστηκαν τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Επιγραμματικά κάποια στοιχεία για την ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα :
Με βάση την ισχύουσα σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, που η Ελλάδα την επικύρωσε το 1994, η παράκτια χώρα έχει το δικαίωμα να ορίσει ως ΑΟΖ, μια ζώνη πλάτους μέχρι 200 ν. μίλια από τις ακτές της, με την προϋπόθεση ότι δε θα συναντάει την ΑΟΖ της απέναντι χώρας, οπότε το όριο μπαίνει στη μέση απόσταση.
Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), γεωγραφικά ταυτίζεται με την υφαλοκρηπίδα, με τη διαφορά ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά στην εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους, ενώ η ΑΟΖ καλύπτει όλες τις οικονομικές δραστηριότητες, που μπορούν να αναπτυχθούν στα υπερκείμενα ύδατα. Δηλαδή η ΑΟΖ, ως νομικό δικαίωμα ενός κράτους, είναι ευρύτερο της υφαλοκρηπίδας, αλλά γεωγραφικά επικαλύπτονται. Η βασική διαφορά μεταξύ υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ βρίσκεται στο γεγονός ότι το παράκτιο κράτος δεν χρειάζεται να προχωρήσει σε επίσημη διακήρυξη της υφαλοκρηπίδας του, προκειμένου να ασκήσει τα δικαιώματα που του εκχωρούνται από την Σύμβαση πάνω σε αυτήν.
Σημειώνεται ότι τα νησιά - εκτός από τους βράχους που δεν έχουν οικονομική ζωή - με βάση το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας, έχουν το ίδιο δικαίωμα σε ΑΟΖ όπως οι ηπειρωτικές περιοχές, Λόγω της διάταξης των ελληνικών νησιών απέναντι στα μικρασιατικά παράλια, το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου αποτελεί ελληνική ΑΟΖ.
Η Τουρκία αναφορικά με τις θαλάσσιες ζώνες προβάλλει τα εξής επιχειρήματα :
- Υποστηρίζει ότι νησιά δεν έχουν επήρεια πέραν των 6 ν.μ. Θεωρεί ότι η εγγύτητα των ελληνικών νησιών με τα τουρκικά παράλια στο Αιγαίο αποτελεί «ειδική περίσταση» που δικαιολογεί απόκλιση από την αρχή της μέσης γραμμής που προβλέπει το διεθνές δίκαιο και προτείνει την επίλυση της διαφοράς με τη μέθοδο της «ευθιδικίας», δηλ. της δίκαιης λύσης κατά την άποψη της Τουρκίας, Αυτό σημαίνει ότι η θάλασσα ανατολικά του 25ου μεσημβρινού (κόκκινη γραμμή στη φωτογραφία) θεωρεί ότι της ανήκει. Εξ΄ άλλου με το ιδεολόγημα της Γαλάζιας Πατρίδας που το έχει εισάγει ως μάθημα στα σχολεία δηλώνει ότι το μισό Αιγαίο είναι δικό της.
- Επιπροσθέτως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ - Υφαλοκρηπίδας) που συζητάμε υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός νησιών που η Τουρκία αμφισβητεί το καθεστώς αυτών είτε μέσω της θεωρίας των γκρίζων ζωνών, είτε ότι αυτά είναι στρατικοποιημένα. Αν δεν υπάρξει απόσυρση των παράλογων αυτών διεκδικήσεων της Τουρκίας δεν μπορεί να γίνει οποιαδήποτε οριοθέτηση, Εκτός αν είμαστε έτοιμοι να θέσουμε στη δικαιοδοσία ενός διεθνούς δικαστηρίου παράλληλα με την επίλυση του θέματος της ΑΟΖ και το ιδιοκτησιακό καθεστώς ελληνικών νησιών.
- Αναφορικά με το νησιωτικό σύμπλεγμα «Μεγίστης» που φαίνεται με το κίτρινο βέλος στη φωτογραφία η Τουρκία προβάλει το επιχείρημα ότι το σύμπλεγμα των νησίδων-βραχονησίδων της περιοχής του Καστελόριζου, διέπεται από ειδικό καθεστώς, των αποκομμένων νήσων που επικάθονται επί της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Άρα, τα νησιά αυτά υποστηρίζει, δεν διαθέτουν ούτε ΑΟΖ, ούτε και έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα. Εδώ και μια δεκαετία η Τουρκία καταθέτει επιστολές στον ΟΗΕ με τις οποίες προβάλλει τις διεκδικήσεις της στην Ν.Α. Μεσόγειο και με τις οποίες επιχειρεί να οικειοποιηθεί όλη την ελληνική υφαλοκρηπίδα ανατολικά της Κρήτης, νότια του Καστελλόριζου μέχρι και την Κύπρο (Με κόκκινο χρώμα η περιοχή που η Τουρκία δηλώνει ότι είναι δική της).
- Να λάβουμε υπόψη ότι η Τουρκία έχει προχωρήσει επίσης στη σύναψη μνημονίου με τη Λιβύη για οριοθέτηση ΑΟΖ όπως φαίνεται στη φωτογραφία 2 (κόκκινο και πορτοκαλί χρώμα) αγνοώντας την ύπαρξη νησιών όπως η Κρήτη που σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο έχουν δικαίωμα σε ΑΟΖ. Με πορτοκαλί χρώμα φαίνεται η περιοχή που η Τουρκία προσέφερε ως δέλεαρ στη Λιβύη που δεν θα έπαιρνε αν υπέγραφε συμφωνία με την Ελλάδα. Οι δύο κόκκινες γραμμές που φαίνονται στη φωτογραφία καθορίζουν τη συμφωνία που έγινε μεταξύ Ελλάδας- Αιγύπτου. Με μαύρο διακεκομμένο χρώμα, φαίνεται το όριο ανάμεσα στην ΑΟΖ των δύο χωρών. Όπως προαναφέρθηκε η συμφωνία αυτή αφήνει απέξω την περιοχή από τον 28ο μεσημβρινό και ανατολικότερα συμπεριλαμβανομένου του Καστελλορίζου.
Υπάρχει η άποψη ότι οι διαφορές με την Τουρκία θα μπορούσαν να επιλυθούν μέσω ενός διεθνούς δικαιοδοτικού δικαστηρίου. Να υποθέσουμε ότι η Τουρκία δεχόταν να αποσύρει όλες τις παράλογες και παράνομες διεκδικήσεις της και υπέγραφε συνυποσχετικό να πάμε σε ένα διεθνές δικαστήριο μόνο για το θέμα της ΑΟΖ. Θα υπήρχε συμφωνία και για το θέμα των χωρικών υδάτων;
Η Ελλάδα θα προχωρήσει στο κλείσιμο των κόλπων με υιοθέτηση ευθείων γραμμών βάσης και θα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. ή θα υπάρξει συμφωνία για επιλεκτική διαφοροποίηση ανά περιοχή ;
Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι τα διεθνή δικαστήρια λαμβάνουν αποφάσεις όχι μόνο με όρους δικαίου, αλλά και με πολιτικά κριτήρια, προκειμένου κανένα από τα διάδικα μέρη να μην θεωρηθεί ηττημένο φεύγοντας.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν προβληματισμούς και ανησυχίες για τις διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη για τις οποίες κάποιοι δηλώνουν: "Γιατί ανησυχείτε καλέ μου κύριε;"
*Ο Λάμπρος Τζούμης είναι αντιστράτηγος ε.α. Απόφοιτος της Σχολής Διοίκησης Επιτελών του Στρατού Ξηράς, της Ανωτάτης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου και της Σχολής Εθνικής Άμυνας. Υπηρέτησε στο ΓΕΣ και στο ΓΕΕΘΑ ως επιτελής και σε διευθυντικές θέσεις. Σε εθνικό επίπεδο, τμηματάρχης Συνδρομής στην Αντιμετώπιση Καταστροφών. Στο ΝΑΤΟ εθνικός αντιπρόσωπος της Ελλάδας στις επιτροπές Civil Emergency Planning και Senior Civil Emergency Planning Committee. Διοικητής του 286ου Τάγματος Πεζικού στη Λήμνο, του 38ου Συντάγματος Πεζικού στη Ρόδο της Ελληνικής Δύναμης Κοσσυφοπεδίου και της 88ης ΣΔΙ (Ταξιαρχίας Λήμνου). Υποδιοικητής της ΧVI Mηχανοκίνητης Mεραρχίας Πεζικού (Διδυμότειχο).