Η Ναυμαχία της Έλλης: Πώς το Πολεμικό Ναυτικό έγινε κυρίαρχος του Αιγαίου

Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο (Οκτώβριος 1912- Μάϊος 1913) μετά τις επιτυχίες στο Σαραντάπορο και στα Γιαννιτσά, στις 26 Οκτωβρίου απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη, πόλη στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο της κοιλάδας του Αξιού και της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας.

Παράλληλα, οι επιχειρήσεις που διεξάγονταν στην Ήπειρο, σημείωναν επίσης σημαντική πρόοδο. Μοναδικό προπύργιο αντίστασης παρέμεναν τα Ιωάννινα, τα οποία έπεσαν το Φεβρουάριο του 1913.

Σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους έπαιξε το Πολεμικό Ναυτικό. Τα πρώτα χρόνια του 20ου αι., η Ελλάδα διέθετε μια μικρή δύναμη πολεμικών πλοίων και αν ήθελε να πάρει πρωτοβουλίες διαδραματίζοντας ηγετικό ρόλο στα νερά του Αιγαίου έπρεπε να ενισχυθεί σημαντικά.

Με αυτό το σκεπτικό, την περίοδο 1908-1909, πραγματοποιήθηκε η αγορά οκτώ αντιτορπιλικών από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανική Αυτοκρατορία. Σε αυτά προστέθηκε και το θρυλικό θωρακισμένο καταδρομικό «Γεώργιος Αβέρωφ», μετέπειτα ναυαρχίδα του Ελληνικού Στόλου.

Στις 5 Οκτωβρίου 1912, με το ξέσπασμα του πολέμου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο στόλος του Αιγαίου - υπό τον υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη - απέπλευσε εν μέσω έντονου ενθουσιασμού από τον Πειραιά προς τη Λήμνο. Η Λήμνος αποτελούσε στρατηγική προτεραιότητα για τον Κουντουριώτη λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της εγγύτητάς της με τα Στενά των Δαρδανελίων.

Μέχρι το απόγευμα της 8ης Οκτωβρίου η νήσος είχε περιέλθει εξ ολοκλήρου στα χέρια των ελληνικών δυνάμεων χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, ενώ τις επόμενες ημέρες πραγματοποιήθηκε η απελευθέρωση σειράς νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών της Μακεδονίας.

Το πρωί της 3ης Δεκεμ­βρίου 1912 ο ελληνικός στόλος, ενώ βρισκόταν ανατολικά της Ίμβρου, δέχτηκε πυρά της τουρκικής ναυαρχίδας Μετζητιέ από μεγάλη απόσταση. Άμεσα, το θωρηκτό «Αβέρωφ», με επικεφαλής τον ίδιο τον Παύλο Κουντουριώτη, αποσπάστηκε από το σχηματισμό των άλλων πολε­μικών πλοίων και όρμησε ακάθεκτο προς την τουρκική ναυαρχί­δα. Ο τουρκικός στόλος αιφνιδιάστηκε, διασπάστηκε και ετράπη σε άτακτη φυγή προς τα Στενά.

Η κύρια σύγκρουση έγινε στο ακρωτήριο της Έλλης, στη χερσόνησο της Καλλίπολης (στην είσοδο του Ελλήσποντου). Ο τουρκικός στόλος υπέστη βαρύτατες ζημιές και απώλειες, ενώ τα ελληνικά πλοία δεν έπαθαν σχεδόν καμιά σοβαρή ζημιά.

Με αυτή τη σημαντική νί­κη του πολεμικού ναυτικού, καθώς και με τη μετέπειτα νίκη του ελληνικού στόλου στη ναυμαχία της Λήμνου, στις αρχές Ιανουαρίου 1913, εξασφαλίστηκε η κυριαρχία των Ελλήνων στη θάλασσα και διευκολύνθηκαν οι χερσαίες στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Τούρκων.