Θάνος Μικρούτσικος: Ο άνθρωπος που μας ταξίδεψε στο Σταυρό του Νότου με τις μουσικές του

Έγραψε όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, πειραματική μουσική. Παράλληλα, ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του κινείται στο χώρο του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού, με εκατοντάδες τραγούδια σε στίχους Ελλήνων και ξένων ποιητών.

Διακρίθηκε και ως πολιτιστικός μάνατζερ σε θέσεις ευθύνης στο Φεστιβάλ της Πάτρας, του οποίου υπήρξε ιδρυτής, στο «Πάτρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», στο Φεστιβάλ Αθηνών, στο «Αθήνα 2004» κ.α. Ενεργός πολιτικά και ενταγμένος σε διάφορες εκφάνσεις της κομμουνιστικής Αριστεράς από τα φοιτητικά του χρόνια, συμπορεύτηκε με το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ‘90 και διετέλεσε αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού (1993-1994) και υπουργός Πολιτισμού (1994-1996) στην τρίτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου (1993-1996).

Ο Θάνος Μικρούτσικος γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Απριλίου 1947. Ο πατέρας του, Στέργιος Μικρούτσικος, ήταν μαθηματικός που έχασε τη δουλειά του λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων. Η μητέρα του καταγόταν από παλαιά αστική οικογένεια της Πάτρας. Αδελφός του είναι ο συνθέτης και τηλεπαρουσιαστής Ανδρέας Μικρούτσικος.
Μεγαλωμένος σε μουσικό περιβάλλον, ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του σε μικρή ηλικία στη Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών και στο Ελληνικό Ωδείο (πιάνο, θεωρία, αρμονία). Ακολούθησαν οι σπουδές και η αποφοίτησή του από το μαθηματικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα μελέτησε αρμονία, αντίστιξη, φούγκα και σύνθεση με τον συνθέτη Γ. Α. Παπαϊωάννου.

Ο Θάνος Μικρούτσικος άρχισε να συνθέτει στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά επίσημα εμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1975, με το δίσκο «Πολιτικά τραγούδια», στον οποίο μελοποίησε ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ και του Βολφ Μπίρμαν. Συνέχισε τη συνθετική του διαδρομή, μελοποιώντας Γιάννη Ρίτσο, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Μάνο Ελευθερίου, Μπέρτολτ Μπρεχτ και άλλους. Οι δίσκοι του «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Φουέντε Οβεχούνα», «Τροπάρια για Φονιάδες», «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ», είναι χαρακτηριστικοί του ριζοσπαστικού κλίματος των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων. Ειδικά η «Καντάτα για τη Μακρόνησο», έργο πρωτοποριακό για την εποχή του, όπου ο συνθέτης πειραματίστηκε πάνω στην ατονική μουσική, γνώρισε διακρίσεις σε διεθνή φεστιβάλ και συνοδεύτηκε από την ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη.

Η κριτική αναγνώρισε στο τραγούδι του Μικρούτσικου μία νέα μορφή δημιουργίας: ένα τραγούδι μορφικά ελεύθερο (σε αντίθεση με την καθιερωμένη λογική του κουπλέ-ρεφρέν) που αντλεί στοιχεία από την τζαζ, το ροκ και τη δυτική μουσική παράδοση, όπως αυτή εξελίχθηκε στα μεταπολεμικά χρόνια, ένα τραγούδι που τουλάχιστον σ’ εκείνη την πρώτη περίοδο δημιουργίας τού συνθέτη στηρίζεται περισσότερο στη δύναμη που αποπνέουν κάποιοι ρυθμικοί ακροβατισμοί παρά στον μελωδισμό του και εκφέρεται μέσα από μια μάλλον «σκληρή» ενορχήστρωση, στην οποία πρωτοστατούν ξύλινα και χάλκινα πνευστά.

Το 1979 θα κυκλοφορήσει τον δίσκο «Σταυρός Του Νότου», σε ποίηση Νίκου Καββαδία, με τον οποίο θα γίνει ευρύτερα γνωστός. Τα τραγούδια του στην αρχή αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία από την κριτική, αλλά γρήγορα κέρδισαν την αγάπη του κοινού και σήμερα ο «Σταυρός του Νότου» θεωρείται ένα από τα διαμάντια της ελληνικής δισκογραφίας, με πωλήσεις που προκαλούν ίλιγγο (υπολογίζεται ότι οι πωλήσεις του ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια αντίτυπα).

Με την ίδια αγάπη πάντα για τον έμμετρο λόγο, ο Θάνος Μικρούτσικος συνεχίζει να μελοποιεί Γιάννη Ρίτσο, Άλκη Αλκαίο, Κώστα Τριπολίτη, Φρανσουά Βιγιόν, Κωνσταντίνο Καβάφη και άλλους. Ακόμα, έχει παρουσιάσει την όπερα «Ελένη» κι έχει μελοποιήσει παραμύθια. Συνεργάστηκε με κορυφαίες ερμηνεύτριες, όπως η Μαρία Δημητριάδη, η Χάρις Αλεξίου και η Ιταλίδα Μίλβα, αλλά και μεγάλους ερμηνευτές όπως οι Μανώλης Μητσιάς, Δημήτρης Μητροπάνος, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Χρήστος Θηβαίος, Γιάννης Κούτρας και πολλούς ακόμα.

Μεγάλο τμήμα του έργου του καταλαμβάνει η θεατρική μουσική, ενώ το υπόλοιπο καλύπτουν διάφορα ατονικά και ηλεκτρονικά έργα με πειραματικό μάλλον χαρακτήρα (μίξη τονικών και ατονικών στοιχείων στην ίδια σύνθεση, ενασχόληση με διαφορετικές φόρμες και ταυτόχρονη χρήση τους σ’ ένα έργο). Αυτές οι αναζητήσεις τού συνθέτη αποτέλεσαν τη δίοδο παρουσίασης της δουλειάς του στο εξωτερικό (Λονδίνο, Παρίσι, Βρυξέλλες, Βερολίνο, Δρέσδη, Λειψία, Σικάγο, Μπουένος Άιρες κ.α.). Έχει συνεργαστεί με πολλούς Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες, γράφοντας μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα, τα οποία έχουν παρουσιαστεί σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το 2002 τιμήθηκε για τη μουσική του στο θέατρο με το βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος» από το Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου (Θεατρικό Μουσείο).

Ο Θάνος Μικρούτσικος έφυγε από τη ζωή στις 28 Δεκεμβρίου 2019, σε ηλικία 72 ετών. Το τελευταίο διάστημα νοσηλευόταν στο «Μετροπόλιταν», λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε. Από τους τρεις γάμους του απέκτησε τέσσερα παιδιά (δύο αγόρια και δύο κορίτσια).

Πηγή: SanSimera.gr