Τα γεωλογικά «μυστήρια» της Κεφαλονιάς: Υπόγεια νερά, σπηλαιβάραθρα και… η Μελισσάνη

Η Κεφαλονιά είναι ένα από τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά, είναι όμως επίσης εκείνο που συγκεντρώνει διάφορα «μυστήρια» που σχετίζονται κυρίως με τη γεωλογία της. Γενικά, η φύση της Κεφαλονιάς προσφέρει μεγάλες συγκινήσεις στους επισκέπτες της: Ο Μύρτος, η πιο διάσημη παραλία της, κόβει την ανάσα, ο Αίνος, το πιο ψηλό βουνό της, ονομάζεται «μαύρο βουνό» λόγω της σκούρας Κεφαλληνιακής ελάτης που τον καλύπτει. Στον Αίνο ζουν και τα περίφημα άγρια άλογα της Κεφαλονιάς, που δεν δαμάζονται από κανέναν και ζουν ελεύθερα στο βουνό.

Αυτό που κάνει όμως την Κεφαλονιά πραγματικά ξεχωριστή είναι η γεωλογία της – αυτά που υπάρχουν στα έγκατα του νησιού και μόνο ένα μέρος τους, συνήθως, βλέπουμε στην επιφάνεια. Ήδη από τον 19^ο αιώνα, επί Αγγλοκρατίας, διάφοροι μελετητές επισκέπτονταν την Κεφαλονιά παρατηρώντας αυτά τα μυστήρια, καταγράφοντάς τα και μελετώντας τα. Σήμερα, η επιστήμη της γεωλογίας που έχει καταγράψει τα φαινόμενα στο νησί έχει δώσει πλήρεις επιστημονικές εξηγήσεις για όσα «μυστήρια» βλέπει ο επισκέπτης, που όμως και πάλι, δεν παύει να μαγεύεται από τα θαυμαστά που βλέπει μπροστά του.

Τα υπόγεια ύδατα της Κεφαλονιάς είναι που έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς κατά έναν περίεργο τρόπο «μπλέκονται» τα νερά από τη μία πλευρά μέχρι την άλλη, το γλυκό νερό της ξηράς με το αλμυρό της θάλασσας και όλα αυτά δημιουργώντας τοπία μοναδικής ομορφιάς. Είναι αλήθεια, πως η συγκεκριμένη θέση του νησιού – στην ένωση δύο τεκτονικών πλακών της Γης – είναι που «εξηγεί» εν μέρει το πώς όλα αυτά συγκεντρώνονται εκεί, αξίζει όμως καθένας να τα δει και να τα θαυμάσει από κοντά.

Οι Καταβόθρες του Αργοστολίου

Ίσως το σπουδαιότερο από τα γεωλογικά φαινόμενα της Κεφαλονιάς, οι Καταβόθρες παρατηρούνται στο ακρωτήριο των Αγίων Θεοδώρων, δίπλα στο το Φανάρι, τον φάρο του Αργοστολίου, που είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη του νησιού. Στις Καταβόθρες, το νερό της θάλασσας εισρέει με ορμή στο έδαφος - αυτό ακριβώς, άλλωστε, είναι μια «καταβόθρα»: Μια σχισμή του εδάφους, στην οποία εισρέει νερό. Πρώτος φαίνεται πως παρατήρησε και κατέγραψε το φαινόμενο ο Άγγλος Stevens, τον 19^ο αιώνα. Ο ίδιος, μάλιστα, αποφάσισε να αξιοποιήσει την ορμή των νερών καθώς χάνονταν στις Καταβόθρες, κατασκευάζοντας στο σημείο αυτό έναν νερόμυλο, που ακόμα και σήμερα βρίσκεται στη θέση του.

Αυτό που κάνει τις Καταβόθρες στην Κεφαλονιά μοναδικές είναι πως διασχίζουν υπογείως ολόκληρο το νησί, από τα δυτικά ως τα ανατολικά, μια απόσταση περίπου 15 χιλιομέτρων! Το πείραμα που επιβεβαίωσε τις υποψίες που είχαν διατυπώσει πολλοί επιστήμονες έγινε το 1963: Οι γεωλόγοι Βίκτορ Μάουριν (Viktor Maurin) και Γιόζεφ Τσέτλ (Josef Zetl) από το Πολυτεχνείο του Γκρατς της Αυστρίας, έριξαν 160 κιλά βαφής σε μία από τις Καταβόθρες. Δύο βδομάδες αργότερα ίχνη της βαφής αυτής εντοπίστηκαν στα ύδατα της άλλης πλευράς του νησιού, στον κόλπο της Σάμης, στον Καραβόμυλο αλλά και στο λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης.

Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης

Μοναδικά χρώματα κι ένα παγκοσμίως σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο βλέπουν όσοι επισκέπτονται τη Μελισσάνη. Το λιμνοσπήλαιο βρίσκεται σε απόσταση 2 χιλ. βορειοδυτικά της Σάμης, στον Καραβόμυλο. Η φυσική είσοδος του σπηλαίου είναι κατακόρυφη (διαστάσεων 40×50 μ.) και δημιουργήθηκε από την πτώση ενός τμήματος της οροφής, πιθανότατα από κάποιο σεισμό. Η λίμνη του σπηλαίου βρίσκεται 20 μ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, έχει μήκος 160 μ. περίπου και βάθος από 10 μ. έως 40 μ. Σταλακτίτες ηλικίας 20.000 χρόνων, με περίεργα σχήματα, στολίζουν το μεγαλύτερο τμήμα του σπηλαίου. Στη μια άκρη του σπηλαίου σχηματίζεται ένα νησάκι, πάνω στο οποίο βρέθηκαν λατρευτικά αντικείμενα του θεού Πάνα, πιστοποιώντας την χρήση του χώρου ως τόπο λατρείας κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Το Λιμνοσπήλαιο πήρε το όνομά του είτε από τον μύθο της Νύμφης Μελισσάνης που αυτοκτόνησε εδώ επειδή ο θεός Πάνας την αρνήθηκε, είτε από την παράδοση που θέλει τη βοσκοπούλα Μελισσάνθη να σκοτώθηκε πέφτοντας στην λίμνη, ενώ κυνηγούσε ένα από τα πρόβατά της.

Σήμερα, είναι επισκέψιμο από τεχνητή είσοδο, που μέσω υπόγειας σήραγγας οδηγεί στην κύρια αίθουσα. Η ξενάγηση γίνεται με βάρκες σε όλο το μήκος της λίμνης, ενώ το ξεσκέπαστο σημείο της κύριας αίθουσας επιτρέπει στο φως του ήλιου να μπαίνει στο σπήλαιο και να χαρίζει στους επισκέπτες μοναδικές εικόνες απίστευτης ομορφιάς.

Ο Καραβόμυλος και η λίμνη του

Ο Καραβόμυλος είναι ένα γραφικό, παραθαλάσσιο χωριουδάκι, δίπλα στο Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης. Σύμφωνα με το πείραμα που αναφέραμε προηγουμένως και το οποίο διεξήγαγαν οι Αυστριακοί γεωλόγοι το 1963 στην Κεφαλονιά, ο Καραβόμυλος είναι το σημείο όπου καταλήγουν τα νερά από τις Καταβόθρες του Αργοστολίου, αφού διασχίσουν υπογείως το μισό νησί.

Ο παραδοσιακός νερόμυλος στην άκρη της παραλίας του Καραβόμυλου, είναι από τις χαρακτηριστικότερες εικόνες της περιοχής. Ακριβώς από πίσω, μια τεχνητή «λίμνη» που περιβάλλεται από πλούσια, καταπράσινη βλάστηση, συμπληρώνει το μοναδικό τοπίο. Τα νερά της μάλιστα είναι υφάλμυρα, καθώς το θαλασσινό νερό ανακατεύεται με γλυκό από τις υπόγειες πηγές.

Η λίμνη Άβυθος

Για τη λίμνη Άβυθο της Κεφαλονιάς, επί αιώνες, οι ντόπιοι πίστευαν πως δεν έχει… βυθό – εξ’ ού και το συγκεκριμένο όνομα, που συναντάται και ως «Άκωλη». Είναι η μοναδική φυσική λίμνη του νησιού και βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του, κοντά στο χωριό Άγιος Νικόλαος της επαρχίας του Πόρου. Καθώς κανείς δεν επιχειρούσε ή έστω δεν κατόρθωνε με επιτυχία να μετρήσει το βάθος της, δημιουργήθηκαν χιλιάδες δοξασίες και τοπικές ιστορίες που αναφέρονται στο μυστήριο αυτό της λίμνης… Ώσπου κάποιος το πήρε σοβαρά και αποφάσισε να ξεδιαλύνει το μυστήριο: Έριξε στα νερά της ένα σίδερο, δεμένο σε σχοινί. Τα αποτελέσματα διέλυσαν τις αυταπάτες: «Μόλις» 11 μέτρα βάθος! Η επιστημονική έρευνα πάντως, έχει επιβεβαιώσει ότι τα νερά της λίμνης Αβύθου επικοινωνούν υπογείως με τα ύδατα που έρχονται από άλλες περιοχές του νησιού, όπως από τις Καταβόθρες του Αργοστολίου και την Μελισσάνη – συνδέοντάς την με το άλλο, μεγαλύτερο μυστήριο των φυσικών και γεωλογικών φαινομένων της Κεφαλονιάς!

Η Κουνόπετρα, ο βράχος που κινείται

Μέχρι και έναν βράχο που «κουνιέται» μέσα στη θάλασσα έχει να επιδείξει η Κεφαλονιά, μεταξύ των γεωλογικών της μυστηρίων. Η αλήθεια είναι πως η Κουνόπετρα, όπως ονομάζεται ένας μεγάλος βράχος μέσα στη θάλασσα στο νοτιότερο μέρος της χερσονήσου της Παλικής, έχει σταματήσει πλέον να κινείται, όπως επιβεβαιώνει η σύγχρονη επιστήμη. Εν τούτοις, οι μαρτυρίες λένε πως τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα ο βράχος βρισκόταν σε πολύ αργή, ασταμάτητη όμως κίνηση και πως το φαινόμενο μπορούσε να παρατηρηθεί διά γυμνού οφθαλμού, επί εκατοντάδες χρόνια! Δεν παρουσίαζε μεγάλης απόκλισης κίνηση, ώστε να αλλάζει η τοποθεσία του, ήταν όμως ένας αεικίνητος γεωλογικός σχηματισμός, χωρίς να μπορούν οι επιστήμονες έως πρόσφατα να δώσουν μια λογική εξήγηση. Λέγεται επίσης πως «σταθμός» για την κίνηση του βράχου υπήρξαν οι μεγάλοι σεισμοί του 1953, αφού από τότε το φαινόμενο μειώθηκε σημαντικά, σε σημείο που σήμερα πλέον να είναι ανεπαίσθητο.

Οι γεωλόγοι και οι ειδικοί επιστήμονες που εξέτασαν την Κουνόπετρα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η αέναη κίνηση οφείλεται στο «ακατάστατο» των πετρωμάτων στον πυθμένα και την βάση του βράχου, αλλά και στον αέρα και τη θάλασσα που τον περιβάλλουν. Η Κουνόπετρα βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από την ακτή, έτσι που οι επισκέπτες μπορούν εύκολα να την παρατηρήσουν, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο με παγκάκια στην παραλία. Μια πληροφοριακή πινακίδα του ομώνυμου πολιτιστικού Συλλόγου Ματζαβινάτων – Βουνίου καθοδηγεί τους παρατηρητές, που στις μέρες μας χρειάζονται όλες τις αισθήσεις τους σε εγρήγορση για να μπορέσουν να παρατηρήσουν το φαινόμενο.

Το σπήλαιο της Δρογκαράτης

Το μοναδικό σπήλαιο στην Ελλάδα όπου διοργανώνονται συναυλίες, είναι το σπήλαιο Δρογκαράτης, στην Κεφαλονιά. Η κεντρική του αίθουσα είναι πολύ μεγάλη, με διαστάσεις 65×45 μέτρα και ύψος 20 μέτρα περίπου και η ακουστική του χώρου είναι μοναδική. Γεωλογικά, κατατάσσεται στα αξιολογότερα σπήλαια του ελληνικού χώρου: Σταλακτίτες και σταλαγμίτες ηλικίας περισσότερων από εκατό εκατομμυρίων ετών συνθέτουν το μοναδικό τοπίο, ενώ η θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 18 βαθμούς Κελσίου. Το βάθος του σπηλαίου φτάνει τα 95 μέτρα. Η είσοδός του βρίσκεται στο χωριό Χαλιωτάτα, στην περιοχή της Σάμης και είναι επισκέψιμο καθημερινά.

Τα σπηλαιοβάραθρα της Κεφαλονιάς

Το Σπηλαιοβάραθρο Αγγαλάκι, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Πουλάτα της επαρχίας Σάμης είναι το μεγαλύτερο και πιο γνωστό σπηλαιοβάραθρο του νησιού. Εντάσσεται σε ένα αρκετά μεγάλο σύστημα σπηλαίων – υπολογίζονται σε δεκαεπτά συνολικά – που βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση μεταξύ τους και τα περισσότερα από αυτά σχηματίζουν στο εσωτερικό τους υπόγειες λίμνες, με γλυκό η υφάλμυρο νερό. Οι επιστήμονες που μελέτησαν το φαινόμενο αυτό κατέληξαν στο συμπέρασμα πως τα ύδατα των σπηλαίων αυτών επικοινωνούν μεταξύ τους κατά το μεγαλύτερο μέρος, μέσω στενών υπόγειων περασμάτων.