Tα πολλαπλά τραύματα στα παιδιά που βίωσαν τη βία του πολέμου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταστρέψει σχολεία, νοσοκομεία και κατοικημένες περιοχές της χώρας, με τον θάνατο και την τρομοκρατία να απλώνονται μεταξύ του άμαχου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

Εκατομμύρια γυναικόπαιδα εγκατέλειψαν μέχρι στιγμής την Ουκρανία. Σε ζωντανή κόλαση έχει μετατραπεί η εμπόλεμη χώρα για όσους παραμένουν.

Αυτός ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει τραυματίσει μια γενιά παιδιών, στερώντας τους κάθε φαινομενική κανονικότητα, κάτι που σχεδόν σίγουρα θα έχει αρνητικές συνέπειες για την ψυχική υγεία και την ανάπτυξή τους.

«Ο Κομφούκιος είχε πει πως η πιο μεγάλη μας αρετή δεν είναι ότι ποτέ δεν πέφτουμε αλλά να σηκωνόμαστε κάθε φορά που πέφτουμε», ανέφερε στο Newsbomb.gr η ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια, Κέλλη Παπακώστα, «δείχνοντας» με αυτό τον τρόπο πως οτιδήποτε μας συμβαίνει το θέμα ειναι να μπορούμε να σηκωθούμε, ακόμα και αν αυτό είναι ένα βίαιο γεγονός, ή ακόμα και ένας πόλεμος.

Τι ψυχικές επιπτώσεις έχει ο πόλεμος στα μικρά παιδιά;

«Ο καθένας που βιώνει σωματικό ή ψυχικό τραύμα μπορεί να εμφανίσει ψυχολογικές διαταραχές. Μέσα στον πόλεμο εξίσου ευάλωτα είναι και τα μικρά παιδιά όπου πρέπει ή να παραμείνουν στον τόπο τους και να βιώσουν τις καταστροφικές καταστάσεις ή να απομακρυνθούν από τα σπίτια, τους συγγενείς και φίλους, το σχολείο τους. Τα επικίνδυνα αυτά γεγονότα, οι φυσικές κακώσεις, βλέποντας κάποιον άλλον να κακοποιείται ή να σκοτώνεται, το αίσθημα τρόμου, αβοηθητότητας και η έλλειψη κοινωνικής στήριξης είναι παράγοντες που ευνοούν τον κίνδυνο διαταραχής μετατραυματικού στρες (ΜΤΔΣ) κατάθλιψης και/η άγχους», ανέφερε η κα Παπακώστα.

Αυτά τα παιδιά όταν βιώσουν αυτές τις συνθήκες πώς αλλάζει ο τρόπος που αντιλαμβάνονται τον κόσμο;

«Ο κόσμος των παιδιών ξαφνικά γίνεται ανασφαλής.

Αυτό σημαίνει ότι ως προς τον:

1ον. Τον εαυτό τους. Δηλαδή, ένα παιδί σκέφτεται: "Είμαι ευάλωτος, δεν είμαι λογικός όπως οι άλλοι, δεν έχω τον έλεγχο, έχω χάσει την αξιοπρέπειά μου".

2ον. Τον κόσμο, δηλαδή πως βλέπουν τους άλλους. Δηλαδή, ένα παιδί σκέφτεται: "Ο κόσμος είναι επικίνδυνος, κανείς δεν νοιάζεται για μένα, νιώθω άδειος και μόνος, δεν υπάρχει νόημα ή αξία στην ανθρώπινη ζωή, είμαι πεθαμένος μέσα μου".

3ον. Πώς βλέπουν το μέλλον τους. Δηλαδή, ένα παιδί σκέφτεται: "Σε ένα επικίνδυνο κόσμο, το μέλλον θα είναι πάντα ανασφαλές, πουθενά δεν αναμένεις καλοσύνη, το κακό υπερέχει, περιμένω να μου συμβούν τα κακά πράγματα, ποτέ δεν θα είμαι σε θέση να έχω μια φυσιολογική ζωή ξανά"».

Τι είναι η Μετατραυματική Διαταραχή Στρες (ΜΤΔΣ) και τι συμπτώματα μπορεί να έχουν τα παιδιά;

«Η Μετατραυματική Διαταραχή Στρες (ΜΤΔΣ) πρόκειται για αντίδραση σε ένα ασυνήθιστο και έντονο τραυματικό γεγονός, όπως είναι ο πόλεμος, με επαναλαμβανόμενες και ανεπιθύμητες αναβιώσεις του γεγονότος.

Ένα από τα συμπτώματα είναι η υπερεγρήγορση, η οποία χαρακτηρίζεται με τη μόνιμη ένταση, τη μυϊκή τάση και την ετοιμότητα επικείμενου κακού και τη συνεχής ανησυχία για ασφάλεια και ανάγκη διαβεβαίωσης και ελέγχου για δυνατότητα διαφυγής. Ένα άλλο σύμπτωμα είναι η συναισθηματική «αιμωδία», δηλαδή το μούδιασμα αλλά και η αποφυγή ερεθισμάτων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν υπενθυμητές του γεγονότος. Αυτό χαρακτηρίζεται από επεισόδια αποφυγής ή άρνησης από τη μια και επεισόδια αποστροφικών εμπειριών από την άλλη. Αλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν αμνησία ορισμένων λεπτομερειών του τραύματος, αναμνήσεις χωρίς συναίσθημα, αποπροσωποποίηση, αποπραγματοποίηση, «εκτός σώματος» εμπειρίες (παρατηρώ το σώμα μου και τις ενέργειες του σαν να μην είμαι μέσα σε αυτό), διαταραχή στην αίσθηση του χρόνου και του χώρου, ανάμνηση λεπτομερειών που δεν συνέβησαν, συχνά χρόνιο πόνο».

Τα παιδιά που βιώνουν ΜΤΔΣ τι σκέψεις κάνουν;

«Οι σκέψεις τους χωρίζονται σε σκέψεις καταστροφολογίας, δηλαδή, ένα παιδί θα σκεφτεί: "Θα τρελαθώ με αυτές τις σκέψεις", ανιάτου, δηλαδή "ποτέ δεν θα γίνω καλά, ποτέ δεν θα είμαι ο ίδιος πια", αυτομομφής, "εγώ φταίω, δεν έπρεπε να παγώσω εκείνη τη στιγμή", αποφυγές, το ποδί θα σκεφτεί "αν έρθω σε επαφή με αυτά που μου θυμίζουν το τραύμα, θα χειροτερέψω"».

Ποια είναι τα συναισθήματα των ανηλίκων με ΜΤΔΣ;

«Τα συναισθήματα που βιώνουν περιλαμβάνουν:

• Φόβο, άγχος, ντροπή, ενοχή
• Θυμό. Εκρήξεις θυμού, αποστασιοποίηση από τους άλλους. Μπορεί να επενδύεται ως «δικαίωμα» για ότι πέρασε. Οργίζεται όταν νιώθει ότι οι άλλοι δεν τον κατανοούν. Αίσθημα αδικίας, «γιατί εμένα»;
• Συναισθηματικό μούδιασμα ή αίσθηση απώλειας συναισθήματος, πλην θυμού, οργής. Δηλαδή δεν έχω αισθήματα και δεν παίρνω ευχαρίστηση από τίποτα. Νιώθω μόνο θυμό και οργή. Έχω συναισθηματική απάθεια.
• Αίσθημα απώλειας νοήματος προοπτικής, αίσθημα συντομευμένου μέλλοντος, δηλαδή νιώθουν ότι δεν υπάρχει μέλλον και αν υπάρχει είναι σύντομο.
• «Ενοχή επιζήσαντος» (Survivorguilt). Δηλαδή νιώθω ενοχή γιατί έζησα εγώ και δεν έζησαν οι γονείς μου, τα αδέλφια μου, οι φίλοι μου.
• Αυτομομφή για εγωισμό ή δείλια. Το παιδί λέει "είμαι εγωιστής και δειλός που φοβήθηκα, είμαι εγωιστής και δειλός που έφυγα, είμαι εγωιστής και δειλός που ήθελα να ζήσω εγώ".
• Πιθανή αυτό-καταστροφικότητα. Τα παιδιά που έχουν αυτά τα συναισθήματα για να μπορέσουν να τα διαχειριστούνε έχουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Νιώθουν ότι δεν έχουν δικαίωμα στη ζωή, δηλαδή δεν αξίζουν να είναι ευτυχισμένα, έχοντας αισθήματα κατάθλιψης και παραίτησης ζωής».