Λαγόγυρος: Ο σπάνιος σκίουρος που βρίσκεται σε κίνδυνο

Μικρός, χαριτωμένος και σπάνιος! Ο λόγος για το λαγόγυρο το μικρό και συμπαθέστατο τρωκτικό το οποίο κινδυνεύει να αφανιστεί.

Το μέγεθος του δεν ξεπερνά ένα…λουλούδι μα ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός για την τροφική αλυσίδα. Ο μικρός αυτός εδαφόβιος σκίουρος σκάβει λαγούμια και ζει στην Δυτική, Κεντρική Μακεδονία αλλά και στη Θράκη.

Στο Newsbomb.gr μιλάει η Δήμητρα Λήδα Ράμμου υποψήφια διδάκτορας του τμήματος βιολογίας του ΑΠΘ η οποία έχει μελετήσει πολύ το συγκεκριμένο είδος τρωκτικού.

Σημειώνει ότι οι πληθυσμοί του λαγόγυρου στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 62,4% σε εξάπλωση και κατά 74,6% σε αριθμό αποικιών. Οι αριθμοί αυτοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για μια επικείμενη εξαφάνιση του λαγόγυρου από την Ελλάδα.

Οι φωτογραφίες είναι από τον Γιώργο Κωστικίδη.

Τον λαγόγυρο τον συναντάμε σε μικρούς πληθυσμούς στην Ελλάδα, σε ποια μέρη;

«Ο λαγόγυρος ή αλλιώς Spermophilus citellus, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, είναι ένας μικρός εδαφόβιος σκίουρος που ζει σε αγροτικές και λιβαδικές εκτάσεις. Είναι ένα ζώο που ζει κατά ομάδες, τις λεγόμενες αποικίες και φτιάχνει λαγούμια στο έδαφος, όπου διαχειμάζει, ξεκουράζεται και αναπαράγεται. Στην Ελλάδα τον συναντάμε σε τρεις κύριες περιοχές, στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία και τη Θράκη. Η εξάπλωσή του, δηλαδή, περιορίζεται στη Βόρεια Ελλάδα, γι' αυτό και στις νοτιότερες περιοχές της χώρας μας είναι άγνωστος».

Είναι από τις λίγες κοινότητες που υπάρχουν πλέον στην Ευρώπη;

«Ο λαγόγυρος είναι ενδημικό είδος της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι το συγκεκριμένο είδος δεν υπάρχει αλλού στον κόσμο. Η Ελλάδα, μάλιστα, αποτελεί το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης και οι πληθυσμοί της είναι ιδιαίτερα προσαρμοσμένοι στο μεσογειακό κλίμα».

Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στον αφανισμό του; Δεν είναι προστατευόμενο είδος;

«Δυστυχώς, μετά τη δεκαετία του 1950, οι πληθυσμοί του λαγόγυρου άρχισαν σταδιακά να μειώνονται και να συρρικνώνονται. Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτό το φαινόμενο ήταν κυρίως η εντατικοποίηση της γεωργίας, η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και η εγκατάλειψη ή η μη ορθή διαχείριση των βοσκοτόπων. Πλέον, μεγάλο πρόβλημα αποτελούν μεγάλες εγκαταστάσεις υποδομής, όπως εξορύξεις, αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα. Έτσι, ο λαγόγυρος θεωρείται πλέον είδος υπό εξαφάνιση (κατηγορία "κινδυνεύον", σύμφωνα με το IUCN, 2020) και προστατεύεται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο από τη Συνθήκη της Βέρνης και την Οδηγία των Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ».

Ο Λαγόγυρος, ένας μικρός εδαφόβιος σκίουρος που βρίσκεται σε κίνδυνο; Τι θα συμβεί αν εξαφανιστεί;

«Όπως συμβαίνει στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, έτσι και στην Ελλάδα η κατάστασή του είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Τα τελευταία δεδομένα της έρευνας που πραγματοποιούμε, έδειξαν ότι οι πληθυσμοί του λαγόγυρου στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 62,4% σε εξάπλωση και κατά 74,6% σε αριθμό αποικιών. Οι αριθμοί αυτοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για μια επικείμενη εξαφάνιση του λαγόγυρου από την Ελλάδα, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας. Οι λαγόγυροι παίζουν καθοριστικό ρόλο στο οικοσύστημα και θεωρούνται "είδη κλειδιά" για τα λιβαδικά οικοσυστήματα. Αποτελούν την κύρια λεία για κορυφαίους θηρευτές, εμπλουτίζουν και μεταφέρουν τα φυτικά είδη καθώς τρέφονται, αερίζουν το έδαφος χάρη στα λαγούμια τους, ενώ παράλληλα τα λαγούμια τους χρησιμοποιούνται ως καταφύγιο από άλλα ερπετά, αμφίβια, ακόμη κι έντομα. Αν ο λαγόγυρος χαθεί από μια περιοχή, τότε το οικοσύστημα θα καταρρεύσει, αφού θα χαθούν όλες οι παραπάνω λειτουργίες που προσφέρει. Μπορεί ο άνθρωπος να μην αντιλαμβάνεται άμεσα τις επιπτώσεις της απώλειας του λαγόγυρου, όμως σε βάθος χρόνου αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον γίνεται "φτωχότερο" σε επίπεδο βιοποικιλότητας, καθώς χάνεται ένας βασικός κρίκος της δομής και λειτουργίας του».

Στην Ευρώπη που είναι επίσης απειλούμενο είδος, τι μέτρα παίρνουν για την προστασία του που θα μπορούσαμε και εμείς να υιοθετήσουμε;

«Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει σε προγράμματα προστασίας του λαγόγυρου, τα οποία περιλαμβάνουν τόσο τη διαχείριση και βελτίωση της ποιότητας των περιοχών που διαβιεί, όσο και την ανάπτυξη μέτρων προστασίας των αποικιών από ανθρώπινες πιέσεις, όπως παραδείγματος χάρη, την ενίσχυση της βιολογικής καλλιέργειας, την οριοθέτηση επιβλαβών δραστηριοτήτων, τη μείωση αδέσποτων ζώων που θηρεύουν τους λαγόγυρους και την προστασία τους από τροχαία ατυχήματα. Στην Ελλάδα έχουν αρχίσει να γίνονται προσπάθειες για την προστασία ορισμένων πληθυσμών που βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές, όμως, ομολογουμένως έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας».

Αν πετύχει κάποιος αυτό το όμορφο ζωάκι το κτήμα του τι του προτείνεις να κάνει; Πώς να συμπεριφερθεί για να μη το φοβίσει;

«Αν έβλεπα στη δική μου αυλή έναν λαγόγυρο θα το θεωρούσα καλοτυχία και ευτυχία, αν σκεφτεί κανείς πόσα λίγα ζώα έχουν απομείνει! Είναι πραγματικά άκακα ζώα, δεν βλάπτουν κανέναν και δεν πρόκειται να πλησιάσουν μέσα στο σπίτι. Το μόνο που αποζητά ο λαγόγυρος από τον άνθρωπο είναι η προστασία και μια καλή φιλοξενία! Αυτό που προτείνω να κάνει όποιος έχει αυτό το ζωάκι στο κτήμα του είναι να διατηρεί τη βλάστηση χαμηλή (που είναι το πιο ουσιαστικό για το είδος), να μη σκάβει ή να οργώνει βαθιά (διότι μπορεί να καταστρέψει τα λαγούμια του) και σε περίπτωση που έχει λαχανόκηπο να τον περιφράξει, αν δεν θέλει να μοιράζεται ορισμένες λιχουδιές!».

Ο λαγόγυρος μοιάζει πολύ με το κουνελάκι που είναι χαρακτηριστικό ζώο για τα παιδάκια και σηματοδοτεί το Πάσχα. Είναι στην ίδια οικογένεια;

«Παρόλο που το όνομα του λαγόγυρου παραπέμπει σε λαγό, δεν είναι κοντινοί συγγενείς! Ωστόσο ο λαγόγυρος σηματοδοτεί την έναρξη της άνοιξης, καθώς ξυπνάει με τις πρώτες ανοιξιάτικες ζέστες από τη χειμερία νάρκη και ομορφαίνει τα λιβάδια με τα σκέρτσα του!».

Τέλος, θα μπορούσε να υπάρχει εκπαίδευση στα σχολεία ειδικά των περιοχών που ζει ο λαγόγυρος προκειμένου να ευαισθητοποιηθούνε για την προστασία του οι επόμενες γενιές;

«Οπωσδήποτε! Είναι ένα χαρισματικό ζώο και χαρακτηριστικό των αγροτικών περιοχών. Αυτό σημαίνει ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις δραστηριότητες της υπαίθρου. Ο λαγόγυρος, επίσης, είναι από τα λίγα άγρια ζώα που συνυπάρχουν με τον άνθρωπο, οπότε είναι πολύ εύκολο να τα παρατηρείς από κοντά. Η εμπειρία μας έχει δείξει ότι τα παιδιά ανταποκρίνονται πολύ θετικά σε μια γνωριμία με το ζώο αυτό! Ίσως να φταίει η γλυκιά του φάτσα και το "αθώο" του βλέμμα. Θεωρώ ότι η ευαισθητοποίηση μέσω της εκπαίδευσης είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά, διότι μαθαίνουν να συναισθάνονται και να σέβονται τη φύση που τους περιβάλλει. Γενικότερα, η εκπαίδευση στη φύση μόνο προς το καλύτερο μπορεί να μας οδηγήσει ως κοινωνία».