Μείζον εθνικό πρόβλημα: Μείωση πληθυσμού κατά 24% και απώλεια ετήσιου ΑΕΠ ύψους 95 δισ. ευρώ
Η ανεξέλεγκτη δημογραφική συρρίκνωση οδηγεί σε απώλεια ετήσιου ΑΕΠ ύψους 95 δισ. ευρώ μέχρι το 2100. Η απώλεια φτάνει το 52% του ΑΕΠ (σε σύγκριση με το 2019) με το απαισιόδοξο σενάριο. Η μείωση δηλαδή του κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπερβαίνει τα 2.000 ευρώ ετησίως στο πρώτο σενάριο και τα 4.000 ευρώ ετησίως με το δυσμενές σενάριο.
Σε έρευνα που παρουσίασε ο Γενικός Διευθυντής του ΙOBE, Νίκος Βέττας, στο πλαίσιο του Συνεδρίου με θέμα «Δημογραφικό 2022: Η μεγάλη πρόκληση», επισημάνθηκε πως ο πληθυσμός της Ελλάδας τα τελευταία 10 χρόνια μικραίνει. «Μέσα σε μια δεκαετία χάσαμε το 4% δηλαδή 441.000 Έλληνες. Καθημερινά είμαστε περίπου 110-120 Έλληνες λιγότεροι» ανέφερε ο καθηγητής.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η Ελλάδα θα υποστεί πληθυσμιακή μείωση κατά 24% έως το 2100. Ενδεικτικό της έρευνας είναι ότι η μείωση των γεννήσεων έχει επηρεάσει τον αριθμό των παιδιών του Δημοτικού. Η Ελλάδα έχει έναν από τους χαμηλότερους αριθμούς μαθητών ανά εκπαιδευτικό. Ο αριθμός των μαθητών έως το 2040 θα μειωθεί σταδιακά έως και 1/3.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτήρισε το δημογραφικό εθνικό υπαρξιακό ζήτημα, για την αντιμετώπιση του οποίου απαιτείται στήριξη από όλα τα κόμματα. Ειδικότερα, στην ομιλία του από το βήμα του συνεδρίου, ο κ. Μητσοτάκης χαρακτήρισε ως εθνικό, υπαρξιακό ζήτημα, που απαιτεί την παραίτηση από κάθε κομματική οπτική αλλά και τη συστράτευση όλων των κοινωνικών δυνάμεων της χώρας, το δημογραφικό ζήτημα.
Διαβεβαίωσε ότι η Πολιτεία εργάζεται για αυτό το θέμα κατά την παρέμβαση του στο Συνέδριο «Δημογραφικό - Η μεγάλη Πρόκληση», που διοργανώνουν η Next is Now και η Dome Consulting.
«Δεν μιλάμε για μία απειλή κατά της εθνικής μας ταυτότητας, αλλά για μία ευθεία υπονόμευση της δυνατότητας του τόπου να παράγει πλούτο σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο διατηρώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον ισχυρό ιστό, που ενώνει τους πολίτες. Εξ' ου και ο κίνδυνος είναι επίκαιρος, όσο και καθοριστικός» σημείωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μετά τον ορισμό αρμοδίου υπουργικού χαρτοφυλακίου για το ζήτημα του δημογραφικού και των ζητημάτων της οικογένειας ο πρωθυπουργός προανήγγειλε την ίδρυση Εθνικού Συμβουλίου για το συντονισμό όλων των δράσεων και των σχετικών πρωτοβουλιών, που διατρέχουν οριζόντια τις σχετικές υπηρεσίες και τα υπουργεία.
Τα επίσημα στοιχεία είναι όχι μόνο απογοητευτικά, αλλά εφιαλτικά παρά τις όποιες καλές πολιτικές προθέσεις. Ο πληθυσμός της χώρας μας μειώθηκε κατά 441 χιλ. (-4,0%) την περίοδο 2011-2021.
Σε αυτή την εξέλιξη συνεισέφερε η σημαντική άνοδος των μεταναστευτικών εκροών κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ωστόσο οι γεννήσεις στην Ελλάδα υποχωρούν ήδη από το 1980. Ειδικότερα, ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδες (επίπεδο που δεν αρκεί για την αναπλήρωση του πληθυσμού) ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970.
Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες. Στο σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών, ο πληθυσμός της Ελλάδας προβλέπεται να υποχωρήσει στα 8,1 εκατ. έως το 2100 - μια μείωση του πληθυσμού κατά 2,5 εκατ. άτομα ή 24% σε σχέση με το 2021.
Οι προβλεπόμενες δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα είναι πολύ πιο ραγδαίες σε σχέση με το σύνολο της Ευρωζώνης, στην οποία ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί κατά μόλις 4,2% έως το 2100. Με βάση την έκταση της αναμενόμενης μείωσης του πληθυσμού έως το 2100, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρωζώνη, μετά τη Λετονία και τη Λιθουανία.
Εγκατάλειψη της οικογένειας
Ένας σημαντικός παράγοντας που επιτείνει το πρόβλημα είναι ότι έχει εγκαταλειφθεί πλήρως ο θεσμός της οικογένειας στην χώρα μας. Οι δαπάνες για οικογενειακές πολιτικές στην Ελλάδα βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ΕΕ, τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ όσο και σε κατά κεφαλήν όρους.
Ενώ διάφορα εφάπαξ οικογενειακά επιδόματα βρίσκονται σε σχετικά υψηλό επίπεδο, σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ βρίσκεται η Ελλάδα όσον αφορά τα περιοδικά επιδόματα σε χρήμα για την οικογένεια και το παιδί, καθώς και σε κατά κεφαλήν δαπάνες για τις παροχές σε είδος.
Το δημογραφικό είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που απαιτεί τον συντονισμό υπηρεσιών από πολλούς κοινωνικούς τομείς και θεσμική θωράκιση, ώστε οι πολιτικές που θεσπίζονται να μην ανατρέπονται μέσα από τον εκλογικό κύκλο.
Για τον ίδιο λόγο, πολύ σημαντικό ρόλο στη χάραξη και υλοποίηση των σχετικών πολιτικών έχει και η συμμετοχή της ευρύτερης κοινωνίας. Η συγκρότηση διακομματικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για το δημογραφικό το 2017 ήταν ομολογουμένως ένα σημαντικό πρώτο βήμα στην κατεύθυνση αναγνώρισης της σημασίας του δημογραφικού προβλήματος και στον προσδιορισμό πολιτικών για την επίλυσή του που χαίρουν ευρείας πολιτικής συναίνεσης.
Ωστόσο, η υλοποίηση αυτών των πολιτικών απαιτεί μεγαλύτερη συνέχεια και επιπλέον θεσμούς, με σκοπό τη διευκόλυνση του συντονισμού, της στοχοθεσίας, της υλοποίησης, της αξιολόγησης και της περαιτέρω βελτίωσης των σχετικών πολιτικών.