Η κοινωνική ένταξη των ατόμων με νοητική αναπηρία μέσω των Special Olympics

Η μετάβαση από το ιατρικό στο δικαιωματικό μοντέλο θεώρησης της αναπηρίας και η οριζόντια επίδραση του στο σχεδιασμό των αντίστοιχων πολιτικών σε διεθνές επίπεδο, οφείλεται κατά μείζονα λόγο στο ποιοτικό άλμα που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

Στα μέσα της δεκαετίας του 60, όταν τα βαθιά ριζωμένα αρνητικά στερεότυπα για την αναπηρία επηρέαζαν ακόμη και τις πιο προηγμένες κοινωνίες, έγινε η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια διεθνούς εμβέλειας για την συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία μέσω του αθλητισμού. Πρόκειται για το παγκόσμιο κίνημα των Special Olympics, με όραμα την κοινωνική ένταξη των ατόμων με νοητική αναπηρία και την ισότιμη συμμετοχή τους μέσω του αθλητισμού, το οποίο ιδρύθηκε το 1968 από την Eunice Kennedy Shriver, αδελφή του προέδρου των ΗΠΑ John Kennedy, εμπνεόμενη από τη μεγαλύτερη αδελφή τους με νοητική αναπηρία Rose Marie Kennedy.

Οι πρώτοι αγώνες των Special Olympics έλαβαν χώρα τον Ιούλιο του 1968 στο Σικάγο του Ιλινόις και συμμετείχαν περίπου 1000 αθλητές από τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ πολύ σύντομα απέκτησαν διεθνή ακτινοβολία. Στις μέρες μας, οι παγκόσμιοι αγώνες Special Olympics θεωρούνται το κορυφαίο διεθνές αθλητικό γεγονός για τους αθλητές με νοητική αναπηρία και διεξάγονται ανά δύο χρόνια, εναλλασσόμενοι σε θερινούς και χειμερινούς. Κατά τη διάρκεια των Χειμερινών Αγώνων του 2013 στην Πιόνγκτσανγκ της Νότιας Κορέας πραγματοποιήθηκε η πρώτη Διάσκεψη Κορυφής για τους Special Olympics με θέμα "Τερματισμός του κύκλου της φτώχειας και του αποκλεισμού των ατόμων με νοητικές αναπηρίες".

Τα Special Olympics συνιστούν έναν διεθνώς αναγνωρισμένο θεσμό κοινωνικής ένταξης, ο οποίος μέσω αθλητικών προγραμμάτων, στοχεύει στην ολιστική ενδυνάμωση των ατόμων με αναπηρία, στην εξάλειψη των σύνθετων διακρίσεων που βιώνουν και στην καθολική συμπερίληψη τους στην κοινότητα. Η ενασχόληση των ατόμων με νοητική αναπηρία με τον αθλητισμό συμβάλλει ουσιαστικά στην υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής, στην προαγωγή της σωματικής, πνευματικής και ψυχικής ευεξίας, στην ενίσχυση της ορατότητας τους, στην αύξηση της αυτοπεποίθησης και της ικανότητας επίτευξης στόχων και στην κοινωνική δικτύωση και την καλλιέργεια κοινωνικών σχέσεων.

Με τη συμμετοχή τους στα ποικίλα και καθημερινά προγράμματα των Special Olympics οι αθλητές με νοητική αναπηρία συμμετέχουν ισότιμα στις ευκαιρίες που προσφέρει ο αθλητισμός και αναπτύσσεται το ομαδικό πνεύμα και η αρμονική συνύπαρξη. Μέσα από την αποδοχή της ποικιλομορφίας και την ενίσχυση της συλλογικής προσπάθειας, οι αθλητές και οι οικογένειες τους μαθαίνουν ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε χαρίσματα και ταλέντα και απλώς χρειαζόμαστε τις κατάλληλες ευκαιρίες για να αναδυθούν.

Ο δρόμος για την έμπρακτη επίτευξη της κοινωνικής συμπερίληψης μέσω του αθλητισμού περνά μέσα από τη συμμετοχή αθλητών με αναπηρία και αθλητών χωρίς αναπηρία σε κοινές δράσεις. Στην κατεύθυνση αυτήν, για την πραγμάτωση του οράματος των εμπνευστών και όσων πιστεύουμε στην ιδέα των Special Olympics, έχει σχεδιαστεί από τα Special Olympics International και υλοποιείται σε 14 χώρες, μεταξύ των οποίων και στη χώρα μας από την Special Olympics Hellas, το πρόγραμμα «Παίζουμε Μαζί, Μαθαίνουμε Μαζί» (Play Unified, Learn Unified).

Πρόκειται για ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό και βιωματικό πρόγραμμα που δίνει τη δυνατότητα σε μαθητές με νοητική αναπηρία και μαθητές τυπικής ανάπτυξης να συμμετέχουν από κοινού σε αθλητικές δράσεις. Στόχος του Προγράμματος είναι να αφυπνίσει το κοινωνικό σύνολο και να σπάσει τα κοινωνικά στερεότυπα, καλλιεργώντας την αποδοχή της διαφορετικότητας και προάγοντας την αρμονική συνύπαρξη και τη συνεργασία σ’ έναν κόσμο απαλλαγμένο από εκφοβισμούς, διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Τέλος, κομβικό ρόλο στη δράση των Special Olympics, διαδραματίζει η προώθηση της αξίας του εθελοντισμού, αφού βασίζεται κατά μείζονα λόγο στην ανιδιοτελή προσφορά των εθελοντών. Είναι μεγάλη η χαρά που αντλούν όλοι οι συμμετέχοντες από την ενεργή συμβολή τους στις αδιάλειπτες προσπάθειες των αθλητών στη βάση της αλληλεγγύης και της συμμετοχής σε έναν κοινό στόχο για την εδραίωση της συμπερίληψης και της αμοιβαίας αποδοχής.

Το κίνημα των Special Olympics υπήρξε μια καινοτόμα πρωτοβουλία και ένας ισχυρός μοχλός κοινωνικής ισότητας, που αποτέλεσε το εφαλτήριο για την ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στο δημόσιο αγαθό του αθλητισμού. Η θεσμική κατοχύρωση του κοινωνικού αυτού δικαιώματος και η ενεργή συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στον αθλητισμό, συντελεί ριζικά στη μεγιστοποίηση της αυτονομίας και την ενίσχυση της ορατότητας τους και στην κατάρριψη των κοινωνικών εμποδίων, για την οικοδόμηση μιας συμπεριληπτικής κοινωνίας, στη βάση της κοινωνικής προόδου και της πλήρους κοινωνικής ένταξης.

Άρθρο του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας