Από την οδό Αμπατιέλου ...στο Διάστημα

Στην οδό Αμπατιέλου, στην Αθήνα, συνέχεια συμβαίνει κάτι. Νέοι κυρίως άνθρωποι, στην πλειονότητά τους εξειδικευμένοι μηχανικοί, δουλεύουν άοκνα πάνω σε αντικείμενα γεμάτα τσιπάκια και καλώδια, που θα μεταμορφωθούν σε μικροδορυφόρους, νανοδορυφόρους, πικοδορυφόρους. Κάποιοι από αυτούς εργάζονται εκεί τ' απογεύματα μετά την πρωινή δουλειά τους ή έχουν πάρει προσωρινή άδεια άνευ αποδοχών. Άλλοι εγκατέλειψαν την πρωινή δουλειά τους, ακόμα και σε εταιρείες κολοσσούς, όπως οι «Mozilla» και «Νokia», ώστε να έχουν τον χρόνο να αφοσιωθούν σε αυτό που κάνουν εκεί. Μπορεί να ακούγεται δύσκολο και κουραστικό, αλλά το πάθος τους για το Διάστημα και την παραγωγή τεχνολογίας ανοιχτής σε όλους, τούς παρακινεί, ενώ οργανισμοί και φορείς πιστεύουν σε αυτούς: τα έργα της ομάδας φτάνουν στο Διάστημα με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά προγράμματα (όπως το Horizon 2020), ιδρύματα (όπως το Sloan Foundation με έδρα τη Νέα Υόρκη, που ιδρύθηκε το 1934 από τον τότε CEO της General Motors, Alfred P. Sloan Jr) και ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Πώς άρχισαν όλα; Όταν τον Ιανουάριο του 2015 εννέα άνθρωποι ίδρυαν στην Ελλάδα τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Libre Space Foundation» (LSF), με στόχο τη δημιουργία διαστημικής τεχνολογίας ανοιχτού λογισμικού και σχεδίασης, πιθανότατα δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι, λιγότερο από μια δεκαετία αργότερα, αντικείμενα που κατασκευάζουν στο εργαστήριό τους θα ταξίδευαν στο Διάστημα. Ο οργανισμός έχει ήδη σχεδιάσει, κατασκευάσει και εκτοξεύσει τρεις μικροδορυφόρους -τον «UPSat», σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πάτρας και τους «Qubik» 3 & 4- και πρόκειται σύντομα να στείλει «εκεί πάνω» άλλους τόσους. Επιπλέον, έχει συνεργαστεί επανειλημμένα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο, παγκοσμίως, δίκτυο λήψης δορυφορικών δεδομένων κι ετοιμάζεται να τοποθετήσει την τεχνολογία του στο τελευταίο όροφο του «Ariane 6», του νεότερου πυραύλου της Ευρώπης -και μάλιστα στην πρώτη πτήση του, στο τέλος του 2023 ή στις αρχές του 2024.

To LSF, που απασχολεί 15 άτομα κι έχει εκατοντάδες εθελοντές συνεργάτες, ανέλαβε πρόσφατα νέο έργο του ESA, το «PHASMA», ύψους σύμβασης 2 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο του οποίου οι νανοδορυφόροι «Phasma» 1, 2 και 3 θα εκτοξευτούν στο Διάστημα, προκειμένου να διεξάγουν σειρά πειραμάτων πάνω στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αντιπρόεδρος του LSF, Ελευθέριος Κοσμάς. Πειραμάτων που στοχεύουν στη διευκόλυνση τόσο των διαστημικών ταξιδιών (αφού πιθανώς θα δώσουν στοιχεία για το πώς μπορεί να γίνει ακριβέστερη η πλοήγηση διαστημικών σκαφών προς τη Σελήνη), όσο και -κυρίως- της καθημερινής ζωής «εδώ κάτω» (αφού τα ευρήματά τους πιθανώς θα χρησιμοποιούν για να βελτιώσουν τη λειτουργία των σημάτων της ραδιοτηλεόρασης, εντοπίζοντας παρεμβολές και παραβιάσεις, αλλά και να καταγράψουν πώς αλληλεπιδρά η ιονόσφαιρα με το Διάστημα και πώς φαινόμενα όπως το Βόρειο Σέλας μπορούν να επιδράσουν στις διάφορες συχνότητες, «τρελαίνοντας» για παράδειγμα τα συστήματα GPS).

«Ακόμα και τώρα υπάρχουν φορές που δεν μπορώ να πιστέψω ότι κάτι δικό μας ταξιδεύει στο Διάστημα»

«Τον Ιανουάριο του 2015, όταν αρχίσαμε να δουλεύουμε εθελοντικά πάνω στην ιδέα του LSF, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πού θα μας έβγαζε όλο αυτό μεσομακρόθεσμα. Ζοριστήκαμε σοβαρά κι αντιμετωπίσαμε τεράστιες δυσκολίες. Νομίζω πως το LSF έφτασε στο σημείο να διεκδικεί και να αναλαμβάνει έργα του ESA ή του Horizon, χάρη στη σκληρή δουλειά, την εργατικότητα, τη μεθοδικότητα και την εξαιρετική ποιότητα των μηχανικών μας. Έχουμε πολύ πάθος, αλλά και εμμονή με το ανοιχτό λογισμικό, κάτι που φαίνεται και στο μανιφέστο του οργανισμού, όπου δηλώνεται -όπως και στη Συνθήκη Εξώτερου Διαστήματος, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών- ότι το Διάστημα πρέπει να είναι ανοιχτό σε όλους και ό,τι συμβαίνει εκεί πάνω να είναι προς όφελος συνολικά της ανθρωπότητας. Υπάρχουν φορές που ακόμα δεν μπορώ να πιστέψω ότι κάτι που έχουμε δημιουργήσει υπάρχει εκεί πάνω. Τον Οκτώβριο του 2022, όταν εκτοξεύτηκε το σύστημα «Picobus» από την αεροπορική βάση Βάντερμπεργκ στην Καλιφόρνια, θυμάμαι να κρατάω αγκαλιά την κόρη μου, λίγων μηνών τότε, και να απλώνει το χεράκι της ψηλά, να δείχνει στη ζωντανή σύνδεση τον πύραυλο και να φωνάζει με ενθουσιασμό "πάει!". Τέτοιες στιγμές είναι ανεκτίμητες» διηγείται ο Λευτέρης Κοσμάς.

Μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι του LSF έχουν αναλάβει ή υλοποιήσει 12 έργα, μεταξύ των οποίων τα εξής: Το SatNOGS (το μεγαλύτερο δίκτυο επίγειων δορυφορικών σταθμών στο κόσμο, στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 400 σταθμοί σε περισσότερες από 50 χώρες και το οποίο έχει στοιχίσει σημαντικά λιγότερο από προσπάθειες κλειστού χαρακτήρα πολλαπλάσιου προϋπολογισμού, δίνοντας σε όποιον το επιθυμεί -είτε ερασιτέχνη είτε πανεπιστήμιο- σχέδια και οδηγίες για κεραιοσυστήματα και δημιουργία επίγειων δορυφορικών σταθμών), το SIDLOC (το σύστημα ταυτοποίησης και εντοπισμού δορυφόρων και άλλων διαστημικών αντικειμένων, που προγραμματίζεται να τοποθετηθεί στον τελικό όροφο του πυραύλου «Ariane 6», έργο του ESA), το SatNOGS-COMMS (εξελιγμένο υποσύστημα τηλεπικοινωνίας και ανάλυσης σημάτων για δορυφόρους κλάσης «CubeSat», 10 επί 10 εκατοστών, έργο του ESA), το Cronos (προσφέρθηκε στήριξη στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη του φοιτητικού πειραματικού πυραύλου «Cronos») και το PICOBUS (σύστημα τροχιακής απελευθέρωσης, με χωρητικότητα έως οκτώ πολύ μικρών δορυφόρων κατηγορίας «PocketQube», μεγέθους 5x5x5 εκατοστών, που μπήκε σε τροχιά τον Οκτώβριο του 2022).

«Τα πειράματα στο πλαίσιο του Phasma θα αναλύουν με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης το φάσμα των επίγειων εκπομπών ραδιοσυχνοτήτων. Σκοπός είναι να υπολογιστεί και να ποσοτικοποιηθεί η χρήση του φάσματος σε παγκόσμιο επίπεδο, να εντοπιστούν πηγές παρεμβολών και να ανιχνευθούν παραβιάσεις εκπομπής σημάτων. Επίσης, με τα πειράματα αυτά θα επιτηρούνται και θα αναλύονται εκπομπές σημάτων άλλων δορυφόρων συνεισφέροντας έτσι στην ευκολότερη ταυτοποίηση ενός δορυφόρου και στον γρήγορο εντοπισμό του. Αυτές οι τεχνολογίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς τόσο η άμεση ταυτοποίηση ενός δορυφόρου, ο έγκαιρος εντοπισμός, όσο και η συνεχής παρακολούθηση του συμβάλλουν αποφασιστικά στην επιτυχία μιας αποστολής στο Διάστημα» εξήγησε ο Πιέρρος Παπαδέας, διευθύνων σύμβουλος του LSF.

Επιπλέον, οι τρεις δορυφόροι θα χρησιμοποιηθούν για να μελετήσουν τη διασπορά και διάδοση σημάτων στην ιονόσφαιρα και να αναλύσουν συστήματα πλοήγησης όπως το GPS, το ευρωπαϊκό Gallileo, το κινεζικό BaiDu και το ρωσικό GLONASS. Με το έργο αυτό, το LSF στοχεύει «όχι μόνο να ενισχύσει και να επεκτείνει τις δυνατότητες του ανοιχτού λογισμικού, αλλά και να δώσει στην Ελλάδα καίριο ρόλο στις τεχνολογικές εξελίξεις, συνεισφέροντας στη δημιουργία ενός βιώσιμου και ισχυρού διαστημικού οικοσυστήματος στη χώρα» τόνισε ο Μάνθος Παπαματθαίου, πρόεδρος του LSF._

Αλεξάνδρα Γούτα

Πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ