Γλυπτά του Παρθενώνα: «Όμηροι» των Βρετανών για 224 χρόνια - Η κλοπή του Έλγιν και το φιρμάνι

Η Μεγάλη Βρετανία είναι σε... σύγχυση μετά την αψυχολόγητη κίνηση του πρωθυπουργού, Ρίσι Σούνακ, να ακυρώσει τη συνάντησή του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, μετά την επισήμανση του πως τα Γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να επιστρέψουν σπίτι τους: Στην Ελλάδα!

Και αν ο Σούνακ κάνει τον θιγμένο, τότε η ιστορία της διαδρομής των κλοπιμαίων (γιατί κλοπιμαία είναι), θα πρέπει να κάνει τον Βρετανό πρωθυπουργό να ζητήσει συγγνώμη από όλο τον ελληνικό λαό για τα 224 χρόνια ομηρίας των Γλυπτών.

Το Newsbomb.gr, σας παρουσιάζει τη διαδρομή των Γλυπτών και την ντροπιαστική βρετανική συμπεριφορά, η οποία δεν επιτρέπει την επιστροφή των τεχνουργημάτων πίσω στην πατρίδα τους...

Η μεγαλύτερη κλοπή της ιστορίας και το πλαστό οθωμανικό φιρμάνι

Αθήνα, 1799. Η πρωτεύουσα βρίσκεται υπό οθωμανική κατοχή και οι Βρετανοί έχουν στείλει στην Αθήνα ως πρέσβη τον Τόμας Μπρους, Λόρδου του Έλγιν. Μέσα στα επόμενα 5 χρόνια, ο Λόρδος, έχοντας και τις... πλάτες των Οθωμανών, ξεκινά την απογύμνωση του λαμπρότερου μνημείου που έχει δει ποτέ η ανθρωπότητα: Του Παρθενώνα.

Μέσα σε αυτή την ντροπιαστική τετραετία, ο Μπρους ή Έλγιν όπως τον ξέρουμε καλύτερα στη χώρα μας, ξήλωσε τα θρυλικά μάρμαρα του Παρθενώνα, τα οποία το 1806 έστειλε την Βρετανία, μαζί με άλλα τεχνουργήματα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ανάμεσά τους και μια Καρυάτιδα.

Για να προχωρήσει ο Έλγιν σε αυτή την αναίσχυντη πράξη, οι Βρετανοί αποκάλυψαν πως υπήρχε φιρμάνι, δηλαδή αυτοκρατορική διαταγή, για το ξήλωμα των μαρμάρων.

Σε αυτό το σημείο, πρέπει να τονιστεί πως όταν μιλάμε για «μάρμαρα του Παρθενώνα», ουσιαστικά μιλάμε για μια συλλογή γλυπτών. Η εν λόγω συλλογή γλυπτών περιλαμβάνει μερικά από τα γλυπτά των αετωμάτων, των μετοπών, που απεικονίζουν μάχες μεταξύ των Λαπίθων και των Κενταύρων, αλλά και της ζωφόρου του Παρθενώνα που κοσμούσε το ανώτερο τμήμα των τοίχων του σηκού του ναού σε όλο τους το μήκος.

Ως εκ τούτου, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 1/2 από ό,τι απομένει από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα που διασώθηκε: 75 μέτρα από τα αρχικά 160 μέτρα, 15 από τις 92 μετόπες, 17 τμηματικές μορφές από τα αετώματα, όπως επίσης και άλλα τμήματα της αρχιτεκτονικής.

Τα κλοπιμαία του Έλγιν περιλαμβάνουν ακόμη αντικείμενα από άλλα κτήρια της Αθηναϊκής Ακρόπολης: το Ερέχθειο, που μεταβλήθηκε σε ερείπιο κατά τον ελληνικό αγώνα της Ανεξαρτησίας (1821-33), τα Προπύλαια και τον Ναό της Αθηνάς Νίκης. Ο λόρδος Έλγιν πήρε περίπου τα μισά από τα γλυπτά του Παρθενώνα και από τα υπόλοιπα δημιουργήθηκαν εκμαγεία σε γύψο. Έκτοτε τα Μάρμαρα αναφέρονται συχνά ως Ελγίνεια.

Και ενώ ο Έλγιν δρούσε με φιρμάνι, το 2019 Τούρκοι (προσέξτε, γιατί αυτό έχει μεγάλη σημασία μιας και μιλάμε για οθωμανική κυριαρχία στον ελλαδικό χώρο) ερευνητές ανακοίνωσαν πως οι έρευνές τους όχι μόνο δεν εντόπισαν κάποιου τέτοιου είδους φιρμανιού, αλλά κατά πάσα πιθανότατα δεν εκδόθηκε ποτέ τέτοιο!

Κάτι που σε απλά ελληνικά σημαίνει πως ο Έλγιν δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένας κοινός κλέφτης και η Μεγάλη Βρετανία... κλεπταποδόχος της ελληνικής κληρονομιάς.

Η βεβήλωση της Ακρόπολης και η παράνομη αγοροπωλησία

Από το 1799 έως το 1804 τα συνεργεία του Έλγιν δρούσαν στην Ακρόπολη, προκαλώντας σημαντικές ζημιές στα γλυπτά και το ίδιο το μνημείο, αποσπώντας και διαμελίζοντας ένα σημαντικό μέρος (περίπου το ήμισυ) από τον σωζόμενο γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα, μαζί με ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως ένα κιονόκρανο και ένα σπόνδυλο από κίονα.

Η μεταφορά με πλοία αυτών των ανεκτίμητης αξίας αρχαιοτήτων στην Αγγλία αντιμετώπισε δυσκολίες, αφού γινόταν από λιμάνι σε λιμάνι. Ένα πλοίο βούλιαξε και τα Γλυπτά, ύστερα από παρατεταμένη έκθεση στην υγρασία των διάφορων λιμανιών, έφτασαν τελικά στη Βρετανία. Μάλιστα, ο Έλγιν προκειμένου να ανελκύσει τα Μάρμαρα από τον βυθό της θάλασσας ξόδεψε ένα τεράστιο μέρος από την περιουσία του, και έτσι, σε συνδυασμό με το υπέρογκο κόστος της θαλάσσιας μεταφοράς των Γλυπτών από την Αθήνα, έφτασε να τη χάσει σχεδόν ολόκληρη.

Ως αποτέλεσμα, φύλαξε τα Μάρμαρα σε διάφορες αποθήκες, γεμάτες υγρασία, καθώς του ήταν αδύνατο πλέον οικονομικά να τα στεγάσει σε δικό του χώρο.

Η αφαίρεση και η μεταφορά των μαρμάρων ολοκληρώθηκε το 1812 με κόστος 74,240 λίρες (περίπου 4 εκ. $ σήμερα) και όταν ο Λόρδος Έλγιν επέστρεψε στην Αγγλία, ήταν χρεοκοπημένος και χαρακτηρισμένος ως «συλητής» και «βάνδαλος» από τους συγχρόνους του, συμπεριλαμβανομένου και του διάσημου ποιητή, του Λόρδου Βύρωνα.

Μετά από μια μακρά συζήτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων για το κατά πόσον ένας Βρετανός Πρέσβης ήταν δικαιολογημένος, αν χρησιμοποιούσε τη θέση του για να αποκτήσει αρχαιότητες, τα Μάρμαρα πουλήθηκαν στην Βρετανική κυβέρνηση το 1806. Ενώ αρχικά είχε ο Λόρδος Έλγιν ζητήσει 75.000 λίρες, τελικά του έδωσαν 35.000 λίρες και τα τοποθέτησαν στο Βρετανικό Μουσείο.

Το θέμα και τότε και τώρα είναι η νομιμότητα της αγοραπωλησίας. Δεν υπάρχει άμεση έγγραφη απόδειξη του δικαιώματος της αφαίρεσης των Μαρμάρων. Το «φιρμάνι» που έδινε στον Έλγιν αυτό το δικαίωμα δεν κατατέθηκε ποτέ και η ύπαρξή του αμφισβητείται.

Έτσι, ύστερα από την υποθήκευση της συλλογής του από το βρετανικό κράτος, αναγκάστηκε να πουλήσει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στη βρετανική κυβέρνηση, η οποία και τα μετέφερε το 1816 στο Βρετανικό Μουσείο.

Πριν από αυτήν την τελική συναλλαγή είχε ανατεθεί σε ειδική Εξεταστική Επιτροπή να μελετήσει τα στοιχεία της υπόθεσης και τα πορίσματά της τέθηκαν υπόψη του βρετανικού Κοινοβουλίου.

Κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συνεδρίας που έλαβε χώρα, ακούστηκαν πολλές φωνές που εξέφρασαν σκεπτικισμό και απόρριψη για τις ενέργειες του Έλγιν. Ακόμα και σκέψεις για την επιστροφή των Μαρμάρων διατυπώθηκαν τότε για πρώτη φορά. Ισχυρές ενστάσεις ακούστηκαν και εκτός Κοινοβουλίου, με θερμότερο υποστηρικτή τους τον Λόρδο Βύρωνα.

Τα γλυπτά αυτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816. Το οθωμανικό φιρμάνι, που κατέχει το Βρετανικό Μουσείο «δεν φέρει την υπογραφή και τη σφραγίδα του Σουλτάνου ή τη συνήθη επίκληση στο Θεό, και χωρίς αυτά, ο Έλγιν και συνεπώς το Βρετανικό Μουσείο δεν έχουν καμία νομική απόδειξη της κυριότητας των Γλυπτών του Παρθενώνα», σύμφωνα με έκθεση ειδικών. Το 1936 τοποθετήθηκαν στην έκθεση Duveen που δημιουργήθηκε για αυτό το σκοπό.

Από το 1983 μέχρι σήμερα, με πρωτοβουλία της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, η Ελλάδα καταβάλει προσπάθειες να φέρει τα Ελγίνεια πίσω στην Αθήνα.

Και οι Βρετανοί θέλουν να επιστραφούν πίσω στην Αθήνα - Ανεπανόρθωτες ζημιές στους θησαυρούς

Και αν εμείς ως Έλληνες θέλουμε πίσω τα μάρμαρα του Παρθενώνα, ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίδραση των ίδιων των Βρετανών που ουσιαστικά δέχονται να γυρίσουν τα κομψοτεχνήματα πίσω στην πατρίδα τους.

Τον Αύγουστο του 1983, ιδρύθηκε η Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα» με στόχο «να διασφαλίσει την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα και «να παρουσιάσει το θέμα όσο γίνεται εκτενέστερα στο Βρετανικό κοινό και να ασκήσει όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη πίεση στους Υπεύθυνους του Βρετανικού Μουσείου και την Βρετανική Κυβέρνηση». Διάφορες επιτροπές παγκοσμίως έχουν ιδρυθεί με την πρόθεση να αλλάξουν την αντίληψη των ανθρώπων, έτσι ώστε να υποστηρίξουν την επιστροφή των Μαρμάρων στην Αθήνα.

Το 1998, η εκστρατεία αναζωπυρώθηκε, όταν αποκαλύφθηκε πως το Βρετανικό Μουσείο είχε προκαλέσει μεγάλη ζημιά στα Μάρμαρα και είχε προσπαθήσει να συγκαλύψει την υπόθεση. Μια αποκάλυψη που αργότερα έγινε παραδεχτή από το ίδιο το Μουσείο. Η ανεπανόρθωτη ζημιά έγινε ανάμεσα στο 1937 και 1938, όταν το προσωπικό του Μουσείου χρησιμοποίησε μεταλλικά εργαλεία και λευκαντικά για να κάνουν τα μάρμαρα να φαίνονται λευκά.

Αυτό που δεν μπόρεσε να καταλάβει το προσωπικό του Μουσείο ήταν ότι το Πεντελικό Μάρμαρο αποκτά μια φυσική μπεζ απόχρωση, όταν εκτίθεται στον αέρα. Πολλές από τις λεπτομέρειες που έκαναν αυτά τα γλυπτά τόσο μοναδικά, χάθηκαν για πάντα. Το Μουσείο έχει επανειλημμένα αρνηθεί να δημοσιεύσει την έκταση της ζημιάς που προκάλεσε.

Το 2002, μια δημοσκόπηση της IpsosMORI δείχνει ότι η Βρετανική υποστήριξη για την επιστροφή των Μαρμάρων είναι μεγάλη. Στην ερώτηση: «Αν γινόταν ένα δημοψήφισμα σχετικά με το αν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα ή όχι, τι θα απαντούσατε;» το σύνολο των ερωτηθέντων Βρετανών ενηλίκων απάντησε:

• 40% ναι, να επιστραφούν
• 16% όχι, να μείνουν στο Βρετανικό Μουσείο
• Το υπόλοιπο 44% δεν είχε άποψη

Η απίστευτη πρόταση των Βρετανών το 2009 - «Σας τα δίνουμε αλλά είναι δικά μας!»

Ο θυμόσοφος ελληνικός λαός έχει μια παροιμία που αναφέρει χαρακτηριστικά «από εκεί που μας χρωστούσαν, μας πήραν και το βόδι». Κάτι τέτοιο σκέφτηκαν να κάνουν οι κουτοπόνηροι Βρετανοί πριν λίγα χρόνια εξοργίζοντας όλο τον κόσμο.

Τον Ιούνιο του 2009, άνοιξε τις πύλες του στην Αθήνα το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης και αποτελεί ένα από τα πιο εκθαμβωτικά και προηγμένα τεχνολογικά Μουσεία του κόσμου. Χτισμένο στη σκιά της Ακρόπολης, παρουσιάζει, μέσα στο φυσικό τους φως, εκατοντάδες γλυπτά καλλιτεχνήματα.

Εκθέτει ακόμα τα κομμάτια των φιλοτεχνημένων Μαρμάρων που έχουν διασωθεί από τον Παρθενώνα, μαζί με αντίγραφα απ’ όσα «λείπουν»! Το Βρετανικό Μουσείο πρότεινε να δανείσει τα αυθεντικά γλυπτά στο Ελληνικό Μουσείο, με τον όρο ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα αναγνωρίσει το Βρετανικό Μουσείο ως νόμιμους ιδιοκτήτες τους. Η Ελληνική Κυβέρνηση αρνήθηκε δηλώνοντας ότι η αποδοχή της προσφοράς θα συγχωρούσε την αρπαγή των Μαρμάρων και την αποκοπή τους από την θέση τους 207 χρόνια πριν.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007, αναφέρεται ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα σε ελληνικό μουσείο.

Νεότερη ανακοίνωση του Βρετανικού Μουσείου (2009) ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Ελγίνεια, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Μουσείο.

Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση.

Τέλος να σημειωθεί πως μέρος (ελάχιστο) της συλλογής υπάρχει σε διάφορα μουσεία του πλανήτη, όπως στο Παρίσι, το Βατικανό, την Κοπεγχάγη, το Μόναχο και τη Βιέννη.