Ελληνική, η μητέρα των γλωσσών του κόσμου - Χιλιάδες ελληνικές λέξεις με παγκόσμια καριέρα

Είναι γεγονός πως το ελληνικό λεξιλόγιο είναι ένα από τα πιο πλούσια ενώ έχει δανείσει πολλές λέξεις σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Στη γλώσσα μας συμπεριλαμβάνεται όλη η γνώση που κατέκτησε ο άνθρωπος μέχρι σήμερα.

Άλλωστε ακόμα κι αν δεν είχε διασωθεί κανένα αρχαίο μνημείο στη χώρα μας, θα αρκούσε η ελληνική γλώσσα ως απόδειξη της ύπαρξης στο παρελθόν, μίας εποχής μεγάλου πολιτισμού.

Για τις εκατοντάδες ξένες λέξεις που έχουν ελληνική ρίζα μίλησε στο Newsbomb.gr ο ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης. Η Ομηρική (σ.σ. Ελληνική) Γλώσσα, αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκαν πλήθος σύγχρονων γλωσσών.

«Προβάλλεται πολύ συχνά το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα κυριαρχεί στις ευρωπαϊκές. Η λέξη της χρονιάς σε ένα από τα λεξικά που κυκλοφορούν έχει ελληνική ρίζα και είναι το authentic (αυθεντικός). Ένα λεξικό για να βγάλει τη λέξη της χρονιάς λαμβάνει υπόψη την αναζήτηση της λέξης στο διαδίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι αρκετοί δεν γνωρίζουν τι σημαίνει “authentic” στη δική τους γλώσσα. Η επίδραση της ελληνικής γλώσσας είναι αδιαμφισβήτητα μεγάλη. Ωστόσο υπάρχουν λέξεις οι οποίες έχουν αρχαία ελληνική ρίζα αλλά υπάρχουν και εκείνες που είναι μεταφραστικά δάνεια. Οι παλαιότερες λέξεις ελληνικής προέλευσης έχουν φτάσει μέσω της λατινικής και όχι απευθείας από την αρχαία ελληνική», είπε αρχικά στο Newsbomb.gr ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.

«Πράγματι, η ελληνική γλώσσα είναι ζωντανή μέσα στις υπόλοιπες γλώσσες της Ευρώπης διότι είναι τόσο ευέλικτη που από κάποια μορφήματά της φτιάχνουν νέους όρους για να αποδώσουν τις επιστημονικές ανακαλύψεις», πρόσθεσε.

«Η ελληνική γλώσσα έχει “πλαστικότητα” δηλαδή κάποιοι παίρνουν ένα μέρος της λέξης (σ.σ. γραμματικό μόρφημα ή λεξικό μόρφημα) και φτιάχνουν χιλιάδες νέες λέξεις. Αυτή είναι και η ομορφιά της γλώσσας μας. Έτσι όμως υποτιμούμε τη σημασία που είχε η λατινική γλώσσα, για παράδειγμα η λέξη “grammar” που τη χρησιμοποιούν παντού αν την πούμε “gramatic”, “grammer” κ.ά. είναι η μετάφραση της τέχνης γραμματικής και από το “grammatica” το λατινικό έχουμε τη μετέπειτα εξέλιξη», εξήγησε.

«Με την πλαστικότητα της ελληνικής γλώσσας φτιάχνουμε νεολογισμούς», υπογράμμισε ο ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.

Δέκα αγγλικές λέξεις που έχουν ελληνικές ρίζες

Παρακάτω ακολουθούν δέκα αγγλικές λέξεις που ακούμε ή χρησιμοποιούμε συχνά και δεν γνωρίζαμε ότι έχουν ελληνικές ρίζες:

1. Disaster (καταστροφή) = από το δυσοίωνος + αστήρ
2. Double (διπλός) = από το διπλούς – διπλός.
3. Mentor (μέντορας) = από το μέντωρ.
4. Mother (μητέρα) = από το μήτερ, μάτηρ, μήτηρ.
5. Pause (παύση) = από το παύση
6. Restaurant (εστιατόριο) = από το ρά + ίσταμαι = έφαγα και στηλώθηκα
7. Space (διάστημα) = από το σπίζω = εκτείνω διαρκώς
8. Exit (έξοδος) = από το έξιτε = εξέλθετε
9. Turbo (πολύ δυνατό) = από το τύρβη = κυκλική ταραχώδης κίνηση
10. Sponsor (υποστηρίζω οικονομικά) = από το σπένδω = προσφέρω (σπονδή).

Η αγγλική λέξη της χρονιάς για το 2023 είναι ελληνική

Σύμφωνα με το λεξικό Merriam-Webster, η αγγλική λέξη της χρονιάς είναι το «authentic», το αυθεντικό. Μια ελληνικότατη λέξη, που ενώ ξέρουμε όλοι τι σημαίνει, σήμερα χρειάζεται να την ξαναθυμηθούμε. Σύμφωνα με το λεξικό του καθηγητή Μπαμπινιώτη, αυθεντικός είναι «αυτός που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, που δεν είναι ψεύτικος».

Η λέξη προέρχεται από το αρχαιοελληνικό «αυθέντης», που είναι ο άρχοντας, αλλά και αυτός που κάνει οτιδήποτε με τα χέρια του, ο αυτουργός, ο πραγματικός δολοφόνος, ή και ο αυτόχειρας.

Η Λέξη της Χρονιάς καθιερώθηκε το 2003 απ’ το λεξικό Merriam-Webster. Στην αρχή, η λέξη προέκυπτε βάσει των επισκέψεων στην ηλεκτρονική σελίδα και στις αναζητήσεις του online λεξικού. Το 2006 και το 2007 όμως η πρακτική άλλαξε, κι έγινε διαδικτυακή ψηφοφορία. Επειδή τα αποτελέσματα δεν κρίθηκαν αντιπροσωπευτικά, η διαδικασία άλλαξε για μια ακόμα, αλλά τελευταία φορά, κι από το 2008 ως σήμερα η λέξη της χρονιάς προκύπτει από τις αναζητήσεις που γίνονται στην ιστοσελίδα του. Με άλλα λόγια όσο περισσότερο αναζητούν οι χρήστες μια λέξη, μέσα σε μια χρονιά, τόσο πιο ψηλά εμφανίζεται στον κατάλογο της δημοφιλίας. Το 2020, Λέξη της Χρονιάς ήταν το pandemic (πανδημία), το 2021 vaccine (εμβόλιο), και το 2022 gaslighting (ψυχολογική χειραγώγηση).

Ο πληθυσμός που μιλάει ελληνικά στον πλανήτη

Η ομηρική ή αλλιώς ελληνική γλώσσα στην αρχαιότητα υπήρξε η πιο διαδεδομένη γλώσσα στη Μεσόγειο και στη Νότια Ευρώπη, κυρίως λόγω του πλήθους των αποικιών που είχαν ιδρύσει οι Έλληνες στις ακτές της Μεσογείου. Έφτασε μάλιστα να είναι η γλώσσα του εμπορίου ακόμα και μέχρι τα τέλη της Αλεξανδρινής περιόδου.

Η ελληνική γλώσσα αποτελεί τη μητρική γλώσσα περίπου 12 εκατομμυρίων ανθρώπων. Είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδας και της Κύπρου και μία από τις 23 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης είναι αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα στην Αλβανία, την Αρμενία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία και την Τουρκία.

Επιπλέον, μιλιέται ακόμα σε χώρες όπου μετανάστευσαν Έλληνες, όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Γερμανία, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρωσία και άλλα πρώην κράτη της Σοβιετικής Ένωσης.

Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός ανθρώπων που μιλούν ελληνικά ως πρώτη ή δεύτερη γλώσσα είναι περίπου 25 εκατομμύρια.

Η ελληνική γλώσσα σε όρους

Η ελληνική γλώσσα έχει επηρεάσει σημαντικά τις άλλες γλώσσες, τόσο στην πολιτική όσο και στους επιστημονικούς όρους, στις τέχνες, στη φιλοσοφία, στο θέατρο και γενικά σε τομείς στους οποίους είχε προηγηθεί κοινωνικά και, κατά συνέπεια, γλωσσολογικά. Υπήρξε για μεγάλο διάστημα η lingua franca (γλώσσα που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία ατόμων από διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες επειδή είναι εκτενώς διαδεδομένη και ευρέως κατανοητή) της ανατολικής και δυτικής Μεσογείου. Επιπλέον, τα πρώτα χριστιανικά κείμενα γράφτηκαν σε αυτήν.

Οι Λατίνοι επηρεάστηκαν βαθύτατα από τα ελληνικά και έτσι πολλά ελληνικά στοιχεία εντάχθηκαν σχεδόν αυτούσια στα λατινικά, από τα οποία εν συνεχεία εντάχθηκαν και σε άλλες συγγενείς προς αυτά γλώσσες. Με τη σειρά τους τα ελληνικά επηρεάστηκαν κι αυτά από τη γλώσσα λαών που κατέκτησαν τη χώρα μας είτε με πολέμους είτε οικονομικά, με αποτέλεσμα στη διάρκεια των αιώνων να μπουν στο ελληνικό λεξιλόγιο λέξεις λατινικές, ενετικές και τουρκικές.

Στα προεπαναστατικά του 1821 χρόνια η ελληνική γλώσσα άρχισε να επηρεάζεται περισσότερο από τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες, κάτι που συνεχίστηκε μετά την απελευθέρωση με περισσότερη ένταση, επειδή ο ελληνικός, ως υπόδουλος πληθυσμός με μη ανεπτυγμένη οικονομία, δεν διέθετε πληθώρα όρων που είχαν δημιουργήσει με την πρόοδό τους οι πιο ανεπτυγμένες πλέον δυτικές κοινωνίες. Εντούτοις, χάρη στο ενδιαφέρον των δυτικών για την αρχαία ελληνική και τη λατινική γλώσσα, πολλοί επιστήμονές τους δανείστηκαν αρχαιοελληνικές λέξεις για τον σχηματισμό νεολογισμών και έτσι η ελληνική επιβίωσε και σε μια πληθώρα ξένων επιστημονικών ή φιλοσοφικών όρων.

Η πιο συνηθισμένη ελληνική λέξη που κανείς δεν ξέρει πώς γράφεται

Υπάρχουν αρκετές λέξεις στο καθημερινό λεξιλόγιο που κανείς δεν γνωρίζει ποιος είναι ο σωστός τρόπος γραφής. Μία από αυτές είναι η λέξη «Καινούργιος» ή «Καινούριος»

Ο ορθός τρόπος γραφής της λέξης διχάζει ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Η διαφορά τους έγκειται στο γράμμα «γ» και στο αν πρέπει ή δεν πρέπει να περιλαμβάνεται στη γραφή της λέξης. Φωνολογικά εκφέρεται ως [kenurjos], ανεξάρτητα από τον τρόπο γραφής.

Η απάντηση στο ερώτημα για τον τρόπο γραφής φαίνεται να είναι σχετικά απλή, καθώς προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη καινουργής, η οποία αποτελείται από τη σύνθεση των λέξεων καινός + ἔργον. Σύμφωνα λοιπόν με τους Μπαμπινιώτη και Κριαρά, η λέξη πρέπει να γράφεται με «γ», αφού η γραφή χωρίς «γ» δεν δικαιολογείται ετυμολογικώς.

Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι υπάρχουν και άλλες λέξεις της νέας ελληνικής που προφέρονται με «γ» όταν το «ι» τους προφέρεται ως ημίφωνο και όχι ως φωνήεν, γι’ αυτό και το λεξικό Τριανταφυλλίδη υποστηρίζει τη γραφή χωρίς «γ» (όπως και η λέξη καθάριος γράφεται χωρίς «γ» και όχι ως καθάργιος). Αυτή όμως η άποψη δεν ευσταθεί απόλυτα, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη την προέλευση και ετυμολογία των λέξεων, παρά μόνο τον τρόπο προφοράς τους.

Διαβάστε επίσης

Ελληνική γλώσσα: Οι ξένες λέξεις έχουν ελληνική ρίζα!

Αυτές είναι οι ελληνικές λέξεις που τις γράφουμε όλοι λάθος!

Το Collins Dictionary ανακοίνωσε τη λέξη της χρονιάς που χαρακτηρίζει το 2023

Δείτε όλο το Weekend Edition εδώ