Βία ανηλίκων: Οι συνέπειες για το θύμα κι η αντιμετώπιση - «Δεν υπάρχει συνεργείο παιδιών»
Συμπλοκές, ξυλοδαρμοί, ληστείες, συμμορίες ανηλίκων μάς απασχολούν αδιάκοπα στο αστυνομικό δελτίο. Για ακόμη μια εβδομάδα το Newsbomb.gr ξετυλίγει το φάκελο νεανική εγκληματικότητα και παραβατικότητα ανηλίκων, επιχειρώντας να αποκαλύψει ολόκληρο το εύρος του φαινομένου.
Σε συνέχεια του αφιερώματος του Newsbomb.gr για τη βία ανηλίκων και την νεανική παραβατικότητα η δημοσιογραφική έρευνα εστιάζει μετά τις γενεσιουργές αιτίες, στις προτάσεις για πρόληψη και επίλυση.
Μαρία Αγγελή στο Newsbomb.gr: Πολυπαραγοντικό φαινόμενο, μέρος της κοινωνικής παθογένειας
Στο δεύτερο μέρος της συζήτησής μας περί της νεανικής παραβατικότητας και εγκληματικότητας η εγκληματολόγος κα Μαρία Αγγελή εξήγησε στο Newsbomb.gr, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει για το θύμα μια τέτοια συνθήκη καθώς και τους τρόπους αντιμετώπισης της συνολικής κατάστασης.
Η κα Μαρία Αγγελή είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Εγκληματολογίας με μεταπτυχιακές σπουδές στην Εγκληματολογία και εξειδίκευση στην Εγκληματολογική Ψυχολογία. Κάτοχος επαγγελματικού Διπλώματος στο Criminal Profiling /crime scene analysis με προπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνιολογία με ειδικότητα επιλογής στην Εγκληματολογία. Επίσης, Συγγραφέας Παιδικής Λογοτεχνίας και συμμετοχές σε επιστημονικά βιβλία.
-Υπάρχουν μέθοδοι αντιμετώπισης του φαινομένου;
Παρατηρούμε πολλές φορές ότι η χώρα μας υφίσταται πρωτίστως μία ακραία μορφή εγκληματικής ενέργειας από ανήλικα ή ενήλικα άτομα και μετά ενεργοποιούνται οι κρατικοί μηχανισμοί. Όμως, ένα μοιραίο γεγονός μπορεί να σηματοδοτήσει την έναρξη για πολλά δεινά και να αλλάξει τα πάντα, και αυτό εγκληματολογικά και κοινωνιολογικά το έχουμε δει να γίνεται πολλές φορές σε μια κοινωνία.
Υπάρχουν μέθοδοι αντιμετώπισης και αυτό είναι αρκετά ελπιδοφόρο μεν, ωστόσο προϋποθέτει την άμεση ενεργοποίηση όλων των κρατικών μηχανισμών σε συνεργασία με τους φορείς, με την ευρωπαϊκή και διεθνική συμβολή και συνεργασία όπου κρίνεται απαραίτητο.
Δυστυχώς, ενώ γίνονται προσπάθειες τα τελευταία έτη παροχής συμβουλευτικής στο σπίτι ή τα σχολεία, αυτή από μόνη της δεν μπορεί να καταστεί δυνατή για να αντιμετωπίσει δραστικά το φαινόμενο. Χρειάζεται και η παροχή διαδραστικών προγραμμάτων μέσω μίας εντατικής και ολιστικής προσέγγισης για όλους. Μόνο έτσι, θεωρώ, ότι θα δούμε ριζικές αλλαγές στην αντιμετώπιση του φαινομένου.
Σίγουρα η συμβουλευτική, τα δωρεάν σεμινάρια και η διανομή φυλλαδίων είναι υψίστης σημασίας, όμως κατ’ εμέ θα πρέπει να δρουν συμπληρωματικά στα ήδη υπάρχοντα προγράμματα παροχής βοήθειας. Δεν μπορούν μόνα τους να δρουν ως μέτρα αντιμετώπισης.
Τώρα, αν με ρωτάτε εμένα προσωπικά τι πιστεύω, θα σας πω ότι η πρόληψη είναι σημαντικό πεδίο αν και πολλά από αυτά φαντάζουν μία ουτοπία.
Αρχικά, η οικογένεια θα πρέπει να έχει ισχυρούς δεσμούς επικοινωνίας με το παιδί, με κατανόηση, ειλικρίνεια και να αφιερώνει ποιοτικό χρόνο αφήνοντας τα κινητά τηλέφωνα στην άκρη. Το σταθερό πρόγραμμα, η ρουτίνα και τα όρια με σταθερότητα και όχι αυστηρότητα έχουν αποδειχθεί βασικά συστατικά για την υγιή πορεία του παιδιού. Και σίγουρα ποτέ δεν είναι αργά να ανακτηθεί η επικοινωνία, όσο δυσμενείς και αν είναι οι συνθήκες μέσα σε ένα σπίτι.
Προτείνω, επίσης, ενημέρωση και παροχή δωρεάν ψυχοθεραπείας προτού κάποιος γίνει γονέας και φυσικά να μελετώνται οι συνθήκες διαβίωσης όταν γεννιέται ένα παιδί, προκειμένου να εξασφαλίζεται −όσο αυτό είναι εφικτό− ότι θα ζει σε ένα υγιές περιβάλλον. Προγράμματα, επίσης, ενδοοικογενειακής θεραπείας κρίνονται απαραίτητα για τη μείωση βίαιων περιστατικών και κατ’ επέκταση να υπάρχει η αρωγή βελτίωσης συνθηκών ζωής σε μία οικογένεια μέσα από εργασιακές ευκαιρίες.
Στο σχολείο οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ελέγχονται από το σύστημα ψυχικής υγείας προτού μπουν σε εκπαιδευτικές δομές. Να ασχολούνται με τα παιδιά ποιοτικά μέσω της διάδρασης, της ενεργητικής ακρόασης και μάθησης. Οφείλουν να είναι καλοί παρατηρητές για να προλαβαίνουν και να αποτρέπουν καταστάσεις όπως περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Τέλος, να συζητάνε με τα παιδιά και εν συνεχεία να ενημερώνουν άμεσα το οικογενειακό τους περιβάλλον τόσο για την εκπαιδευτική τους πρόοδο, όσο και για τη συμπεριφορά τους.
Επιπροσθέτως, οι κοινωνικοί και νομικοί φορείς σε συνεργασία με το κράτος πρέπει δημιουργήσουν ισχυρά προγράμματα πρόληψης, ενημέρωσης με πρακτικό διαδραστικό με βιωματικό χαρακτήρα και να δρουν άμεσα σε μεμονωμένα περιστατικά βίας για την αποτροπή εξάπλωσής τους.
-Πώς μπορεί να αντιμετωπίσει ένα θύμα μια τέτοια συστηματική κατάσταση εις βάρος του;
Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει, αυτή η παρατεταμένη κατάσταση, στην υγεία του παιδιού-θύματος μπορεί να είναι τραυματικές τόσο ώστε να αλλάξουν τη ζωή του για πάντα. Η μορφή βίας που θα υποστεί το θύμα, η διάρκεια που θα έχει το περιστατικό βίας, ο βαθμός επικινδυνότητας για τη σωματική ή συναισθηματική του ακεραιότητα, αλλά και η αντίδραση του θύματος απέναντι στον θύτη του παίζουν σημαντικό ρόλο. Αποδεδειγμένα ένα περιστατικό βίας είτε είναι επαναλαμβανόμενο είτε περιστασιακό μπορεί να είναι ικανό να τραυματίσει το θύμα ψυχικά για την υπόλοιπη ζωή του.
Μέσα από τη συμβολή της Εγκληματολογικής Ψυχολογίας γνωρίζουμε ότι η επιλογή θυμάτων των ανήλικων παραβατών δεν είναι τυχαία.
Συνήθως τα παιδιά θύτες επιλέγουν παιδιά-θύματα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Τα παιδιά-θύματα είναι παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλών τόνων, διαφορετικά από τους ίδιους και συνήθως δεν ακολουθούν τη δική τους υποκουλτούρα και τα δικά τους στερεοτυπικά μοντέλα συμπεριφοράς.
Αρχικά, για να αντιμετωπίσει το θύμα μία επαναλαμβανόμενη κατάσταση θα πρέπει να μιλήσει σε κάποιον από το οικογενειακό ή το σχολικό του περιβάλλον αλλά αυτό προϋποθέτει ότι προϋπάρχει μία όμορφη σχέση επικοινωνίας γονέα και παιδιού ή εκπαιδευτικού και παιδιού. Δίχως την καλή σχέση επικοινωνίας δεν θα μπορέσει το παιδί να εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του και αυτό μπορεί να είναι καταστροφικό για το ίδιο. Η συμβολή του σχολείου και της κοινωνίας είναι σημαντική και η επέμβασή τους θα πρέπει να είναι άμεση. Δυστυχώς, πολλές φορές διακρίνουμε αδιαφορία και αμέλεια.
Τέλος, στο πολυεπιστημονικό πεδίο της εγκληματολογίας, η συμβολή πεδίου της θυματολογίας είναι πολύτιμη αν και περιορισμένη εξελικτικά στην Ελλάδα. Όπως, λοιπόν, υπάρχουν προγράμματα παροχής στήριξης στους ανήλικους παραβάτες, άλλο τόσο θα πρέπει να υπάρχουν εντατικά προγράμματα στήριξης και παροχής βοήθειας στα παιδιά-θύματα μέσα από αξιοκρατική μεταχείριση ενεργειών και διαδικασιών.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών και τα στοιχεία της ΟΛΜΕ
Με αφορμή όλα αυτά τα χρονίζοντα προβλήματα στους χώρους του σχολείου η ΟΛΜΕ καταγγέλλει συχνά την έξαρση της βίας και καλεί την κυβέρνηση σε άμεσα μέτρα.
Μετά από το πρόσφατο ακραίο συμβάν με την επίθεση σε σχολείο της όταν ένας 19χρονος εισέβαλε στο 41ο Γυμνάσιο Αθηνών, κρατώντας ένα σφυρί και ένα μαχαίρι, ενώ στη συνέχεια επιτέθηκε σε ένα μαθητή από τη Νιγηρία και στον διευθυντή του σχολείου, η ΟΛΜΕ είχε εκδώσει μια οργίλη ανακοίνωση στην οποία μεταξύ άλλων απέδιδε την έξαρση του φαινομένου και στις επιπτώσεις του εγκλεισμού λόγω της πανδημίας.
Μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Το 8μηνο κλείσιμο των σχολείων κατά την πανδημία, λόγω της άρνησης της κυβέρνησης να λάβει ουσιαστικά μέτρα για την ασφαλή λειτουργία των σχολείων, που επέφερε την αποκοινωνικοποίηση των παιδιών, η μη αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών συνεπειών της καραντίνας και των μαθησιακών κενών, η αντιπαιδαγωγική εκπαιδευτική πολιτική που έχει μετατρέψει τα σχολεία σε εξεταστική ανταγωνιστική αρένα διαλύοντας το συνεργατικό παιδαγωγικό κλίμα, αλλά και η γενικότερη κυβερνητική πολιτική που αύξησε τη φτώχεια και την ανεργία και διέλυσε την κοινωνική συνοχή και την εμπιστοσύνη στους θεσμούς είναι οι βασικές αιτίες της τρομακτικής αύξησης της βίας».
Για το συγκεκριμένο περιστατικό είχε μιλήσει στην κάμερα του Newsbomb.gr ο Αντιπρόεδρος της ΟΛΜΕ, Αντρέας Καργόπουλος.
Σύμφωνα με την Ομοσπονδία η κατάσταση πια στα σχολεία είναι οριακή και διδάσκοντες νιώθουν ουσιαστικά απροστάτευτοι και αβοήθητοι. Συνάμα βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα ευρύ πλέγμα συμπεριφορών, που λειτουργούν υπονομευτικά για την ασφάλεια και την ηρεμία της σχολικής κοινότητας. Όπως διατείνονται είναι αυτή η αίσθηση εγκατάλειψης και αδιαφορίας που συνοδεύεται από τη βεβαιότητα ότι για κάθε τι που θα συμβεί υπεύθυνος/η θα θεωρηθεί ο/η εκπαιδευτικός.
Πριν από λίγες μέρες το Κέντρο Μελετών και Τεκμηρίωσης (ΚΕΜΕΤΕ) της ΟΛΜΕ διοργάνωσε εκδήλωση με θέμα: «Σχολική Βία και Παραβατικότητα».
Ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ, Ν. Παπαχρήστος στον χαιρετισμό του παραδέχτηκε πως η εκπαιδευτική κοινότητα ήταν ανέτοιμη να υποδεχτεί αυτή την έξαρση της βίας, αλλά κατηγόρησε συνάμα και την Πολιτεία ότι είναι απούσα.
Η κα Θεώνη Κουφονικολάκου εκ μέρους του Συνηγόρου του Πολίτη τόνισε μεταξύ άλλων πως έχει σημασία να διασφαλίσουμε χώρο και χρόνο, έναν κύκλο συζήτησης με τα παιδιά. Σύμφωνα με την ίδια τα σημαντικότερα πράγματα που πρέπει να θυμόμαστε είναι:
Τόνισε επίσης πως η τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα θα φέρει περισσότερα παιδιά στη φυλακή «άρα θα παγιώσει την περιθωριοποίησή τους, θα διευκολύνει την υποτροπή τους, θα τα εγκλωβίσει εκτός, σε αυτό το χώρο εκτός». Υπογράμμισε ακόμη ότι η βία των παιδιών είναι αντανάκλαση της βίας των ενηλίκων, και είναι στρεβλό να παρουσιάζεται ως διαφορετική.
Στην στηλίτευση των αλλαγών του Ποινικού κώδικα προχώρησε στην ίδια εκδήλωση και ο Ψυχίατρος Γιώργος Νικολαΐδης αναρωτώμενος «τι θα κάνουμε ως κοινωνία; Θα κλειδώσουμε το μέλλον του στο ποινικό κομμάτι της κοινωνίας; Αυτό θα κάνουμε».
«Δεν υπάρχει συνεργείο παιδιών» ανέφερε, τονίζοντας το ρόλο όλων μας στην αντιμετώπισης της βίας των ανηλίκων.
Διαβάστε επίσης
Βία ανηλίκων- Αριθμοί σοκ: Το προφίλ θύτη και θύματος, ο μιμητισμός και η θεωρία της ετικέτας
Λαμία: 11χρονος έσπασε το δόντι συμμαθητή του με γροθιά
Πέλλα: Μαθήτρια γυμνασίου κατήγγειλε ότι την απείλησε και την εξύβρισε συνομήλικός της