Η ιστορική Αιανή, οι Λαζαρίνες, ο τουρισμός, το 1ο Οικονομικό Φόρουμ και το γεωλογικό ταξίδι

Πρόκειται για την κορυφαία λαϊκή εκδήλωση στην περιοχή της Ελίμειας, νότια της Κοζάνης, ένα ξεχωριστό έθιμο με στοιχεία από την αρχαία Μακεδονία και αφετηρία την περίοδο της Τουρκοκρατίας, που συνδέεται άμεσα με την παράδοση και τον πολιτισμό, και εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια σε πόλο τουριστικής έλξης καθώς τηρείται «πιστά και ευλαβικά» από τις γυναίκες όλων των ηλικιών της Αιανής.

«Η πιστή τήρηση του εθίμου είναι και μία συνεπής υπενθύμιση προς όλους μας να διατηρούμε και να αναδεικνύουμε το μεγάλο πολιτιστικό και τουριστικό απόθεμα της Αιανής», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Aιανής Γιώργος Φτάκας, μιλώντας επ' αφορμή και του πρόσφατου 1ου Οικονομικού Φόρουμ, που διοργάνωσε ο Σύλλογος σε συνεργασία με το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Κοζάνης, υπό τον γενικό τίτλο: «Οικονομία & Πολιτισμός - Τοπικές Δυνάμεις & Ευκαιρίες». Στο φόρουμ κατέθεσαν τις απόψεις και τις προτάσεις τους οι πρόεδροι των εμπορικών συλλόγων Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, εκπρόσωποι θεσμικών φορέων, επιστήμονες και πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας.

Οι κάτοικοι προσθέτουν το πολιτιστικό δρώμενο των Λαζαρίνων ψηλά στον κατάλογο των συγκριτικών πλεονεκτημάτων για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, για τα οποία ο υφυπουργός Εσωτερικών (τομέας Μακεδονίας-Θράκης), βουλευτής Κοζάνης Στάθης Κωνσταντινίδης, έκανε ιδιαίτερη αναφορά ,μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ: «Η Αιανή και η περιοχή της Ελίμειας έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορεί να αναδείξει και είναι αναμφίβολα το πλούσιο ιστορικό φορτίο και πολιτιστικό απόθεμα που κουβαλάει κι αποτελεί λόγο επισκεψιμότητας της περιοχής, αλλά και προσέλκυσης επενδύσεων».

Ο κ. Κωνσταντινίδης τόνισε ότι η πρωτοβουλία για τη διοργάνωση του Οικονομικού Φόρουμ της Αιανής και οι προτάσεις που γίνονται στη συνέχεια πολιτικές, μπορούν να συμβάλουν στη διάχυση της ισόρροπης ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής ζωής, σε όλους τους κλάδους ει δυνατόν, σε όλες τις περιοχές και ιδιαίτερα στην επαρχία έτσι ώστε να κρατηθεί ο κόσμος στον τόπο του και να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας και ιδιαίτερα οι περιφέρειες.

«Η αγωνία για το μέλλον της περιοχής μας και της τοπικής κοινωνίας του πρώην Δήμου Αιανής και νυν ιστορικής έδρας του Δήμου Κοζάνης, είναι αυτή που μας ώθησε στη διοργάνωση του φόρουμ, με σκοπό «να βγει η Αιανή μπροστά» καθώς διαπιστώνουμε ότι «η ευρύτερη περιοχή μας υφίσταται μεγάλες συνέπειες από την απολιγνιτοποίηση στη Δυτική Μακεδονία, την απώλεια των θέσεων εργασίας αλλά και τη δημογραφική συρρίκνωση», ανέφερε ο κ. Φτάκας.

Κατά τη διάρκεια του φόρουμ επισημάνθηκε ότι η πληθυσμιακή συρρίκνωση στα διοικητικά όρια του πρώην δήμου Αιανής ίσως να είναι και μεγαλύτερη σε ποσοστά απ' ό,τι στον καποδιστριακό δήμο Κοζάνης, ενώ η Δυτική Μακεδονία θεωρείται η πιο αραιοκατοικημένη περιφέρεια της χώρας, με το σοβαρότερο πρόβλημα ανταγωνιστικότητας, καθώς στην ΕΕ κατατάσσεται στην 263η θέση επί συνόλου 268 περιφερειών.

Μελέτη του ΓΕΩΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας, που παρουσιάστηκε στο φόρουμ, κατέδειξε ότι η Δυτική Μακεδονία και η ευρύτερη περιοχή της Αιανής είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει κάθε ενδογενή και εξωγενή βοήθεια και να στοχεύσει σε μια ολιστική και ισορροπημένη ανάπτυξη που περιλαμβάνει τον πρωτογενή τομέα σε συνδυασμό με άλλους πρωτεύοντες τομείς της οικονομίας, όπως ο τουρισμός. «Πρέπει να αναστραφεί η φθίνουσα πορεία και να προχωρήσουμε με αναπτυξιακό προσανατολισμό», τόνισε ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ Θόδωρος Σιώγκας, επισημαίνοντας ότι ο πρωτογενής τομέας καλείται να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο μαζί με τις υποδομές, οι οποίες χρονίζουν και πρέπει να ολοκληρωθούν. Ο πρωτογενής τομέας άντεξε μάλιστα την περίοδο της οικονομικής κρίσης, είναι ένας παραδοσιακός τομέας, σημαντικός παράγοντας κοινωνικής συνοχής, κατέχει περίπου το 9% της ακαθάριστης προσόδου της περιφέρειας, ενώ δίνει εργασία στο 20% του πληθυσμού.

Αρχαιότητες, τουρισμός, πολιτισμός και πρωτογενής τομέας

Νέοι σε ηλικία παραγωγοί πάντως έχουν επενδύσει μεμονωμένα στις ελπιδοφόρες - προσοδοφόρες καλλιέργειες -π.χ. φράουλας, κρόκου κι άλλων αρωματικών φυτών, superfoods, φρούτων καθώς και στη μεταποίηση κτηνοτροφικών προϊόντων. Ωστόσο το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η περιοχή του πρώην δήμου Αιανής στον πρωτογενή τομέα, (αν και βρίσκεται ανάμεσα σε δύο από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες της χώρας και σε μικρή απόσταση από αυτές) είναι το μικρό ποσοστό των αρδευόμενων εκτάσεων,λόγω της μη ολοκλήρωσης του αρδευτικού έργου της βόρειας ζώνης της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου, ενώ δεν υπάρχει κανένα συγκεκριμένο σχέδιο ανάπτυξης νέων καλλιεργειών. Οι διαδικασίες γι' αυτό «πρέπει να επιταχυνθούν για να υπάρξει διαφοροποίηση τόσο στην παραγωγή όσο και σε άλλους κλάδους της οικονομίας της δευτερογενούς παραγωγής και μεταποίησης».

Η προνομιακή ωστόσο αυτή θέση ανάμεσα στις λίμνες και στα βουνά Μπούρινος και Αντιχάσια παρουσιάζεται πολύτιμη και σημαντική για το περιβάλλον και τον τουρισμό. Κατά τη διάρκεια του φόρουμ έγιναν αλλεπάλληλες αναφορές στα ισχυρά ατού που διαθέτει η Αιανή και η γύρω περιοχή για την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού.

Ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ Θ. Σιώγκας επισήμανε μάλιστα ότι «στο Περιφερειακό Πρόγραμμα Αειφόρου Σχεδιασμού που είχε δοθεί στη δημοσιότητα (σ.σ. προ πανδημίας), η Αιανή ονοματίστηκε ως Κέντρο Πολιτισμού και Τουρισμού» και ο πρωτογενής τομέας μπορεί να συνδεθεί άμεσα με τις δύο αυτές πρωτεύουσες δραστηριότητες. Με την σημερινή πληθυσμιακή σύνθεσή της η περιοχή μπορεί να στραφεί σε ήπιες μορφές τουρισμού και σε τουρίστες που δεν αναζητούν διακοπές με δράσεις στη Μύκονο και στη Σαντορίνη, αλλά αυτούς που θέλουν τον εναλλακτικό βιωματικό τουρισμό κι όλες τις παραμέτρους του, όπως περιηγητικό, προσκυνηματικό, εκπαιδευτικό, γαστρονομικό...». Η ευρύτερη περιοχή έχει τόσα πολλά τουριστικά σημεία αναφοράς και πολιτισμού, που είναι «τουλάχιστον παράδοξο», όπως ειπώθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του φόρουμ, «να συζητάμε ότι η Αιανή φθίνει και δεν έχουμε τρόπο να αναπτύξουμε την οικονομία».

Ταξίδι 1.000.000.000 χρόνια πριν που συνεχίζεται…

Παρουσιάζοντας το Γεωπάρκο Γρεβενών - Κοζάνης, που καταλαμβάνει έκταση 2500 τ.χλμ. στα διοικητικά όρια πέντε δήμων των δύο περιφερειακών ενοτήτων κι αναγνωρίστηκε επίσημα από την Unesco το 2021, η γεωλόγος - επιστημονική υπεύθυνη Άννα Μπατσή επισήμανε ότι γεωπάρκα σε όλο τον κόσμο (9 στην Ελλάδα- συνολικά 213 σε 48 χώρες) συνδέονται άμεσα με την οικονομία και την ανάπτυξη των περιοχών τους. Στο πλαίσιο αυτό αναφέρθηκε στη δυναμική του Γεωπάρκου Γρεβενών, με αφετηρία την Αιανή και συνδυαζόμενο με το φυσικό περιβάλλον των λιμνών του ποταμού Αλιάκμονα, με το Μουσείο της, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στο Χρώμιο, τις θέσεις όπου εντοπίζονται οι χρωμίτες και οι λατερίτες η μελέτη των οποίων «επικύρωσε» για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα- πριν από μερικές δεκαετίες- τη θεωρία των τεκτονικών πλακών.

Σε θέσεις αυτού του γεωπάρκου, ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Μπατσή, μπορεί ο επισκέπτης «να αγγίξει με το ένα του πόδι τον Φλοιό και το άλλο τον Μανδύα της Γης». Σημείωσε δε πως «τα πετρώματα του "Ουράνιου Τόξου" - ιζήματα του ωκεανού της Τιθύος (...τιτανίδα και μητέρα όλων των υδάτων της Γης) που σχηματίστηκε όταν άνοιξε η Παγγαία» προσελκύουν κάθε χρόνο εκατοντάδες επιστήμονες, μελετητές και φοιτητές καθώς συνιστούν «ένα μοναδικό γεωλογικό ταξίδι έως ένα δισεκατομμύριο χρόνια πριν, συνεχόμενο μέχρι και σήμερα».

Ένα ταξίδι, μια διαδρομή στη γεωλογία, βαθιά στο παρελθόν της Γης που οδηγεί στο φαράγγι του Αλιάκμονα απέναντι από το χωριό Ελάτη, λίγο έξω από το μοναστήρι της Ζάβορδας, εκεί όπου ενώνονται οι δύο πλάκες της Αφρικής και της Ευρώπης, στους εντυπωσιακούς γεωλογικούς σχηματισμούς των Μπουχαριών, στον Μικρόβαλτο… Κι από εκεί στο πλατανόδασος του Ρυμνίου στην παρατήρηση πουλιών του υγροβιότοπου, στην τουριστική ανάπτυξη της λίμνης Πολυφύτου συνδυάζοντας γεωλογία και εκπαίδευση, έρευνα, ιστορία, την οικονομία, τον πολιτισμό, την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, αναψυχή και κτηριακές υποδομές. Το Γεωπάρκο, υπογράμμισε η κ. Μπατσή, είναι ένα εργαλείο που συμβάλλει στην ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας, στον τουρισμό, την εκπαίδευση, την έρευνα με έμφαση στη δικτύωση, στις συνέργειες στην εξωστρέφεια.

Πρόσφατα, πάντως, η Αιανή Κοζάνης έγινε έδρα του νέου Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης της Λίμνης Πολυφύτου και Ιλαρίωνος, το οποίο αναδεικνύει, μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας, το ανεξάντλητο πολιτισμικό απόθεμα και το δυναμικό οικοσύστημα της πανέμορφης παραλίμνιας περιοχής. Οι εκπρόσωποι των τοπικών φορέων υπογραμμίζουν ότι προστίθεται ένα ακόμα ατού προς την τουριστική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής που διαθέτει ένα ξεχωριστό οικοσύστημα και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες που ελάχιστες άλλες περιοχές της χώρας διαθέτουν.

Δυο Μουσεία, δυο λίμνες, ένας βοτανικός παράδεισος…

«Υπάρχουν πόλεις», λέει ο κ. Φτάκας, «που διαθέτουν μόνο ένα από τα μνημεία που διαθέτει η περιοχή μας και έχουν πετύχει αξιόλογο αριθμό τουριστών του Σαββατοκύριακου. Η Αιανή κατέχει ένα τεράστιο τουριστικό και πολιτιστικό απόθεμα που συγκροτούν το Αρχαιολογικό της Μουσείο (το μεγαλύτερο στη Δυτική Μακεδονία), ο αρχαιολογικός της χώρος με τη νεκρόπολη με τους βασιλικούς τάφους, οι δεκάδες αρχαίοι οικισμοί που εντοπίστηκαν στην κοιλάδα του Αλιάκμονα, οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί, με σημαντικότερο αυτόν της Κοίμησης της Θεοτόκου (αρχική φάση 11ος-12ος αι., εποχή των Κομνηνών), οι δυο τεχνητές λίμνες Πολυφύτου και Ιλαρίωνος, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στο Χρώμιο και ο βοτανικός παράδεισος του Μπούρινου (περιοχή Natura) με 6-7 τοπικά ενδημικά φυτά και δεκάδες άλλα σπάνια φυτά της ελληνικής χλωρίδας είναι η αιχμή για την τουριστική αξιοποίηση και ανάπτυξη. Αν προσθέσουμε το παραδοσιακό καρναβάλι της Αιανής, την τοπική γαστρονομία, την εγγύτητά της με το ησυχαστήριο της μονής Ιλαρίωνος, τα μοναστήρια Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (μοναστήρι Ζάβορδας Γρεβενών) και Παναγιάς Τορνικίου, τα «Μπουχάρια» Μικροβάλτου και την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος των λιμνών και των βουνών μας έχουμε πολλά παραπάνω απ' αυτά που καθιστούν μια περιοχή τουριστικό προορισμό».

Πριν από λίγες ημέρες επισκέφθηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής μαθητές του Γυμνασίου της Βεργίνας και σύντομα θα ακολουθήσουν μαθητές της Πέλλας στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού πρότζεκτ, στο οποίο συμμετέχουν σχολεία από τα τρία μουσεία, μια εκπαιδευτική κινητικότητα για το Μουσείο Αιανής που είχε μετριαστεί τα προηγούμενα χρόνια λόγω της πανδημίας. Όπως υπογράμμισε στην εργασία του, με θέμα «οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Αιανή - εθνικές και κοινωνικές προβολές», ο φιλόλογος καθηγητής - ερευνητής Γρηγ. Κοντός, στατιστικά στοιχεία προ πανδημίας αποτυπώνουν την ετήσια επισκεψιμότητα του Μουσείου Αιανής στα 30.000 άτομα.

Σε παρέμβασή του στο φόρουμ, ο βουλευτής Κοζάνης του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Πάρις Κουκουλόπουλος πρότεινε τη θεσμοθέτησε του Οικονομικού Φόρουμ της Αιανής. Πρότεινε επίσης τη συμμετοχή των τριών Επιμελητηρίων της Δυτικής Μακεδονίας στην υλοποίηση του προγράμματος της Δίκαιης Μετάβασης, ενώ γνωστοποίησε ότι προχωρούν οι διαδικασίες για την ανάπλαση από τη ΔΕΗ τής περιοχής Ιλαρίωνος, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (σ.σ. κοίτη του Αλιάκμονα μετά το ομώνυμο φράγμα της τεχνητής λίμνης).

Στις προτάσεις που κατατέθηκαν στο φόρουμ, το ΓΕΩΤΕΕ εστιάζει κυρίως στην ανάγκη εκπαίδευσης των κατοίκων της περιοχής σε θέσεις εργασίας και ειδικότητες που λείπουν από την περιοχή, ενώ ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κοζάνης Ιωάννης Μητλιάγκας επισήμανε ότι η διάχυση των χρηματοδοτικών εργαλείων και κυρίως των smart vouchers -εύκολα αξιοποιήσιμα από το τοπικό δυναμικό, είναι το κλειδί επιχειρηματικής στήριξης της αγοράς.

«Βρισκόμαστε στη φάση επεξεργασίας των συμπερασμάτων και των πολλών και σημαντικών προτάσεων που κατατέθηκαν από εκπροσώπους των επιμελητηρίων, επιστήμονες και προσωπικότητες της τοπικής κοινωνίας στο φόρουμ της Αιανής», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αιανής.

«Παρουσιάστηκαν 15 εργασίες κι έγιναν άλλες τόσες παρεμβάσεις αλλά το σημαντικότερο είναι η ενεργοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και των τοπικών δυνάμεων και οι ρεαλιστικές προτάσεις για τις προοπτικές ανάπτυξης της Αιανής και της ευρύτερης περιοχής, για τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και τα ευρωπαϊκά προγράμματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να στηριχθούν μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να μείνουν οι νέοι στον τόπο τους», κατέληξε ο κ. Φτάκας.