Θεσσαλονίκη: Εντυπωσιακές εικόνες από την έκθεση «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896 στην Αθήνα»

Την Τετάρτη εγκαινιάστηκε μία έκθεση σωζόμενων ζωγραφικών πανοραμάτων στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ παρουσία του γενικού Προξένου της Γαλλίας και διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης Ζαν-Λικ Λαβό. Την ιστορία ενός εκ των ελαχίστων σωζόμενων ζωγραφικών πανοραμάτων του 19ου αιώνα, το οποίο απεικονίζει μία από τις κρισιμότερες μάχες του Γαλλοπρωσικού Πολέμου, αφηγείται η έκθεση με τίτλο «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896 στην Αθήνα. Ο Φιλιποτό δημιουργεί το Πανόραμα της Πολιορκίας του Παρισιού».

Το αποσπασματικά σωζόμενο έργο φιλοτεχνήθηκε από τον Γάλλο ζωγράφο, Henri Felix Emmanuel Philippoteaux σε συνεργασία με τον νεαρό γιο του Paul, εκτέθηκε σε μια ροτόντα στα Ηλύσια Πεδία (1872) και συσχετίστηκε με δύο σημαντικά γεγονότα της εποχής: τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο (1870-1871) και τους Πρώτους Σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας (1896).

Το πανόραμα απεικονίζει την υπεράσπιση του φρουρίου του Issy από τους αποκλεισμένους Γάλλους μαχητές, που δέχονταν τους συνεχείς βομβαρδισμούς του Πρωσικού πυροβολικού (1871). Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Γαλλίας και του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης και γίνεται με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Παρίσι αυτό το καλοκαίρι.

Στην έκθεση παρουσιάζεται και ένα επεξηγηματικό φυλλάδιο με θέμα το πανόραμα της Πολιορκίας των Παρισίων που εντοπίστηκε στη Συλλογή Τρικόγλου, στη Βιβλιοθήκη- Κέντρο Πληροφόρησης του ΑΠΘ. Το φυλλάδιο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο, δίνονται στοιχεία για το ιστορικό πλαίσιο με έμφαση στην προετοιμασία της πρωτεύουσας για την επικείμενη πολιορκία από τους Πρώσους. Ακολουθεί περιγραφή των έξι τμημάτων πινάκων από τους οποίους αποτελείται το πανόραμα, ενώ στο τρίτο και τελευταίο μέρος γίνεται αναδρομή στην ιστορία του μέσου (πανόραμα, διόραμα) και στον Ανρί Φελίξ Φιλιποτό.

«Η έκθεση έχει στόχο να δείξει πολύ καθαρά την ιστορία του Πανοράματος, που ξεκινάει με τον Φιλιποτό, ο οποίος δεν είναι μόνος του, καθώς τριάντα σπουδαίοι ζωγράφοι της εποχής δούλεψαν σε αυτό το πανόραμα που αποτελούταν από έξι μεγάλα ταμπλό και για τα οποία η τύχη μας έφερε ένα μικρό φυλλάδιο με ελληνική περιγραφή του πανοράματος της εποχής, το οποίο βρέθηκε στη συλλογή Τρικόγλου στην Κεντρική Βιβλιοθήκη», ανέφερε, η γενική διευθύντρια του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ Αλεξάνδρα Γουλάκη - Βουτυρά, στα εγκαίνια της έκθεσης.

Παρατήρησε δε πως η έκθεση «Ολυμπισμός. Μια σύγχρονη εφεύρεση, μια αρχαία κληρονομιά» που φιλοξενείται στο Μουσείο του Λούβρου «θα μπορούσε να συμπληρώνεται εξαιρετικά και με το πανόραμα της πόλης του Παρισιού, που αποφασίσαμε να ξαναδείξουμε παράλληλα με Ολυμπιακούς αγώνες στη Γαλλία».

«Η έκθεση αποτελεί μία ακόμη ένδειξη ελληνογαλλικής φιλίας όπως και πολλές άλλες, πάντοτε επίκαιρες, εκθέσεις», ανέφερε στον χαιρετισμό της η πρόεδρος του Συλλόγου αποφοίτων και φίλων του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης Στελλίνα Τρωιάνου.

Το πανόραμα της Πολιορκίας των Παρισίων

Τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά το Γαλλοπρωσικό πόλεμο ενέπνευσαν τον Ανρί Φελίξ Φιλιποτό (1815-1884) να φιλοτεχνήσει σε συνεργασία με τον γιο του Πολ (1846-1923) και τη βοήθεια τριάντα εκ των σημαντικότερων Γάλλων ζωγράφων της εποχής, το 20.000 τετραγωνικών ποδών Πανόραμα της Πολιορκίας των Παρισίων γνωστό και με τον τίτλο «η Υπεράσπιση του Φρουρίου του Issy». Το πανόραμα των Φιλιποτό εκτέθηκε στα Ηλύσια πεδία (1872-1890), ενώ η επιτυχία του ήταν τέτοια ώστε υποχρεώθηκαν να κάνουν δύο αντίγραφα. Ένα από τα τρία αυτά έργα έφτασε στην Ελλάδα στο πλαίσιο των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και εκτέθηκε μπροστά από το Παναθηναϊκό στάδιο.

Στο μεγαλύτερο σωζόμενο τμήμα του πανοράματος εικονίζεται η μεταφορά του έφιππου Γάλλου δεκανέα του Πυροβολικού Maurice Etcheverry σε ξύλινο φορείο από τους συμπολεμιστές του.

Συγκεκριμένα στο έργο «Σκηνή μάχης» (λάδι σε μουσαμά επικολλημένο σε κόντρα πλακέ, διαστάσεων 270χ336 εκ, τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, Συλλογή Τελλόγλειου Ιδρύατος Τεχνών ΑΠΘ) απεικονίζεται ο έφιππος πυροβολητής Maurice Etcheverry παρουσία του ιατρού του Πολεμικού Ναυτικού Jean Marie Julin Beaumanoir και του υπιάτρου Marie Hippolyte George Martin να μεταφέρεται από τους συμπολεμιστές του σε φορείο. Το συγκεκριμένο τμήμα ανήκει στον έκτο και τελευταίο πίνακα του πανοράματος, όπου παρουσιάζονται σκηνές που διαδραματίζονται εντός του φρουρίου του Issy, το οποίο βομβαρδίζεται από το πρωσικό πυροβολικό.

Τα δέκα αποσπασματικά σωζόμενα τμήματα του πανοράματος αγοράστηκαν από το ζεύγος Τέλλογλου στις αρχές της δεκαετίας του '70. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του πωλητή, το πανόραμα είχε διπλωθεί και χρησιμοποιηθεί στο τσαγκαράδικο του στρατού για τη μόνωση της στέγης και σε αυτό οφείλεται η φθορά του.

Τα πανοράματα τον 19ο αιώνα

Το πανόραμα ήταν ένας νέος τρόπος μαζικής ψυχαγωγίας ιδιαίτερα δημοφιλής τον 19ο αιώνα. Τα πανοράματα αποτελούνταν από μία συνεχή κυκλική αναπαράσταση ή σειρά ζωγραφικών πινάκων κρεμασμένων στους τοίχους μιας ροτόντας, η οποία οικοδομήθηκε με σκοπό να τους φιλοξενήσει. Στο εσωτερικό τους ο θεατής εισερχόταν από έναν διάδρομο που οδηγούσε σε μία κεντρική υπερυψωμένη πλατφόρμα. Ανεβαίνοντάς την είχε τη δυνατότητα να θαυμάσει περιμετρικά έναν γιγαντιαίο πίνακα που φωτιζόταν από ανοίγματα στην οροφή.