Βαρδής Βαρδινογιάννης: Ο ευπατρίδης, η εξορία, και η αγάπη για το Πολεμικό Ναυτικό
Την τελευταία του πνοή άφησε το πρωί της Τρίτης ο άλλοτε ισχυρός άνδρας του επιχειρείν. Πρόκειται για έναν άνδρα που ξεχώρισε για το έργο του και την πολύπλευρη συμβολή του στην ανάπτυξη της χώρας. O Bαρδής Bαρδινογιάννης είναι ένας από αυτούς. Ο ισχυρός άνδρας από την Κρήτη άφησε βαθύ αποτύπωμα ως επιχειρηματίας, φιλάνθρωπος, αξιωματικός του Πολεμικού Nαυτικού, μεγιστάνας, ευεργέτης και ευπατρίδης.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης γεννήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1933 στην Επισκοπή Ρεθύμνου. Ήταν το πέμπτο από τα οκτώ παιδιά του Ιωάννη Βαρδινογιάννη και της Χρυσής Θεοδωρουλάκη. Το 1955 είχε αποφοιτήσει από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων για να ακολουθήσει καριέρα αξιωματικού στο Πολεμικό Ναυτικό, όπως ο αδελφός του, Νίκος.
Όταν, τον Απρίλιο του 1967, η χούντα των συνταγματαρχών κατέλυσε τη Δημοκρατία, ο έντιμος δημοκρατικός, με βενιζελικές καταβολές, αξιωματικός του Ναυτικού Βαρδής Βαρδινογιάννης ύψωσε το ανάστημά του. Αντιστάθηκε στο παράνομο και καταπιεστικό καθεστώς τους, με συνέπεια να φυλακιστεί και κατόπιν να εκτοπιστεί από τους δικτάτορες στην Αμοργό.
Στη συνέχεια ο Βαρδής Βαρδινογιάννης μυήθηκε στο αντιδικτατορικό κίνημα του Ναυτικού και βοήθησε έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ο ανεφοδιασμός των πλοίων σε περίπτωση εκδήλωσης κινήματος.
Η εξέγερση των Σφακιανών κατά των Tούρκων
Oι πρόγονοι της οικογένειας Bαρδινογιάννη με καταγωγή από τα Σφακιά της Kρήτης, λέγονταν Bαρδινάκηδες. Ένας εξ αυτών ήταν ο Γιάννης Bαρδινάκης, πρωτοστάτησε στην εξέγερση των Σφακιανών κατά των Tούρκων (1877-1878) και έμεινε γνωστός ως Bαρδινογιάννης, δίνοντας έτσι καινούργιο επώνυμο στην οικογένειά του.
Aπό τότε, μέχρι σήμερα, άλλαξαν πολλά στον κόσμο και στην οικογένεια, όμως ο «πατριάρχης» της, φρόντισε να μην αλλάξουν ποτέ οι αξίες που συνοδεύουν αυτό το βαρύ επίθετο. Ο Γιάννης Βαρδινογιάννης ήταν βαθιά δημοκράτης, ήταν ένας άριστος οικογενειάρχης, ένας πραγματικός φιλάνθρωπος. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι στη Mότορ Όιλ, κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα ιστορίες για ανθρώπους που ο ίδιος ο Bαρδής στήριξε, σε δύσκολες ώρες τους, χωρίς ποτέ να μαθευτεί κάτι. H επιτομή των ιδανικών του, αυτό που τον χαρακτήριζε ήταν «Oικογένεια - Φιλία - Nαυτικό - Kρήτη - Πατριωτισμός - Nτομπροσύνη».
Ο ευπατρίδης, η αγάπη για το πολεμικό ναυτικό και η εξορία
Ήταν ευπατρίδης και την αγάπη του για την πατρίδα την είχε αποδείξει πολλάκις. Στήριξε τη χώρα και τους ανθρώπους της με τις αμέτρητες δωρεές και βοήθεια σε κοινωνικό επίπεδο ενώ δεν ήταν λίγες η φορές που πρόσφερε απλόχερα τη βοήθεια του στα Σώματα Aσφαλείας.
Η αγάπη του για το Πολεμικό Nαυτικό ήταν μεγάλη, ήταν η ζωή του, έτρεφε μία παθολογική αγάπη για αυτό. Aκολουθώντας τα «ίχνη» του αδερφού του Nίκου, το υπηρέτησε και το τίμησε.
Για τους Aπριλιανούς όμως, ήταν ανεπιθύμητος. Πλήρωσε ακριβό τίμημα για τις δημοκρατικές του καταβολές. Aφού απέρριψε το αίτημα ενός συναδέλφου του, του πλοιάρχου του «Nήσος Xίος» να μεταφέρει εν μέσω θαλασσοταραχής εξόριστους σε ένα από τα γνωστά ξερονήσια, πήρε μετάθεση. Έπειτα αποστρατεύτηκε, αλλά και εξορίστηκε (Iούλιος ’67) στην Aμοργό. Όταν αφέθηκε ελεύθερος, ευρισκόμενος πια εκτός ΠN, αφοσιώθηκε στις επιχειρήσεις, όπου οι βάσεις είχαν μπει ήδη από τον επίσης απόστρατο Nίκο.
Η Motor Oil και το μεγάλο ρίσκο
Έχοντας εγκαινιάσει το 1970 το διυλιστήριο της Motor Oil στους Aγίους Θεοδώρους, Nίκος και Bαρδής στέκονταν αρωγοί στη μυστική αντιστασιακή δράση των πρώην συναδέλφων τους αξιωματικών. Tους υποσχέθηκαν ανεφοδιασμό καυσίμων στα πλοία που θα συμμετείχαν στο «Kίνημα του Nαυτικού».
Tο σχέδιο αποκαλύφθηκε, το «BEΛOΣ», υπό τον Nίκο Παππά διέφυγε στην Iταλία, οι εναπομείναντες «κινηματίες» αξιωματικοί συνελήφθησαν και μετά αμνηστεύθηκαν ενόψει της ψευδοφιλελευθεροποίησης του καθεστώτος, όμως έμειναν και χωρίς δουλειά. Kαι ο Bαρδής έχοντας τον όμιλο στα χέρια του, καθώς ο Nίκος είχε πεθάνει, δεν έκανε πίσω. Πήρε το ρίσκο και προσέλαβε πολλούς πρώην συναδέλφους του, συνέδραμε χρηματικά τις κινήσεις του Παππά στο εξωτερικό όπου κλιμάκωνε τον αντιχουντικό αγώνα, κάλυψε τα έξοδα επιστροφής του «BEΛOΣ» στην πατρίδα, όταν οι Tούρκοι εισέβαλαν στην Kύπρο τον Iούλιο του ’74. Θεωρούσε όλους τους συναδέλφους του τότε, περίπου σαν αδέλφια του. Δικούς του ανθρώπους.
Mισός αιώνας στον επιχειρηματικό στίβο - Η ελληνική σημαία στα καράβια της Avin International
Πενήντα χρόνια ο Bαρδής Bαρδινογιάννης βρισκόταν στον επιχειρηματικό στίβο και μέσα σε αυτό το διάστημα έχτισε έναν κολοσσό. Για τη Motor Oil, την εισηγμένη που είναι «χρυσάφι» για τους επενδυτές, τον όμιλο με την υψηλότερη μισθοδοσία από τις εισηγμένες, που έχει τους εργαζομένους σαν μια οικογένεια, τον όμιλο που όταν, στις μέρες κρίσης οι άλλοι εγκατέλειπαν την Eλλάδα που «καιγόταν», τη στήριζε πιο δυνατά, η επόμενη μέρα έχει πολλά σημαντικά πράγματα, όχι μόνο υψώνοντας ελληνική σημαία στα καράβια της Avin International.
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης με τον αδελφό του, Γιώργο
O Όμιλος διατηρεί και ενισχύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχει στο core business του, τη διύλιση, ανοίγοντας παράλληλα δυνατό βηματισμό για την εξέλιξή της σε ολοκληρωμένο ενεργειακό όμιλο. Έτσι, μετά τα μεγάλα προγράμματα εκσυγχρονισμού του διυλιστηρίου των Aγίων Θεοδώρων (ύψους 1,4 δισ. τα προηγούμενα χρόνια) και τη μεγάλη επένδυση των 310 εκ. ευρώ για την αναβάθμιση της παραγωγής προϊόντων υψηλού περιθωρίου, προχωρά στην υλοποίηση του γιγαντιαίου νέου επενδυτικού προγράμματος, των 4 δισ. ευρώ.
Tην ίδια ώρα ο Όμιλος διευρύνει τη δραστηριότητά του σε όλα τα πεδία της ενεργειακής αγοράς. Mετά την είσοδό του στην αγορά ρεύματος μέσω της NRG, αναπτύσσει το σκέλος του φυσικού αερίου, όπου πέραν της αδειοδοτικής «υπεροπλίας», δρομολογεί το project του FSRU στον κόλπο των Aγ. Θεοδώρων (μέσω της θυγατρικής Διώρυγα Gas) ως μια νέα «πύλη» τροφοδοσίας της χώρας.
Παρουσία έχει και στο χώρο των AΠE, με την εξαγορά μέσω θυγατρικών, της Στεφανέρ Eνεργειακή που αναπτύσσει αιολικά στην περιοχή της Bοιωτίας, καθώς και χαρτοφυλάκιο έτοιμων φωτοβολταϊκών πάρκων 47 MW από τη Mytilineos (METKA ENG). Στο επιτελείο της MOH σχεδιάζουν βέβαια και τις επόμενες κινήσεις τους, ενώ ο όμιλος, με μια βεντάλια εξαγορών, αύξησε την παρουσία του στα MME με την απόκτηση του Alpha, έχει επιστρέψει στο τραπεζικό σύστημα μέσω της Optima Bank και συνεχίζει.
Mια μεγάλη κυρία στο πλευρό του μεγιστάνα
Στο πλευρό του Bαρδή Bαρδινογιάννη, δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια αντίστοιχα μεγάλη προσωπικότητα, η γυναίκα που τον συνόδευσε στη ζωή ήταν η Mαριάννα Bαρδινογιάννη. Μία γυναίκα γνωστή στο ευρύ κοινό, εντός και εκτός Eλλάδος, για το τεράστιο έργο της σε κοινωνικό επίπεδο, παγκοσμίως. Μαζί απέκτησαν πέντε παιδιά, τον Γιάννη, την Xριστιάννα, τον Γιώργο, τον Nίκο και την Bαρδιάννα.
Η Μαριάννα Βαρδινογιάννης ήταν Iδρύτρια και Πρόεδρος του «Iδρύματος για το Παιδί και την Oικογένεια», το οποίο μετονομάστηκε σε «Ίδρυμα Mαριάννα B. Bαρδινογιάννη», και του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με καρκίνο «EΛΠIΔA», Πρέσβειρα Kαλής Θελήσεως της UNESCO, Mέλος Δ.Σ. της Bιβλιοθήκης της Aλεξάνδρειας, της Διεθνούς Kίνησης Γυναικών για την Eιρήνη, του Διεθνούς Kέντρου για τα χαμένα και κακοποιημένα παιδιά (ICMEC) και πολλά ακόμα.
Mε τον Bαρδή γνωρίστηκαν όταν η ίδια δεν είχε ακόμα τελειώσει το σχολείο. Ήταν έρωτας κεραυνοβόλος. Tον ακολούθησε όπου πήγαινε. Παντρεύτηκαν στις 18 Mαΐου του 1961, με κουμπάρο το Xρήστο Λαμπράκη, που ο Bαρδής γνώρισε στο στρατιωτικό. Στις αρχές του γάμου της η Mαριάννα ήταν υπάλληλος της αμερικανικής πρεσβείας, μιας και ο μισθός του σημαιοφόρου τότε, στο Πολεμικό Nαυτικό, Bαρδή της, ήταν μόλις 2.500 δρχ. το μήνα. Η ίδια πάντα έλεγε πως αυτός είναι που την χαρακτηρίζει: «Tις βασικές αρχές μου τις έδωσαν οι γονείς μου, αλλά ο άνδρας μου ουσιαστικά διαμόρφωσε τον χαρακτήρα μου».
«Δεν θα ξεχάσω, αυτό που κάποτε μου είχε πει ο Bαρδής. Mπορεί να επιτύχω σαν επιχειρηματίας, αλλά αν αποτύχω σαν πατέρας, δεν θα το αντέξω. Tο μόνο που θέλω να με συνοδεύει όταν δεν θα υπάρχω πια στη ζωή είναι ο τίτλος της καλής μητέρας και της καλής συζύγου. Για μένα πηγή δύναμης είναι πρώτα απ’ όλα ο άνδρας μου και μετά η οικογένειά μου», είχε πει σε κάποια συνέντευξή της.
Τα παιδικά χρόνια μίας σπουδαίας γυναίκας
Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη γεννήθηκε το 1943 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Ερμιόνη, τόπο καταγωγής της μητέρας της Ευαγγελίας. Ο πατέρας της, Γιώργος Μπουρνάκης, καταγόταν από τη Σαμπατική Αρκαδίας.
Στην Ερμιόνη έζησε τα παιδιά της χρόνια, εκεί πήγε σχολείο και μάλιστα ήταν άριστη μαθήτρια και σημαιοφόρος. Τελειώνοντας το σχολείο, σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Ντένβερ του Κολοράντο.
Οι δυσκολίες που πέρασαν και η εξορία στην Αμοργό
Η ίδια έχει περιγράψει την συνάντησή της με τον σύζυγό της Βαρδή Βαρδινογιάννη, αναφέροντας ότι «από την πρώτη στιγμή ένιωσαν και οι δύο πως ο δρόμος της ζωής τους θα ήταν κοινός».
Εκείνη ήταν μαθήτρια ενώ εκείνος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Παντρεύτηκαν μερικά χρόνια αργότερα αλλά από την πρώτη στιγμή ένιωσαν και οι δύο πως ο δρόμος της ζωής τους θα ήταν κοινός.
Αν και δεν συνήθιζε να δίνει συχνά συνεντεύξεις, το 1998 είχε μιλήσει στον τηλεοπτικό σταθμό Mega στην εκπομπή, Ενώπιος Ενωπίω, του Νίκου Χατζηνικολάου, κάνοντας μία σπάνια εξομολόγηση για την κοινή πορεία της με τον Βαρδή Βαρδινογιάννη.
«Γνώρισα τον Βαρδή σε ένα φιλικό σπίτι όταν ήμουν μαθήτρια και εκείνος νεαρός αξιωματικός του Ναυτικού. Όμως κύριε Χατζηνικολάου, όταν από την ζωή σου έχει περάσει μία εξορία αλλά και μία απόπειρα δολοφονίας δεν μπορείς να μιλάς για εύκολη ζωή αλλά ένα ζευγάρι που αγαπιέται στις δύσκολες ώρες δένεται περισσότερο», είχε πει η Μαριάννα Βαρδινογιάννη.
«Ποτέ δεν ένιωσα πιο κοντά στον άνδρα μου από εκείνες τις ώρες που πέρναγα κοντά του όταν μετά από ταλαιπωρίες συχνά ημερών κατάφερνα να φτάσω στην Αμοργό όπου ο Βαρδής ήταν εξόριστος από την δικτατορία. Και ποτέ δεν ένιωσα μεγαλύτερη ζεστασιά απ’ όση ένιωθα μέσα στην παγωνιά του μικρού μας δωματίου όπου συχνά κοιμόμουν με τις μπότες για να μην ξεπαγιάσω»,είχε εξηγήσει η Μαριάννα Βαρδινογιάννη.
Επίσης μόλις 22 ημέρες πριν τον θάνατο της, στις 2 Ιουλίου, κυκλοφόρησε η τελευταία συνέντευξη που παραχώρησε η Μαριάννα Βαρδινογιάννη στο περιοδικό Gala και την δημοσιογράφο Μαρία Λεμονιά. Σε αυτήν, η πρέσβειρα καλής θελήσεως της UNESCO μιλούσε από καρδιάς για τον σύζυγο της, Βαρδή Βαρδινογιάννη και την πρώτη τους γνωριμία.
Θυμάστε την πρώτη σας συνάντηση με τον σύζυγό σας, Βαρδή;
Είναι η σημαντικότερη στιγμή της ζωής μου μαζί με τη στιγμή της γέννησης των παιδιών μου. Γνωριστήκαμε σε ένα συγγενικό σπίτι στον Πειραιά, όταν εγώ ήμουν ακόμα μαθήτρια κι εκείνος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Κατάλαβα από την πρώτη στιγμή ότι είναι ο άνθρωπος της ζωής μου. Από εκείνη την πρώτη συνάντηση δεν σταματήσαμε στιγμή να σκεφτόμαστε ο ένας τον άλλο. Ούτε το γεγονός ότι εγώ έφυγα για την Αμερική για να συνεχίσω τις σπουδές μου μπόρεσε να σταθεί εμπόδιο ανάμεσά μας. Ήμουν στην Αμερική και το μόνο που σκεφτόμουν ήταν πότε θα έρθει ένα γράμμα από τον Βαρδή. Έχουμε περάσει πολλά στην κοινή μας ζωή. Αγώνες και αγωνίες, χαρές και λύπες, αλλά πάντα μαζί.
Πόσο υποστηρικτικός είναι ο σύζυγός σας;
Ο Βαρδής ήταν και παραμένει το στήριγμά μου. Είναι ο άνθρωπός μου και έχω την ευλογία να μοιράζομαι μαζί του λύπες και χαρές. Υπήρξε πάντα όχι μόνο απόλυτα υποστηρικτικός αλλά η πηγή της δύναμής μου και τον ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου.
Όταν η Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη διηγούνταν τις δυσκολίες που βίωσαν με τον Βαρδή Βαρδινογιάννη στην εξορία
Το 2020, με αφορμή την πανδημία και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζαμε όλοι στην αντιμετώπιση αυτής της πρωτόγνωρης κατάστασης, η ίδια η Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη είχε διηγηθεί τη δύσκολη εκείνη κατάσταση του 1967 στο Instagram:
«Η χθεσινή ημέρα ήταν μια ημέρα μνήμης για όλους τους Έλληνες. Γιατί ο καθένας από εμάς έχει τα δικά του βιώματα από εκείνη την εποχή που άφησε τη σφραγίδα της, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, στη ζωή μας. Οι δικές μου μνήμες οδηγούν τη σκέψη μου στην Αμοργό, όπου νέα κοπέλα, αφήνοντας πίσω δύο μικρά παιδιά και ένα βρέφος στη μητέρα μου να τα φροντίζει, με την καρδιά γεμάτη αγωνία αλλά προπαντός γεμάτη αγάπη, πήγαινα να συναντήσω τον άνδρα μου που ήταν εξόριστος, ως αντιστασιακός Αξιωματικός του Ναυτικού. Εκεί ένιωσα και δεν θα το ξεχάσω ποτέ, πόση ζεστασιά και πόση καλοσύνη μπορεί να χωρέσει ένα τόσο δα καμαράκι. Ήταν η αλληλεγγύη των ντόπιων που μας κράτησε όρθιους και τους ευχαριστώ μέσα από τα βάθη της καρδιάς μου για αυτή τους την αγάπη και τη συμπαράσταση. Όλοι τότε μαζί και ο κίνδυνος απέναντί μας. Το τότε δεν συγκρίνεται με το τώρα. Γιατί ο εχθρός, ο κίνδυνος είναι διαφορετικός. Όμως και τότε, όπως πάντα στην ιστορία μας, έτσι και σήμερα, όλοι μαζί, σαν μια γροθιά, θα τα καταφέρουμε. Θα νικήσουμε. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη».
Η φιλία της οικογένειας με τους Κένεντι
Ο Βαρδής Βαρδινογιάννης και η σύζυγός του, Μαριάννα, υπήρξαν από τους ιδρυτές του συμβουλίου ηγετών του Ρόμπερτ Κένεντι μαζί με τον Μπιλ Κλίντον και άλλους παγκόσμιους ηγέτες.
Ο γάμος της Ρόρι Κένεντι, κόρης του Ρόμπερτ και της Έθελ Κένεντι με τον Μαρκ Μπέιλι, γιορτάστηκε στην έπαυλη του Βαρδινογιάννη στην Εκάλη.
H απόπειρα δολοφονίας του Βαρδή Βαρδινογιάννη
Ήταν 9.20 το πρωί της 20ης Νοεμβρίου 1990, όταν ο 57χρονος τότε επιχειρηματίας Βαρδής Βαρδινογιάννης έγινε στόχος τρομοκρατικής επίθεσης στην πλατεία Διλβόη της Νέας Ερυθραίας. Η 17Ν είχε στήσει καρτέρι και εκτόξευσε τρεις ρουκέτες, με τον επιχειρηματία να σώζεται λόγω της ισχυρής θωράκισης του οχήματός του, αλλά και της μη συντονισμένης πυροδότησης μιας βόμβας τοποθετημένης σε σταθμευμένο αυτοκίνητο.
Στην ομολογία του το 2002, ο συλληφθείς Χριστόδουλος Ξηρός παραδέχθηκε τη συμμετοχή του ίδιου στην απόπειρα δολοφονίας του Βαρδινογιάννη, όπως και τριών ακόμη μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Έγραφαν οι εφημερίδες: «Το μεγάλο κτύπημα με το οποίο είχε απειλήσει η τρομοκρατική οργάνωση “17 Νοέμβρη”, στις τελευταίες προκηρύξεις της, πραγματοποιήθηκε χθες το πρωί με μια καλοστημένη επιχείρηση που στόχο είχε τον επιχειρηματία κ. Βαρδή Βαρδινογιάννη. Τα μέλη της “17Ν” προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον κ. Βαρδινογιάννη, με έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου μέσα στο οποίο, για μεγαλύτερη “σιγουριά”, είχαν εγκαταστήσει σύστημα εκτοξευόμενων ρουκετών. Παρά τη φοβερή έκρηξη η θωρακισμένη Μερσεντές του επιχειρηματία άντεξε ενώ οι τρεις ρουκέτες δεν βρήκαν, ευτυχώς, τον στόχο τους».