Η Αιγιάλεια έδειξε τον «μαρμαρωμένο βασιλιά» – Στη Μονή Ταξιαρχών η προσωπογραφία του

Τον γύρο της Ελλάδας έκανε τις προηγούμενες ημέρες η αρχαιολογική ανακάλυψη που σημειώθηκε στη Μονή Ταξιαρχών στην Αιγιάλεια.

Σύμφωνα με το pelop.gr ενα εύρημα της ιστορικής εμβέλειας, αλλά και της αποκλειστικότητας της μοναδικής εν ζωή προσωπογραφίας του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του θρυλικού «μαρμαρωμένου βασιλιά», ανακαλύφθηκε στη Μονή από την αρχαιολόγο-βυζαντινολόγο και διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας Αναστασία Κουμούση, η οποία ενώ βρισκόταν μαζί με το συνεργείο που εκτελούσε έργα συντήρησης στο Παλαιομονάστηρο της Μονής Ταξιαρχών της Αιγιαλείας, εντόπισε ότι πίσω από μια κατ’ επανάληψη καμένη τοιχογραφία -εξ ου και τα ξεπλυμένα χρώματά της- υπήρχε η μορφή του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Αντικρίζοντας την τοιχογραφία από απόσταση 5 μέτρων διέκρινε από χαμηλά τους δικέφαλους αετούς και καθώς ανέβηκε στη σκαλωσιά, τότε είδε σε απόσταση 30 εκατοστών τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο.

Πρόκειται για τη μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου η οποία δημιουργήθηκε πριν από την Αλωση, ενώ ήταν ζωντανός. Πορτρέτα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου υπάρχουν, αλλά έχουν δημιουργηθεί αργότερα. Ο δημιουργός της εν λόγω τοιχογραφίας είναι άγνωστος. Κατά πάσα βεβαιότητα προερχόταν από τον Μυστρά και γνώριζε τον αυτοκράτορα, γι’ αυτό και τον αποτύπωσε με τέτοια επιτυχία.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη επιβεβαίωσε ότι «ο ζωγράφος πρέπει να απέδωσε τα προσωπογραφικά χαρακτηριστικά του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου ΙΑ’ από ιδία αντίληψη, δηλαδή το πρότυπό του να μην ήταν ένα επίσημο αυτοκρατορικό πορτρέτο, όπως συνηθιζόταν, αλλά ο ίδιος ο αυτοκράτορας».

Στο Καθολικό της Παλαιάς Μονής διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας των ύστερων βυζαντινών χρόνων, που αντανακλούν τις αισθητικές τάσεις της Κωνσταντινούπολης. Η προσωπογραφία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου εντοπίστηκε στο δεύτερο στρώμα. Σε αυτήν απεικονίζεται η μορφή ενός ώριμου άνδρα που φέρει αυτοκρατορικά διάσημα (πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκο, διάλιθο στέμμα) και κρατά σταυροφόρο σκήπτρο.

Ως πορτρέτο δεν είναι ιδεαλιστικό ή τυποποιημένο. Πρόκειται για αυθεντική προσωπογραφία, που αποδίδει με ακρίβεια τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα. Είναι μια μορφή γήινη, ένας ώριμος άνδρας, με λεπτό πρόσωπο και εξατομικευμένα χαρακτηριστικά, τα οποία αποπνέουν ηρεμία και ευγένεια.

Το ερώτημα είναι γιατί να βρεθεί εκεί, στην Παλαιά Μονή των Ταξιαρχών στην Αιγιαλεία, η προσωπογραφία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Οι βαθείς γνώστες της διαδρομής της τελευταίας γενιάς των Παλαιολόγων, η οποία έγραψε και το έσχατο -ηρωικό, πλην οδυνηρό- κεφάλαιο της ένδοξης ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εξηγούν ότι η οικογένειά τους είχε άμεσες σχέσεις με τη μονή.

Βασική αιτία η στενή συγγένεια με τον ιδρυτή της Οσιο Λεόντιο, που ώθησε τους αδελφούς του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, Θωμά και Δημήτριο, δεσπότες της Πελοποννήσου, να γίνουν μεγάλοι χορηγοί-δωρητές της μονής. Θείοι του οσίου, τον θαύμαζαν για την αρετή του και το έδειξαν γενναιόδωρα.

Σήμερα το Παλαιομονάστηρο είναι σχεδόν κατεστραμμένο. Ο εξωτερικός περίβολος έχει σχεδόν καταπέσει, σώζεται ο πύργος της εισόδου και στο τείχος της διακρίνεται αψίδα με δύο κομψές κολόνες. Φέρει διπλό σταυρό. Εισερχόμενος στον χώρο της μονής ο επισκέπτης συναντά το Καθολικό, τον κυρίως Ναό, χτισμένο στη μέση της μεγάλης ανοιχτής σπηλιάς του απόκρημνου βράχου. Είναι αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Χωρίζεται με πεσσούς σε τρία κλίτη και είναι θολοσκεπές. Το Ιερό Βήμα έχει τρεις ημικυκλικές κόγχες, την Πρόθεση, το Ιερό Βήμα με την Αγία Τράπεζα και το Διακονικό.

Ο ναός είναι πλήρης από τοιχογραφίες του 15ου και 16ου αιώνα οι οποίες είναι κατεστραμμένες από πυρκαγιά και προσφάτως συντηρημένες από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας. Εφάπτεται δεξιά, στη νότια πλευρά του, με μονόχωρο παρεκκλήσιο με τρούλο, αφιερωμένο στον Οσιο Λεόντιο. Αριστερά του Καθολικού, στη βόρεια πλευρά, σε χαμηλότερο επίπεδο, μέσα σε μικρή κοιλότητα του βράχου, υπάρχει ένας ακόμα μικρός ναός με τοιχογραφίες.